Những chuyến đò sinh tử trên sông Thạch Hãn

Trong khúc tráng ca ấy, hình ảnh nữ du kích thầm lặng ngày đêm cùng bố chồng vượt qua bom đạn, vững tay chèo chở lương thực, vũ khí và bộ đội vào Thành cổ chiến đấu đã trở thành biểu tượng của lòng quả cảm. Năm tháng qua đi, ký ức về những chuyến đò sinh tử ấy vẫn còn vẹn nguyên trong tâm trí của nữ du kích Nguyễn Thị Thu (sinh năm 1954, trú khu phố 4, xã Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị).

Nữ du kích Nguyễn Thị Thu bên bức ảnh “Cha con lão ngư dân Triệu Phong chở bộ đội và vũ khí tiếp sức Thành cổ” của phóng viên chiến trường Đoàn Công Tính, Báo Quân đội Nhân dân ghi lại trên dòng Thạch Hãn vào mùa hè năm 1972.

Điều phi thường giữa đạn bom khốc liệt

Những ai từng đến Bảo tàng Thành cổ Quảng Trị đều bị thu hút bởi bức ảnh “Cha con lão ngư dân Triệu Phong chở bộ đội và vũ khí tiếp sức Thành cổ”. Đây là tác phẩm do phóng viên chiến trường Đoàn Công Tính, Báo Quân đội nhân dân ghi lại trên dòng sông Thạch Hãn vào mùa hè năm 1972. Trong ảnh, một lão nông chèo đò với nụ cười hào sảng, bên cạnh là một thiếu nữ trẻ ôm chắc khẩu súng, phía sau là những người lính giải phóng tươi cười đầy lạc quan, sẵn sàng bước vào "chảo lửa" Thành cổ Quảng Trị. Người lái đò ấy là ông Nguyễn Con và cô gái là con dâu của ông - nữ du kích Nguyễn Thị Thu khi ấy vừa tròn 18 tuổi. Bức ảnh không chỉ ghi lại khoảnh khắc lịch sử, mà còn gợi lên cả một thời kỳ oanh liệt, nơi những con người bình thường đã làm nên điều phi thường giữa chiến tranh ác liệt.

Những ngày tháng 9 lịch sử này, bước sang tuổi 71, cùng với dư âm của những năm tháng bom đạn khiến cho đôi mắt mờ đi, giảm thính, trí nhớ giảm sút nhưng ký ức nữ du kích Nguyễn Thị Thu về một thời hoa lửa 53 năm về trước luôn là niềm tự hào. Bà Thu không khỏi xúc động khi giới thiệu những bức ảnh về một thời oanh liệt của quân và dân Quảng Trị được tác giả Đoàn Công Tính chụp và tặng cho gia đình bà; trong đó, có bức ảnh chụp bà và bố chồng xuôi dòng Thạch Hãn đưa bộ đội sang sông. Với bà, đây là những kỷ vật quý giá mà tác giả tặng bà sau 35 năm gặp lại.

Trân quý, nâng niu bức ảnh, bà Thu kể lại, mùa hè năm 1972, khi chiến dịch bảo vệ Thành cổ Quảng Trị bước vào giai đoạn ác liệt, để bảo vệ Thành cổ và đánh bật các cuộc phản công của địch, quân đội ta phải huy động, bổ sung lực lượng. Thời điểm đó, muốn đưa được bộ đội vào Thành cổ nhanh và an toàn chỉ có một con đường duy nhất là dùng đò vượt sông Thạch Hãn. Khi ấy, bà Thu tròn 18 tuổi, vừa làm lễ dạm hỏi với ông Nguyễn Câu. Tuy nhiên, chiến sự diễn ra ác liệt, bà đã xung phong tham gia vào lực lượng du kích thôn. Ba tháng sau, không ngại gian khó, hiểm nguy, bà nhận nhiệm vụ làm giao liên, cùng với bố chồng là ông Nguyễn Con (lúc đó 57 tuổi) tình nguyện chèo đò, ngày đêm đưa bộ đội vượt sông Thạch Hãn, tiếp viện cho chiến trường Thành cổ.

“Ngày ấy, chiến sự ác liệt, đất nước lâm nguy, ai cũng sẵn sàng ra trận. Hàng ngàn thanh niên mười tám đôi mươi, những sinh viên trẻ tạm xa ghế nhà trường trên mọi miền Tổ quốc hăng hái lên đường vào vùng “đất lửa” Quảng Trị để chiến đấu và sẵn sàng hy sinh cho Tổ quốc. Những tấm gương ấy đã tiếp thêm sức mạnh để tôi nắm chắc mái chèo, hỗ trợ đưa các anh sang sông, tiến vào chiến trường”, bà Thu tâm sự.

