Những di tích lịch sử ghi dấu ấn cách mạng

Cột cờ Hà Nội.

Nhà hát Lớn Hà Nội

Chiều 17/8/1945, Nhà hát Lớn Hà Nội đã trở thành chứng nhân của lịch sử cách mạng, chứng kiến lá cờ đỏ sao vàng tung bay và bài “Tiến quân ca” của nhạc sĩ Văn Cao vang lên qua tiếng đàn Acmonium của nhạc sĩ Nguyễn Hữu Hiếu trong lễ mít tinh ra mắt Mặt trận Việt Minh.

Ngày 19/8/1945, tổng khởi nghĩa thắng lợi bắt đầu từ khối người tuần hành ở Nhà hát Lớn Hà Nội. Cách mạng Tháng Tám thành công, Nhà hát đã trở thành nơi hội họp của Chính phủ, quân đội, văn nghệ sĩ... Sau 9 năm kháng chiến, ngay từ cuối tháng 10/1945, Nhà hát lại tiếp tục là chứng nhân cho những sự kiện lịch sử và văn hóa cách mạng.

Tồn tại hơn 1 thế kỷ, Nhà hát Lớn Hà Nội hiển hiện như một trong những vẻ đẹp tiêu biểu, được coi là sầm uất nhất của Thủ đô ngàn năm tuổi. Theo ghi chép trong cuốn sách “Nhà hát Lớn Hà Nội - vẻ đẹp tròn thế kỷ”, kiến trúc Nhà hát Lớn Hà Nội khá hoàn hảo, quy củ, có sự thống nhất cao và đặc biệt hơn cả, không giống một tòa nhà nào khác đã xây cất ở Hà Nội, Sài Gòn, ở Đông Dương hay châu Âu.

Tòa nhà Bắc Bộ phủ

Tòa nhà Bắc Bộ phủ 12 Ngô Quyền được xây dựng năm 1918 trên phần đất của Chùa Báo Ân, di tích còn sót lại của chùa là tháp Hòa Phong cạnh Hồ Hoàn Kiếm. Di tích mang đậm dấu ấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi là nơi Bác sống và làm việc sau ngày Bác đọc Tuyên ngôn Độc lập và là nơi đã diễn ra cuộc khởi nghĩa cướp chính quyền thành công của Nhân dân Hà Nội, ngày 19/8/1945. Tòa nhà biểu trưng cho quyền lực thực dân ở Bắc kỳ. Trải qua nhiều biến cố, khi quân Nhật tràn vào Việt Nam và đảo chính Pháp năm 1945, Dinh thống sứ trở thành Phủ Khâm sai Bắc kỳ của chính quyền Trần Trọng Kim.

Ngày 19/8/1945, sau cuộc mít tinh lớn ở Nhà hát Lớn Hà Nội, người dân Thủ đô, lực lượng Việt Minh đã kéo đến chiếm Phủ khâm sai - tòa nhà biểu trưng cho quyền lực thực dân và phong kiến một thời đã thuộc về chính quyền cách mạng và sau đó được gọi tên là Bắc Bộ phủ. Sau năm 1954, tòa nhà được sửa chữa và trở thành Nhà khách Chính phủ. Bốn lần thay đổi tên gọi và thay đổi công năng, tòa nhà đánh dấu những bước ngoặt quan trọng của lịch sử Việt Nam hiện đại và có lẽ hiếm tòa nào có được vị thế ấy.

Ngôi nhà số 48 Hàng Ngang

Ngôi nhà số 48 phố Hàng Ngang nằm trong khu phố cổ của thủ đô Hà Nội. Nơi đây, năm 1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết bản Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Năm tháng trôi qua, căn nhà 48 Hàng Ngang nay được mở cửa cho khách đến tham quan, tìm hiểu. Căn nhà mãi đi vào dòng chảy lịch sử của dân tộc, trở thành một di tích lịch sử thiêng liêng.

Trải qua gần 100 năm thăng trầm cùng lịch sử, đến nay, kiến trúc của ngôi nhà 48 Hàng Ngang hầu như vẫn nguyên vẹn, đó là các tòa nhà nối liền nhau hình chữ nhật với 2 mặt trước, sau thông thoáng, cửa chính nằm trên 48 phố Hàng Ngang, cửa hậu nằm trên 35 phố Hàng Cân. Nối giữa là khoảng sân hình vuông, có chiếc giếng và cây xanh trồng xung quanh. Trên mỗi tầng đều có một chiếc ban công rộng được trồng hoa, tạo nên sự hòa quyện tuyệt vời với thiên nhiên.

