Những hệ lụy từ việc chính phủ Mỹ đóng cửa

Chính quyền Mỹ nối lại một phần trợ cấp tem phiếu thực phẩm. Ảnh: AFP

Tác động tiêu cực đến nhiều lĩnh vực

Chính phủ Mỹ đã đóng cửa kéo dài, gây ra những tác động sâu rộng, khi các nhân viên liên bang phải làm việc không lương, viện trợ lương thực bị đe dọa và hàng triệu người dân bị mắc kẹt giữa cuộc tranh cãi chưa có hồi kết về chi tiêu giữa hai chính đảng. Theo Trung tâm Chính sách Lưỡng đảng, ít nhất 670.000 nhân viên dân sự liên bang đã bị tạm nghỉ việc, trong khi khoảng 730.000 người vẫn đang làm việc mà không được trả lương. Trọng tâm của "cuộc chiến" giữa hai đảng là các khoản trợ cấp bảo hiểm hết hạn trong khi nó giúp hơn 20 triệu người tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe với chi phí phải chăng. Phí bảo hiểm dự kiến sẽ tăng mạnh khi giai đoạn đăng ký mới bắt đầu vào ngày 1-11. Đảng Dân chủ từ chối mở cửa lại chính phủ nếu không có thỏa thuận gia hạn trợ cấp nói trên, trong khi đảng Cộng hòa của Tổng thống Trump khẳng định sẽ không đàm phán cho đến khi chính phủ hoạt động trở lại.

Trong khi Washington tiếp tục tranh cãi, tình trạng đóng cửa bắt đầu gây khó khăn cho người dân. Chương trình Hỗ trợ Dinh dưỡng Bổ sung (SNAP), giúp 42 triệu người Mỹ có thu nhập thấp mua sắm nhu yếu phẩm, đã hết ngân sách vào cuối tuần trước. Ngày 3-11, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết họ sẽ sử dụng quỹ dự phòng để chi trả một phần trợ cấp SNAP trong tháng 11, sau khi một thẩm phán yêu cầu Bộ Nông nghiệp Mỹ giải ngân kinh phí cho chương trình này. Chính quyền cho biết sẽ sử dụng toàn bộ 4,65 tỷ USD từ quỹ dự phòng. Số tiền này sẽ chi trả khoảng một nửa mức trợ cấp cho mỗi hộ gia đình đủ điều kiện trong tháng này. Để cung cấp đầy đủ trợ cấp SNAP, chính quyền cho biết sẽ cần ít nhất thêm 4 tỷ USD từ nguồn ngân sách khác của chính phủ. Trong khi đó, chương trình WIC - hỗ trợ thực phẩm cho phụ nữ mang thai, bà mẹ mới sinh và trẻ sơ sinh - cũng đang trên bờ vực đình trệ, trong khi các chương trình Head Start cung cấp dinh dưỡng và hỗ trợ gia đình cho khoảng 65.000 trẻ nhỏ cũng bắt đầu ngừng hoạt động từ ngày 1-11.

Hàng không Mỹ cũng là ngành gánh chịu nhiều hậu quả nhất khi chính phủ bị đóng cửa do thiếu nhân viên kiểm soát không lưu. Theo kênh Al Jazeera ngày 4-11, số lượng kiểm soát viên không lưu Mỹ vắng mặt tăng vọt, trong khi họ đã làm việc hơn một tháng qua mà không được trả lương. Theo Cơ quan Hàng không Liên bang (FAA), các sân bay trên khắp nước Mỹ đang xảy ra tình trạng chậm và hủy chuyến nghiêm trọng do số lượng kiểm soát viên không lưu vắng mặt tăng cao. Theo FlightAware, hơn 16.700 chuyến bay tại Mỹ bị chậm và 2.282 chuyến khác bị hủy trong cuối tuần qua từ 31-10 đến 2-11. FAA cho biết số lượng người nghỉ việc tạm thời tăng đột biến đã buộc cơ quan này phải giảm lưu lượng hàng không trong nước để duy trì tiêu chuẩn an toàn.

Việc Chính phủ Mỹ đóng cửa đang khiến các cuộc điều tra của Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) bị chậm lại hoặc đình trệ do không có kinh phí để chi trả cho người cung cấp thông tin về các vụ mua bán ma túy và vũ khí. FBI cảnh báo lỗ hổng này đang gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia. Ngoài ra, việc chính phủ đóng cửa trong thời gian kéo dài thứ 2 trong lịch sử đã khiến hàng trăm nghìn công chức Mỹ phải nghỉ việc tạm thời, cản trở việc thu thập và công bố các dữ liệu kinh tế, đồng thời đe dọa cắt giảm các chương trình viện trợ lương thực và giáo dục. Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã nỗ lực tìm cách tiếp tục trả lương cho một số nhân viên thực thi pháp luật và quân nhân tại ngũ nhưng chỉ ở mức rất hạn chế. Chính quyền cho biết đã gom đủ tiền để trả lương cho quân nhân tại ngũ vào ngày 31-10, nhưng thừa nhận sẽ không thể chi trả cho kỳ lương giữa tháng 11.

