Những dấu ấn mùa báo cáo thường niên 2025

Hội đồng chấm giải làm việc công tâm, minh bạch để lựa chọn ra các BCTN xứng đáng đạt giải

Trong bối cảnh yêu cầu minh bạch từ thị trường ngày càng tăng, chuẩn mực báo cáo quốc tế thay đổi mạnh và quá trình nâng hạng thị trường ngày càng rõ nét, Giải thưởng Báo cáo thường niên thuộc Cuộc bình chọn Doanh nghiệp niêm yết (VLCA) tiếp tục thể hiện vai trò dẫn dắt, khuyến khích doanh nghiệp chuẩn hóa cách thức công bố, tăng chiều sâu phân tích và nâng cao năng lực quản trị thông qua hệ thống báo cáo.

Bộ tiêu chí đánh giá BCTN 2025 được xây dựng gắn với quy định pháp luật hiện hành, chuẩn mực kế toán mới và yêu cầu cao hơn về chiến lược, quản trị và giải trình. Điểm nhấn của giải thưởng nằm ở tiêu chí tính hữu ích của thông tin, mức độ kết nối giữa chiến lược - vận hành - kết quả kinh doanh và khả năng giải trình của doanh nghiệp trước cổ đông. Quy trình chấm Sơ khảo do nhóm chuyên gia độc lập thực hiện trước khi Big4 soát xét, đảm bảo tính khách quan và chuẩn hóa kết quả.

Dấu ấn trong nâng chuẩn minh bạch

Theo định hướng của VLCA, giải thưởng BCTN được xây dựng nhằm thúc đẩy doanh nghiệp tăng cường chất lượng công bố thông tin, hướng đến chuẩn mực báo cáo tiệm cận thông lệ quốc tế, hỗ trợ nhà đầu tư tiếp cận thông tin đầy đủ và đáng tin cậy.

Giải thưởng không chỉ đánh giá hình thức trình bày mà đi sâu vào chất lượng nội dung, tính đầy đủ, độ chính xác, mức độ giải trình và sự kết nối giữa các phần thông tin. Nhờ đó, doanh nghiệp không chỉ đáp ứng quy định pháp luật mà còn nâng cao khả năng truyền tải chiến lược, kết quả hoạt động và triển vọng một cách minh bạch, có hệ thống.

Bộ tiêu chí gồm bốn nhóm lớn: Thông tin tổng quan và giới thiệu chung; Thông tin tình hình hoạt động; Phần báo cáo tài chính; Phần quản trị công ty. Trong đó, nhóm quản trị công ty tiếp tục là trọng tâm, phản ánh vai trò của BCTN trong truyền tải cấu trúc, tính minh bạch và hiệu quả giám sát của hội đồng quản trị (HĐQT).

Chuẩn hóa và nhiều tầng kiểm tra

Toàn bộ BCTN của 122 doanh nghiệp niêm yết trên HOSE và HNX đăng ký tham gia đánh giá sau khi rà soát đều được đưa vào phạm vi đánh giá. Quy trình chấm được chia thành hai giai đoạn: Sơ khảo và Chung khảo.

Ở vòng Sơ khảo, các chuyên gia rà soát từng nội dung theo bộ tiêu chí được công bố tại Thông tư 96/2020/TT-BTC và các văn bản liên quan. Những báo cáo đảm bảo yêu cầu kỹ thuật, trình bày rõ ràng và có thông tin đầy đủ về mô hình kinh doanh, quản trị, tài chính, định hướng được chọn vào vòng Chung khảo.

Tại vòng Chung khảo, Big4 thực hiện soát xét độc lập để đảm bảo tính khách quan và hạn chế rủi ro đánh giá chủ quan. Quy trình đánh giá kéo dài 7 tháng, từ tháng 4 đến tháng 10/2025, giúp đảm bảo BCTN được phân tích trên nền dữ liệu cập nhật, phù hợp bối cảnh thị trường biến động nhanh và yêu cầu công bố ngày càng cao.

Mặt bằng điểm tăng, phân hóa rõ nét

Năm 2025 ghi nhận số lượng doanh nghiệp tham gia đánh giá tăng gần 27% so với năm 2024, cho thấy sự quan tâm mạnh mẽ hơn đối với chất lượng báo cáo và vai trò của BCTN trong việc nâng uy tín doanh nghiệp, đặc biệt trong giai đoạn cạnh tranh vốn và yêu cầu minh bạch gia tăng.

Điểm trung bình năm 2025 đạt 68,71/100 điểm. Dù thấp hơn mức 72,2 điểm của năm 2024, nhưng sự điều chỉnh giảm điểm này chủ yếu xuất phát do có hơn 30% doanh nghiệp là đơn vị lần đầu tham gia, có điểm số vẫn thấp hơn nhóm doanh nghiệp đã có kinh nghiệm. Điều này phản ánh quá trình làm quen với chuẩn mực mới đòi hỏi doanh nghiệp đầu tư thời gian, dữ liệu và nguồn lực.

Một điểm đáng ghi nhận là doanh nghiệp đã bắt đầu nhìn nhận BCTN như công cụ đối thoại chiến lược với thị trường, thay vì chỉ là báo cáo mang tính tuân thủ. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng tăng cường đầu tư vào chuẩn hóa hệ thống báo cáo, phản ánh yêu cầu từ nhà đầu tư tổ chức trong bối cảnh thị trường Việt Nam tiến gần nhóm Thị trường Mới nổi thứ cấp.