Hiện nay, tầng 1 của ngôi nhà trưng bày những tư liệu theo chủ đề kỷ niệm những ngày lễ trọng đại của Hà Nội và cả nước. Ấn tượng nhất nơi tầng 2 của di tích là chiếc bàn lịch sử đặt một chiếc máy chữ mà Bác Hồ đã từng sử dụng, nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết bản Tuyên ngôn Độc lập. Các kỷ vật của Người vẫn còn nguyên tại phòng tiếp khách của mình trong những ngày Người ở và làm việc tại đây.

Ngôi nhà số 101 Trần Hưng Đạo

Trong cách mạng tháng Tám 1945, ngôi nhà số 101 Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm (cũ), Hà Nội là trụ sở Ủy ban Quân sự Cách mạng Hà Nội. Tại đây, sáng 18/8/1945, Ủy ban Quân sự Cách mạng Hà Nội đã họp phiên đầu tiên. Tại cuộc họp, Ủy ban Quân sự Cách mạng Hà Nội nhận thấy cần phải khẩn trương chớp thời cơ, khởi nghĩa giành chính quyền và đối phó với quân Nhật.

Ngoài ngôi nhà chính trên, hiện nay có ngôi nhà bê tông 5 tầng ở phía sau (xưa kia là nhà ngang, chỗ ở của gia nhân, con cháu) và ngôi nhà 2 tầng đều do Viện Khoa học giáo dục (thuộc Bộ Giáo dục - Đào tạo) xây dựng những năm sau này dùng để làm việc.

Theo sự khảo sát của Ban quản lý di tích danh thắng Hà Nội, chỗ Ủy ban quân sự cách mạng làm việc có thể ở tầng hầm của ngôi nhà, vì nó được xây kiên cố và cao tới 1,2m lên xuống dễ dàng. Ngôi nhà 101 Trần Hưng Đạo đã đi vào lịch sử vẻ vang của thủ đô Hà Nội như một mốc son, đánh dấu sự thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng Tám ở Hà Nội. Ngôi nhà 101 Trần Hưng Đạo đã được gắn biển di tích cách mạng kháng chiến: “Ngày 18/8/1945, nơi đây là trụ sở Ủy ban quân sự cách mạng (Ủy ban khởi nghĩa)”. Để phát huy giá trị của di tích, cần thiết phải bảo tồn ngôi nhà chính, làm lại tấm biển đá quá nhỏ và đã mờ chữ, đồng thời tuyên truyền giới thiệu cho Nhân dân.

Trại Bảo an binh

Trại Bảo an binh ở Hà Nội là nơi đã diễn ra cuộc đấu trí giữa lực lượng cách mạng với quân đội được trang bị vũ khí hạng nặng của Nhật Bản. Bằng sự biểu dương sức mạnh quần chúng và lý lẽ của các nhà lãnh đạo cách mạng, quân Nhật đã chấp nhận rút lui, ta hoàn toàn làm chủ Trại Bảo an binh, góp phần vào thắng lợi của cuộc Tổng khởi nghĩa ở Hà Nội.

Cổng trại Bảo An binh có hình dạng giống như trong tư liệu lưu trữ của người Pháp từ hệ thống ngói, các họa tiết hình rồng đắp nổi bằng sứ hoặc dòng tên Garde Indigene phía trên cao. Để tôn trọng lịch sử, các chuyên gia Hán-Nôm cũng đã khảo sát những ảnh tư liệu cũ để xác định nội dung của hai cặp câu đối từng tồn tại trên các trụ cổng, trước khi chúng được đắp lại trong quá trình trùng tu (đây đều là các cặp câu đối chữ Hán, sử dụng khá nhiều điển tích với tính ẩn dụ cao, có nội dung ca ngợi sự bình yên và vai trò của các đội quân có nhiệm vụ phòng ngừa trộm cướp, giặc giã).

Ngoài những địa danh trên, chúng ta có thể kể thêm những di tích như: Cột cờ Hà Nội, Sở Cảnh sát Trung ương bên Hồ Gươm, nay là trụ sở Công an phường Hoàn Kiếm (số 2 phố Tràng Thi). Di tích nhà cụ Nguyễn Thị An (phường Phú Thượng), nơi Bác Hồ từng ở và làm việc…

Bước qua từng di tích cách mạng tại Hà Nội, lật giờ từng trang lịch sử, những “ký ức không thể nào quên” trở lại sáng rực. Hành trình đến “Ngày Độc lập 2/9” ghi dấu mãi những “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống yêu nước và ý chí cách mạng cho các thế hệ người dân Việt Nam.

Triệu Tâm