Những 'địa chỉ đỏ' gắn liền với Cách mạng Tháng Tám ở Huế

Những ngày mùa thu lịch sử

ThS Nguyễn Anh Tuấn - Hội Khoa học Lịch sử TP Huế cho biết, đêm 9/3/1945, Nhật đảo chính Pháp trên toàn cõi Đông Dương. Ở Huế, lúc 21 giờ 15 phút, quân Nhật đồng loạt nổ súng tấn công quân Pháp ở đồn Mang Cá, trại lính khố xanh, Sở Công chánh, Tòa Khâm. Đến chiều ngày 10/3, quân Nhật làm chủ hoàn toàn TP Huế và tỉnh Thừa Thiên, kiểm soát toàn bộ các đồn bốt, công sở và đường giao thông. Ngày 12/3, Ban Thường vụ Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”, phát động phong trào kháng Nhật cứu nước.

Ngọ Môn - nơi chứng kiến diễn ra sự kiện lịch sử vua Bảo Đại làm lễ thoái vị. Ảnh: Đình Hoàng

Tại Huế, sau khi nhận được Chỉ thị của Trung ương, Tỉnh ủy Thừa Thiên quyết định chớp thời cơ, phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền. Từ ngày 18 đến ngày 22/8/1945, Ủy ban Khởi nghĩa các huyện trong tỉnh Thừa Thiên đồng loạt nổi dậy giành chính quyền. Quần chúng biểu tình, chiếm lĩnh hầu hết các cơ quan, công sở và doanh trại lính bảo an. Tối 22/8, Ủy ban Khởi nghĩa của tỉnh Thừa Thiên gửi tối hậu thư cho vua Bảo Đại, yêu cầu thoái vị. Hàng vạn người dân toàn tỉnh và các đội Cứu quốc quân tiến về sân vận động Huế với muôn vàn cờ hoa, cùng nhau hô vang khẩu hiệu: “Việt Nam độc lập muôn năm”, “Nước Việt Nam của người Việt Nam”… Đêm hôm đó, trước áp lực của cuộc khởi nghĩa, vua Bảo Đại tuyên bố: “Nhường quyền lãnh đạo quốc gia cho Việt Minh”...

Được tin vào ngày 23/8, Chính phủ Trần Trọng Kim sẽ tổ chức cuộc mít tinh lớn ở sân vận động Huế để mừng việc Nhật trao trả Nam Kỳ cho triều đình Huế. Trước tình hình đó, Việt Minh đã lợi dụng thế hợp pháp để tuyên truyền, huy động nhân dân các huyện về Huế khởi nghĩa giành chính quyền. Chiều cùng ngày, hàng vạn đồng bào Thừa Thiên Huế tập trung trong hàng ngũ chỉnh tề dưới rừng cờ đỏ sao vàng, dự cuộc mít tinh chào mừng khởi nghĩa thắng lợi tại sân vận động Huế.

Tại đây đồng chí Tố Hữu thay mặt Ủy ban khởi nghĩa đọc diễn văn nêu rõ ý nghĩa tầm vóc của cuộc khởi nghĩa, tuyên bố từ nay chính quyền về tay nhân dân và giới thiệu thành phần Ủy ban Nhân dân cách mạng lâm thời do đồng chí Tôn Quang Phiệt làm Chủ tịch.

“Sau thắng lợi ở Huế, Ủy ban Giải phóng dân tộc Việt Nam gửi đến vua Bảo Đại bức điện với nội dung “Hoan nghênh tinh thần dân chủ và đoàn kết, thống nhất của Hoàng đế. Yêu cầu Hoàng đế hạ dụ chính thức thoái vị để yên lòng dân”. Chiều ngày 25/8, ông Phạm Khắc Hòe cho niêm yết Chiếu thoái vị và bản Tuyên chiếu với Hoàng tộc tại Phu Văn Lâu. Cùng ngày, phái đoàn Chính phủ Cách mạng lâm thời gồm các ông Trần Huy Liệu (Trưởng đoàn), Nguyễn Lương Bằng và Cù Huy Cận rời Hà Nội để vào Huế tiếp nhận sự thoái vị của vua Bảo Đại. Đến ngày 29/8, tại điện Kiến Trung, phái đoàn Trung ương gặp vua Bảo Đại để bàn thủ tục của buổi lễ thoái vị”, ThS Nguyễn Anh Tuấn cho hay.

