'Những cuộc gặp gỡ ở Việt Nam': Hành trình chưa bao giờ khép lại với 2 nhiếp ảnh gia Thụy Điển

Người dân tại Đá Bàn, Tuyên Quang. (Ảnh: Lasse Edwartz)

Năm 1988, hai nhà báo người Thụy Điển Lasse Edwartz và Ulf Johansson chỉ nghĩ rằng mình sẽ có một chuyến công tác ngắn ngày ở Việt Nam. Nhưng không ngờ, mảnh đất hình chữ S đã trở thành nơi họ quay trở lại suốt hàng chục lần, trở thành chất liệu cho một bộ ảnh đồ sộ và một cuốn sách đong đầy tình cảm mang tên "Những cuộc gặp gỡ ở Việt Nam".

Bước ngoặt định mệnh từ Mozambique đến Việt Nam

Năm 1988, tòa soạn báo Bohuslaningen (Thụy Điển) có kế hoạch cử phóng viên đến Mozambique tham gia một khóa tập huấn quốc tế. Mọi thứ đã được chuẩn bị kỹ lưỡng, cho đến khi ban biên tập thay đổi quyết định: “Chúng ta sẽ đến Việt Nam.”

“Có thể nói, đó là một bước ngoặt hoàn toàn bất ngờ, nhưng lại vô cùng đúng đắn,” nhà báo – nhiếp ảnh gia Lasse Edwartz nhớ lại. “Khi đặt chân đến Việt Nam, chúng tôi ngay lập tức cảm thấy đây là một sự lựa chọn hoàn hảo. Mọi thứ, từ con người, cảnh vật đến bầu không khí đều khiến chúng tôi thấy gắn bó và yêu mến ngay từ những ngày đầu tiên”

Từ đó, Lasse Edwartz và Ulf Johansson bắt đầu hành trình khám phá và ghi lại Việt Nam qua ống kính của mình – những gương mặt, câu chuyện và sự đổi thay của một đất nước đang chuyển mình mạnh mẽ.

“Mỗi cuộc gặp gỡ trong hành trình của chúng tôi đều để lại một trải nghiệm hết sức đặc biệt,” nhà báo Ulf Johansson chia sẻ. “Chúng tôi được gặp những con người với hoàn cảnh, điều kiện và cuộc sống hoàn toàn khác nhau, và mỗi người đều mang đến một câu chuyện riêng. Ví dụ, bức ảnh đầu tiên trong bộ sưu tập là hình một cô bé mặc trang phục giản dị, gần như là khoảnh khắc đầu tiên tôi chụp trong dự án này. Dù thời điểm ấy đầy khó khăn, nhưng mọi người vẫn toát lên tinh thần lạc quan, tích cực, luôn hướng về phía trước.”

Cô bé cùng em trai ở miền Bắc năm 1988 - Một trong những bức ảnh đầu tiên nhà báo Lasse Edwartz chụp tại Việt nam. (Ảnh: Lasse Edwartz)

Gặp “người chị gái” ở làng Đá Bàn

Một trong những nhân vật trung tâm của cuốn sách là bà Bình, người dân tộc Dao ở làng Đá Bàn (Tuyên Quang). Những ngày đầu tiên Lasse Edwartz và Ulf Johansson đến Đá Bàn trong khuôn khổ dự án hợp tác giữa Việt Nam và Thụy Điển – dự án Nhà máy giấy Bãi Bằng và vùng nguyên liệu xung quanh.

“Chúng tôi gặp bà lần đầu vào đầu những năm 1990, khi thực hiện một chuyến công tác trong khu vực nguyên liệu của nhà máy giấy Bãi Bằng – dự án hợp tác lớn giữa Việt Nam và Thụy Điển thời đó. Ấn tượng ban đầu về bà rất mạnh mẽ: một người phụ nữ tần tảo, thông minh, có ảnh hưởng trong cộng đồng và luôn toát lên tinh thần tích cực dù cuộc sống còn nhiều khó khăn,” nhà báo Lasse Edwartz kể.

Theo thời gian, mối quan hệ giữa họ không chỉ là giữa người chụp ảnh và nhân vật. “Bà Bình trở thành người thân, chúng tôi gọi bà là “chị gái”. Khi quay lại Việt Nam, việc đầu tiên luôn là ghé thăm làng Đá Bàn, thăm gia đình bà.”

Trong bộ ảnh, câu chuyện về bà Bình được là một điểm nhấn. Người phụ nữ này đại diện cho sức sống, nghị lực và vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam trong quá trình đổi thay.

“Bà Bình tình nguyện giúp chúng tôi hiểu về Việt Nam, đồng hành trong nhiều chuyến đi, và trở thành một cầu nối không thể thiếu với con người và văn hóa nơi đây. Mỗi lần gặp bà, chúng tôi lại cảm nhận được sự ấm áp, thân thiện và gần gũi đặc trưng của người Việt Nam,” nhà báo Ulf Johansson cho biết. “Điều đặc biệt là với bà, việc trò chuyện, chia sẻ hay tìm hiểu về đất nước dường như trở nên rất dễ dàng, bất cứ ai cũng có thể mở lòng và chia sẻ.”