Các chuyến đò thường được thực hiện trong đêm để tránh sự phát hiện của địch. Cứ thế, chiếc đò của hai bố con bà Thu lặng lẽ vượt sông Thạch Hãn với hàng chục chuyến mỗi đêm đưa bộ đội, vũ khí, lương thực vào Thành cổ, rồi lại chở thương binh vượt sông trở về tuyến sau. Suốt 81 ngày đêm khốc liệt nhưng kiên cường ấy đã bao lần cả hai bố con phải đối mặt với cái chết nhưng vẫn chắc tay chèo, đồng hành cùng các chiến sĩ cập bến an toàn. Không phải chuyến đò nào đưa người sang sông cũng có ngày trở lại. “Các anh ra đi còn nguyên vẹn, nhưng nhiều lần khi trở về lại chỉ là thân thể đầy thương tích, thậm chí có người nằm lại vĩnh viễn ở Thành cổ. Vì thế, tôi không cười trong bức ảnh ngày ấy”, bà nghẹn ngào.

Bà Nguyễn Thị Thu cùng chồng là ông Nguyễn Câu xem lại bức ảnh chụp bà và bố chồng xuôi dòng Thạch Hãn đưa bộ đội sang sông.

Chiến công Thành cổ Quảng Trị là bản tráng ca hào hùng của quân dân Quảng Trị và cả nước, góp phần quan trọng vào thắng lợi trên bàn đàm phán để tiến tới ký Hiệp định Paris (ngày 27/1/1973); tạo đà cho cuộc Tổng tiến công mùa Xuân năm 1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Năm 1976, bà Thu và ông Nguyễn Câu tổ chức lễ cưới và có với nhau 4 người con. Năm 1978, ông Nguyễn Con (bố chồng bà Thu) qua đời. Vợ chồng bà nối nghiệp bố mưu sinh bằng nghề cào hến trên sông Thạch Hãn.

Nhân chứng sống của một thời hoa lửa

Chiến tranh đã lùi xa nhưng với bà Thu, ký ức về những tháng ngày ấy vẫn hiển hiện trong từng giấc ngủ chập chờn. Ông Nguyễn Câu (chồng bà Thu) kể lại, nhiều đêm, bà giật mình hét lên như đang ở giữa chiến trường bom rơi, đạn nổ. Thời gian gần đây, sức khỏe của bà giảm sút, những ký ức cũng dần bị quên lãng. Khi nói về những chuyện trong quá khứ, ông phải thường xuyên nhắc lại cho bà.

“Không ai làm cách mạng để kể công, mong được đền đáp cả. Còn sống và trở về chứng kiến đất nước hòa bình, thống nhất đã là điều may mắn và hạnh phúc. Tôi mong muốn rằng thế hệ trẻ hãy biết trân quý hòa bình. Bởi hòa bình hôm nay là sự đánh đổi bao nhiêu xương máu của các thế hệ anh hùng liệt sĩ” - bà Thu chia sẻ.

Mới đây, khi được mời xem bộ phim “Mưa đỏ” - tác phẩm điện ảnh lấy cảm hứng từ sự kiện 81 Ngày đêm chiến đấu anh dũng bảo vệ Thành cổ Quảng Trị năm 1972 (một trong những trận đánh khốc liệt nhất thế kỷ XX), bà Thu không khỏi xúc động khi nhớ về một thời thanh xuân gắn liền với cuộc chiến đấu kiên cường. Bà chia sẻ, xem phim, bà như sống lại tuổi 18, khi ngày ngày đưa bộ đội qua sông giữa mưa bom bão đạn. Chiến trường ác liệt cùng với sự chiến đấu và sẵn sàng hy sinh của các anh hùng liệt sĩ để đổi lấy hòa bình khiến bà không cầm được nước mắt.

Khi những thước phim của “Mưa đỏ” vừa ra rạp, khán giả cả nước không khỏi xúc động bởi bộ phim đã tái hiện một thời kỳ máu lửa mà ở đó hàng vạn thanh niên ưu tú đã "xếp bút nghiên" lên đường chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc. Đông đảo người dân và du khách đã tìm về di tích Thành cổ Quảng Trị hay tìm gặp những nhân chứng lịch sử bước ra từ cuộc chiến kiên cường ấy. Nhiều người cho rằng, nhân vật “O Hồng” quả cảm trên màn ảnh mang bóng dáng của bà Thu năm nào.

Những ngày qua, nhiều người đã tìm đến nhà bà Thu để thăm hỏi, tặng quà tri ân và để lắng nghe câu chuyện về những chuyến đò sinh tử vượt dòng Thạch Hãn giữa mưa bom lửa đạn, tiếp sức cho chiến dịch 81 Ngày đêm bảo vệ Thành cổ Quảng Trị.

Bà Nguyễn Thị Thu xem lại những bức ảnh của tác giả Đoàn Công Tính về một thời oanh liệt của quân và dân Quảng Trị.

Trên dòng Thạch Hãn hôm nay, những câu chuyện về chiến công của các anh hùng liệt sĩ cũng như những hy sinh thầm lặng của bố con bà Nguyễn Thị Thu vẫn ngân vang như khúc tráng ca. Người nữ du kích năm xưa không chỉ là nhân chứng sống của lịch sử, mà còn là nhịp cầu nối thế hệ trẻ hôm nay với một thời hoa lửa bi hùng. Trải qua bao biến cố lịch sử, Thạch Hãn - dòng sông anh hùng, dòng sông lịch sử luôn khắc ghi chiến công và tưởng nhớ hàng vạn cán bộ, chiến sĩ đã mãi nằm lại và hòa vào sóng nước mênh mông.

Bài và ảnh: Tường Vi (TTXVN)