Những điểm mạnh nổi bật

Ba nhóm cấu phần cải thiện rõ nét nhất là phần quản trị công ty, thông tin hoạt động và thông tin chung.

Trong phần quản trị công ty, doanh nghiệp đã minh bạch hơn về vai trò của HĐQT, quy trình đề cử - bầu cử, số lượng và tỷ lệ tham dự họp, thù lao của từng thành viên. Một số doanh nghiệp tiên phong còn mô tả phương pháp đánh giá hiệu quả HĐQT theo thông lệ tốt, tăng cường giải trình về giám sát và điều hành.

Phần tình hình hoạt động ghi nhận sự cải thiện toàn diện nhờ doanh nghiệp mô tả mô hình kinh doanh, thị trường, rủi ro, chiến lược phát triển theo hướng logic và hệ thống hơn. Các chỉ tiêu hoạt động, phân tích hiệu quả kinh doanh và thông tin phi tài chính được bổ sung đầy đủ, giúp nhà đầu tư hình dung rõ hơn triển vọng tăng trưởng.

Nhiều doanh nghiệp bắt đầu trình bày mô hình kinh doanh theo chuỗi giá trị, thay vì liệt kê hoạt động rời rạc, phù hợp thông lệ báo cáo quốc tế và giúp nhà đầu tư hiểu rõ cách doanh nghiệp tạo ra giá trị. Các chỉ tiêu ESG cũng được công bố nhiều hơn, đặc biệt trong nhóm doanh nghiệp công nghiệp, tiêu dùng và tài chính.

Phần thông tin chung có sự nâng cấp trong cách mô tả nhận diện thương hiệu, lịch sử phát triển và cấu trúc tổ chức, giúp tăng tính đồng bộ và chuyên nghiệp của BCTN.

Các điểm cần cải thiện

Dù có nhiều tiến bộ, doanh nghiệp vẫn cần nâng mạnh chất lượng giải trình - yếu tố xuyên suốt trong bộ tiêu chí năm 2025.

Một số BCTN vẫn thiếu sự kết nối mạch lạc giữa chiến lược - rủi ro - kết quả kinh doanh. Nhiều báo cáo mô tả chiến lược nhưng chưa phân tích rõ cách chiến lược được triển khai và tạo ra kết quả, hoặc chưa giải thích rủi ro ảnh hưởng thế nào đến hoạt động doanh nghiệp.

Trong phần quản trị công ty, dù có sự minh bạch hơn, nhiều doanh nghiệp chưa mô tả đầy đủ về hiệu quả hoạt động của các ủy ban chuyên trách, đánh giá độc lập hoặc kiểm soát nội bộ. Công bố xung đột lợi ích và báo cáo tuân thủ còn chưa đồng đều.

Phần thông tin tài chính vẫn thiếu chiều sâu ở việc giải thích biến động kết quả kinh doanh, nguyên nhân thay đổi giữa các kỳ hoặc liên kết dữ liệu tài chính với chiến lược. Điều này khiến nhà đầu tư khó đánh giá hiệu quả hoạt động và triển vọng dài hạn.

Ở phần rủi ro, nhiều doanh nghiệp dừng lại ở mức liệt kê chung chung, chưa đánh giá mức độ ảnh hưởng và chưa trình bày biện pháp ứng phó phù hợp.

Kiến nghị và đề xuất: Đào tạo - Chuẩn hóa - Hoàn thiện pháp lý

Hạng mục BCTN 2025 đưa ra ba nhóm kiến nghị chính để doanh nghiệp tiếp tục nâng chuẩn công bố thông tin:

Thứ nhất, tăng cường các chương trình đào tạo về xây dựng báo cáo theo chuẩn mới, đặc biệt kỹ năng kết nối thông tin giữa chiến lược - vận hành - kết quả kinh doanh, giúp doanh nghiệp tránh tình trạng báo cáo theo hướng mô tả thuần túy.

Thứ hai, doanh nghiệp cần nâng chuẩn công bố thông tin tài chính và giải trình chiến lược, tăng cường phân tích, minh bạch hóa mô hình kinh doanh và cập nhật các chỉ tiêu phi tài chính nhằm tăng giá trị sử dụng của BCTN.

Thứ ba, cơ quan quản lý cần xem xét điều chỉnh hành lang pháp lý, đặc biệt là Thông tư 96, để đồng bộ với thông lệ quốc tế và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận mô hình báo cáo tích hợp hoặc ISSB - xu hướng đang được nhiều thị trường mới nổi áp dụng.

Giải thưởng BCTN 2025 tiếp tục khẳng định vai trò quan trọng trong nâng cao chất lượng công bố thông tin và tăng cường minh bạch của doanh nghiệp niêm yết. Với bộ tiêu chí toàn diện hơn, quy trình đánh giá nghiêm ngặt và sự tham gia của đội ngũ chuyên gia cùng Big4, giải thưởng định hướng doanh nghiệp chuyển từ “đáp ứng quy định” sang “công bố thông tin để tạo dựng niềm tin”.

Trong bối cảnh Việt Nam tiến gần mục tiêu nâng hạng thị trường, chất lượng BCTN trở thành yếu tố then chốt để doanh nghiệp nâng cao uy tín, cải thiện quản trị và tiếp cận dòng vốn chất lượng cao. Minh bạch không còn là lựa chọn, mà là điều kiện để doanh nghiệp tồn tại và phát triển trong môi trường vốn ngày càng cạnh tranh.

Viện Thành viên Hội đồng Quản trị Việt Nam (VIOD)