Bà Bình trên ảnh bìa cuốn sách ảnh "Những cuộc gặp gỡ ở ViệtNam". (Ảnh: Hằng Trần/Vietnam+)

Từ 1.800 bức ảnh đến một cuốn sách

Hơn ba thập kỷ đi về giữa Việt Nam và Thụy Điển, Lasse Edwartz và Ulf Johansson đã chụp hàng nghìn tấm ảnh. Nhưng ý tưởng cho bộ sưu tập ảnh và cuốn sách “Những cuộc gặp gỡ ở Việt Nam” được hình thành cách đây khoảng bốn năm. “Ban đầu, chúng tôi chỉ nghĩ đơn giản là lưu lại những kỷ niệm trong các chuyến đi đến Việt Nam. Nhưng càng chụp, chúng tôi càng nhận ra rằng những bức ảnh này có thể kể một câu chuyện lớn hơn, câu chuyện về tình hữu nghị, sự đổi thay và sức sống của con người Việt Nam,” nhiếp ảnh gia Lasse Edwartz chia sẻ.

Từ hơn 1.800 tấm hình, hai tác giả phải mất nhiều tháng chọn lọc, chỉnh sửa để giữ lại vài trăm bức tiêu biểu. “Việc biên tập đòi hỏi rất nhiều công sức. Chúng tôi phải cân bằng giữa yếu tố kỹ thuật và cảm xúc, đảm bảo mỗi bức ảnh vẫn giữ được linh hồn của nhân vật,” ông Johansson chia sẻ.

Cuốn sách được chia thành ba phần: phần đầu là ảnh đen trắng ghi lại giai đoạn cuối những năm 1980 đầu 1990, phần tiếp theo là ảnh màu – khi Việt Nam bước vào thời kỳ đổi thay, và phần cuối là câu chuyện đặc biệt về gia đình bà Bình – nhân vật đã gắn bó với hai nhiếp ảnh gia suốt nhiều năm.

Hai nhà báo người Thụy Điển Lasse Edwartz và Ulf Johansson cùng cuốn sách ảnh ảnh "Những cuộc gặp gỡ ở ViệtNam". (Ảnh: Hằng Trần/Vietnam+)

Cầu nối từ ống kính đến trái tim

Khi triển lãm Những cuộc gặp gỡ ở Việt Nam được tổ chức tại Thụy Điển, khán giả đón nhận nồng nhiệt. Nhiều người từng đến Việt Nam xúc động khi được thấy lại hình ảnh quen thuộc. Những người chưa từng đến thì nói rằng: “Sau khi xem những bức ảnh này, chúng tôi muốn đi Việt Nam ngay.”

Tại Việt Nam, triển lãm ở làng Đá Bàn - nơi khởi nguồn cảm hứng của bộ ảnh - cũng gây xúc động mạnh. Người dân được nhìn thấy chính mình, ngôi làng của mình từ hơn 20 năm trước, giờ xuất hiện trong một cuốn sách quốc tế. “Khi quay lại, chúng tôi thấy nhiều gia đình treo trang trọng những bức ảnh đó trong nhà. Đó là phần thưởng lớn nhất cho chúng tôi,” ông Johansson nói.

“Chúng tôi không phải là những nhà ngoại giao, nhưng bằng nhiếp ảnh, chúng tôi đã làm công việc của những người kết nối,” ông nói. “Chúng tôi mong rằng những bức ảnh này sẽ giúp người Thụy Điển hiểu hơn về Việt Nam, và người Việt Nam thấy rằng mình luôn được trân trọng, yêu mến ở đất nước chúng tôi.”

Hai nhà báo cho biết họ vẫn đang tiếp tục thu thập thêm tư liệu mới, với mong muốn thực hiện phần tiếp theo của hành trình “Đá Bàn” như một chương nối dài của “Những cuộc gặp gỡ ở Việt Nam.”

Cuộc sống bình dị của người dân Việt Nam qua các thời kỳ xuất hiện giản dị, chân thực trong những bức ảnh của hai nhà báo - nhiếp ảnh gia Thụy Điển. (Ảnh: Lasse Edwartz)

35 năm với 15 chuyến đi và hàng ngàn bức ảnh, hành trình ấy không chỉ ghi lại sự thay đổi của Việt Nam, mà còn là câu chuyện về tình người, ký ức và tình bạn xuyên biên giới.Như chính tên cuốn sách “Những cuộc gặp gỡ ở Việt Nam” mỗi bức ảnh là một cuộc gặp, mỗi con người là một chương chuyện. Và có lẽ, hành trình ấy vẫn chưa khép lại./.