Ngày 30-10, hơn 30 hiệp hội sản xuất trên toàn nước Mỹ đồng loạt gửi thư tới các lãnh đạo Quốc hội, kêu gọi nhanh chóng chấm dứt tình trạng chính phủ đóng cửa. Trong thư, các nhà sản xuất cảnh báo việc đóng cửa kéo dài đang làm trì hoãn các quy trình phê duyệt an toàn sản phẩm, đóng băng các khoản đầu tư tạo việc làm và làm gián đoạn chuỗi cung ứng, đồng thời làm suy giảm niềm tin của người dân vào thể chế. Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), đợt đóng cửa này có thể khiến nền kinh tế Mỹ thiệt hại 7 - 14 tỷ USD, tùy thuộc vào thời gian kéo dài, đồng thời làm chậm tiến trình chi tiêu công và đầu tư liên bang.

Tín hiệu tích cực đầu tiên

Những tín hiệu đầu tiên về khả năng chấm dứt tình trạng chính phủ liên bang Mỹ đóng cửa kéo dài gần mức kỷ lục đã xuất hiện tại Điện Capitol ngày 3-11, khi các thượng nghị sĩ hàng đầu của đảng Cộng hòa và Dân chủ thảo luận về một lối thoát khả dĩ cho tình trạng gián đoạn này.

Lãnh đạo phe đa số đảng Cộng hòa tại Thượng viện John Thune nói với các phóng viên khi được hỏi về triển vọng chấm dứt tình trạng chính phủ đóng cửa khiến nhiều nhân viên liên bang phải làm việc không lương: "Tôi lạc quan". Khi được hỏi liệu có tự tin rằng tình trạng này sắp kết thúc hay không, ông Thune đáp thận trọng: "Đừng thúc ép chuyện đó". Phát biểu này tuy nhỏ nhưng thể hiện sự thay đổi đáng chú ý về quan điểm. Ông Thune phát biểu thêm: "Theo cảm nhận của tôi về diễn biến những sự kiện như thế này, tôi nghĩ chúng ta đang đến gần lối thoát". Thượng nghị sĩ Dick Durbin, nhân vật số hai của phe Dân chủ tại Thượng viện, nói: "Tôi cũng cảm nhận điều đó".

Chủ tịch Ủy ban Phân bổ Ngân sách Thượng viện, bà Susan Collins, thông báo rằng đã có tiến triển khi phía đảng Dân chủ đề xuất những điều cụ thể để tháo gỡ bế tắc và các nhân viên của cả hai đảng đã làm việc suốt cuối tuần. Bà nói: "Tuần này có cảm giác tốt hơn". Tuy nhiên, bà Collins cảnh báo: "Mọi thứ vẫn có thể sụp đổ trở lại. Tôi không có ý nói rằng đã có một thỏa thuận".

Trong khi đó, theo trang Axios, một nhóm nghị sĩ ôn hòa thuộc cả hai đảng tại Hạ viện đã đưa ra một kế hoạch thỏa hiệp. Cụ thể, bốn nghị sĩ trung dung tại Hạ viện, gồm ba người thuộc đảng Cộng hòa và một người thuộc đảng Dân chủ, đã đề xuất kế hoạch gia hạn khoản tín dụng thuế theo Đạo luật Chăm sóc sức khỏe Giá cả phải chăng thêm hai năm, nhưng kèm theo giới hạn mới đối với những người có thu nhập ở mức cao trong diện được hưởng.

Giới phân tích cảnh báo nếu tình trạng bế tắc chính trị giữa hai đảng Dân chủ và Cộng hòa không sớm được giải quyết, niềm tin của thị trường tài chính và người dân Mỹ sẽ sụt giảm mạnh, kéo theo suy giảm tăng trưởng và nguy cơ đình trệ kinh tế trong những tháng cuối năm.

AN BÌNH

Khảo sát cho thấy 45% người Mỹ trưởng thành cho rằng Tổng thống Trump và các nghị sĩ đảng Cộng hòa chịu trách nhiệm chính cho cuộc khủng hoảng ngân sách. Tỷ lệ này vượt xa con số 33% đổ lỗi cho đảng Dân chủ, dù so với giai đoạn đầu đóng cửa, con số dành cho đảng Dân chủ có tăng nhẹ. Đáng chú ý nhất là thái độ của nhóm cử tri độc lập, nhân tố quyết định trong mọi cuộc bầu cử quốc gia. Trong nhóm này, 46% quy trách nhiệm cho đảng Cộng hòa, trong khi chỉ 23% đổ lỗi cho đảng Dân chủ, tức là tỷ lệ gần như 2-1. Ngay cả trong nội bộ đảng Cộng hòa, tỷ lệ bất mãn với cách Tổng thống điều hành chính phủ cũng đang tăng lên, từ 15% hồi tháng 4 lên 23% hiện nay, trong khi mức độ không hài lòng của cử tri độc lập đã vọt từ 60% lên 72%.