Và, ngày 30/8/1945, hàng ngàn người dân tụ họp về Quảng trường Ngọ Môn, chứng kiến một sự kiện lịch sử trọng đại: vua Bảo Đại từ điện Kiến Trung (Hoàng thành Huế) tiến về cửa Ngọ Môn để làm lễ thoái vị. Trên Kỳ đài Huế, trong không khí trang nghiêm, cờ quẻ ly bị hạ xuống, cờ đỏ sao vàng được kéo lên. Vua Bảo Đại trao chiếc kiếm dài nạm ngọc và sau đó là chiếc ấn hình vuông. Ông Trần Huy Liệu thay mặt Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tiếp nhận hai vật tượng trưng này trong tiếng hô reo rền vang của nhân dân Thừa Thiên Huế: “Việt Nam độc lập muôn năm!”.

Những “địa chỉ đỏ” gắn liền với Cách mạng Tháng Tám

Ngày nay, tại thành phố Huế còn lưu dấu nhiều di tích từng gắn với những ngày mùa thu lịch sử cách đây 80 năm. Điện Kiến Trung (Đại nội Huế) là nơi vua Bảo Đại tiếp xúc với phái đoàn Chính phủ lâm thời để chính thức họp bàn thoái vị, trao lại quyền điều hành cho Chính phủ Cách mạng lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào chiều 30/8/1945.

Tuy nhiên, vào năm 1947, do chiến tranh, công trình này gần như bị phá hủy hoàn toàn, chỉ còn lại nền móng. Sau 72 năm tồn tại ở dạng phế tích, đến năm 2019, điện Kiến Trung được khởi công tu bổ, phục hồi và tôn tạo. Dự án có tổng mức đầu tư hơn 123 tỷ đồng, thực hiện trùng tu, tôn tạo các công trình trong khuôn viên ngôi điện; tu bổ phục hồi lầu Kiến Trung 2 tầng. Hiện nay, công trình được khôi phục và mở cửa phục vụ du khách tham quan từ Tết Nguyên đán 2024, trở thành điểm du lịch nổi tiếng thu hút khách du lịch tham quan mỗi khi đến Huế.

Điện Kiến Trung sau khi được trùng tu trở thành điểm đến hấp dẫn du khách khi đến Huế. Ảnh: Đình Hoàng

Ngoài điện Kiến Trung, ở Huế vẫn còn hiện hữu nhiều “địa chỉ đỏ” mang đậm dấu ấn Cách mạng Tháng Tám năm 1945, như Nhà lưu niệm Xứ ủy Trung kỳ, nhà lưu niệm nhà cách mạng Nguyễn Chí Diểu, nhà ông Lê Tư Minh, hội nghị đầm Cầu Hai, đình An Cựu, đình Bàn Môn, đình Hòa Phong, đình Hiền Sỹ, nhà máy vôi Long Thọ, chợ Viễn Trình, chợ Mỹ Lợi, bến đò Vĩnh Tu... Những di tích, điểm di tích lịch sử này đã góp phần làm nên lịch sử khởi nghĩa Tháng Tám thành công.

TS Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao thành phố Huế cho biết, kể từ khi Quần thể di tích Cố đô Huế được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa thế giới, điện Kiến Trung là công trình cung đình có quy mô lớn đầu tiên được nghiên cứu và phục hồi. Việc khôi phục điện Kiến Trung mang ý nghĩa đặc biệt, không chỉ tái hiện một công trình biểu tượng mà còn khẳng định năng lực của địa phương trong công tác trùng tu, bảo tồn di sản kiến trúc cung đình Huế.

Ông Hải cũng nhấn mạnh, thời gian qua, chính quyền và các sở, ngành đã nỗ lực gìn giữ, tu bổ nhiều di tích gắn với dấu mốc Cách mạng Tháng Tám. Đáng chú ý, nhiều đình làng – nơi từng in dấu bước chân quần chúng đứng lên giành chính quyền được bảo tồn và phát huy giá trị, trở thành minh chứng sống động cho tinh thần cách mạng của nhân dân.

Đã 80 năm trôi qua, thế nhưng trong ký ức của mỗi người con Việt Nam, khí thế hào hùng của những ngày Tháng Tám lịch sử sẽ không bao giờ có thể phai mờ. Ngọ Môn, Kỳ đài… là nơi chứng kiến, lưu dấu sự kiện cách mạng Tháng Tám tại Huế và vua Bảo Đại thoái vị. Đây cũng chính là đánh dấu việc chấm dứt chế độ phong kiến Việt Nam. Là tiền đề để ngày 2/9/1945 tại vườn hoa Ba Đình (Hà Nội), trước cuộc mít-tinh của gần một triệu đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh trang trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố trước quốc dân và thế giới về sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Từ đây, nhân dân ta trở thành người làm chủ đất nước; đất nước bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Nguyễn Quốc