Những bộ não quyền lực của Iran tử nạn vì không kích của Israel là ai?

Từ trái sang: Tướng Hossein Salami, Tướng Mohammad Bagheri, Tướng Amir Ali Hajizadeh và Trung tướng Gholamali Rashid của Iran đã thiệt mạng trong trận không kích ngày 13/6 của Israel. Ảnh: Reuters.

Một loạt tướng lĩnh cấp cao của Iran, từ Tổng Tham mưu trưởng quân đội, Tư lệnh Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC), Tư lệnh không quân đến cựu lãnh đạo an ninh quốc gia - đã thiệt mạng trong chiến dịch "Sư tử trỗi dậy" chưa từng có tiền lệ của Israel.

Sự ra đi của những nhân vật này gây chấn động hệ thống quân sự Iran và có thể làm suy yếu nghiêm trọng năng lực đáp trả của nước này trước các đòn tấn công từ Israel.

Tướng Hossein Salami - Tư lệnh tối cao của IRGC

Là người đứng đầu Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) - lực lượng quân sự tinh nhuệ và quyền lực bậc nhất Iran, Thiếu tướng Hossein Salami giữ vị trí trực tiếp dưới quyền Lãnh tụ Tối cao Ayatollah Ali Khamenei.

Sinh năm 1960, Salami đảm nhận cương vị Tư lệnh IRGC từ năm 2019. Dưới sự chỉ huy của ông, IRGC vừa giữ vai trò kiểm soát các bất ổn trong nước vừa là công cụ chủ chốt để Iran phô diễn sức mạnh ở khu vực.

Tướng Hossein Salami - Tư lệnh IRGC được mô tả là một người cứng rắn và đầy quyền lực. Ảnh: Reuters.

IRGC cũng được cho là cung cấp thiết bị và hỗ trợ cho phiến quân Houthi ở Yemen, giúp nhóm này tấn công tàu thuyền quốc tế ở Biển Đỏ và phóng tên lửa, UAV vào Israel.

Ông Salami cũng là người chỉ huy trực tiếp khi Iran phóng hàng trăm tên lửa và UAV vào Israel trong hai đợt tấn công trực diện đầu tiên của Iran vào lãnh thổ Israel vào tháng 4 và tháng 10/2024.

Tháng 1 vừa qua, truyền hình nhà nước Iran đăng hình ảnh ông Salami thị sát một cơ sở quân sự ngầm, nơi được cho là sản xuất các loại tên lửa mới, được dùng trong các đợt tấn công kể trên. Ông xuất hiện trong quân phục màu xanh rêu, chào binh sĩ và dẫm lên quốc kỳ Mỹ và Israel.

Salami cũng chính là Tư lệnh IRGC khi đơn vị này bắn rơi máy bay dân sự Ukraine ngay sau khi cất cánh từ sân bay Tehran năm 2020, khiến toàn bộ 176 người thiệt mạng. Sĩ quan điều khiển hệ thống tên lửa Tor M1 bị kết án 13 năm tù.

Chuyên gia an ninh CNN Beth Sanner ví việc loại bỏ Salami giống như việc Mỹ mất Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân: "Bạn có thể tưởng tượng người Mỹ sẽ phản ứng ra sao".

Tướng Mohammad Bagheri – Tổng Tham mưu trưởng quân đội Iran

Là Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Iran từ năm 2016, Thiếu tướng Mohammad Bagheri nắm quyền điều phối toàn bộ hoạt động quân sự của một lực lượng có quy mô hơn 500.000 quân. Ông được mô tả là người hoạch định chiến lược và giám sát các chính sách quân sự chủ chốt của Iran.

Bagheri bị Mỹ trừng phạt năm 2019 vì vai trò hỗ trợ các chính sách gây bất ổn và đàn áp trong nước. Truyền thông Iran từng đăng hình ảnh ông trực tiếp thị sát chiến trường Syria năm 2017 - nơi quân đội Iran tham chiến cùng lực lượng của chính quyền Assad.

Tháng 4 vừa qua, ông có cuộc gặp hiếm hoi với Bộ trưởng Quốc phòng Saudi Arabia Khalid bin Salman tại Tehran. Theo Reuters, trong cuộc gặp, phía Riyadh đã cảnh báo Bagheri nên nghiêm túc xem xét đề nghị đàm phán hạt nhân từ cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump nếu muốn tránh nguy cơ chiến tranh với Israel.

Ali Shamkhani - Gương mặt ngoại giao chủ chốt, cựu lãnh đạo an ninh quốc gia

Ali Shamkhani - cựu Thư ký Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran - được xác nhận đã tử nạn trong đợt không kích ngày 13/6. Ông là cố vấn thân cận của Lãnh tụ Khamenei, đồng thời từng là gương mặt đại diện của Iran tại các vòng đàm phán quan trọng, trong đó có thỏa thuận nối lại quan hệ ngoại giao với Saudi Arabia do Trung Quốc làm trung gian.

Ông Shamkhani giữ vị trí an ninh quốc gia cao nhất từ năm 2013 đến giữa 2023, trước đó từng đảm nhiệm nhiều vai trò trọng yếu trong IRGC và Bộ Quốc phòng.

Là một nhà ngoại giao có ảnh hưởng, ông Shamkhani từng được đánh giá là "ngôi sao đang lên" của nền ngoại giao Iran, được giới hoạch định chính sách ở Washington và châu Âu biết đến.

Ông Ali Shamkhani (bên phải) là một trong những nhà ngoại giao hàng đầu và "ngôi sao đang lên" trên chính trường Iran. Ảnh: Reuters.

Giới phân tích cho rằng ông đầy tham vọng, từng tranh cử tổng thống năm 2001 và giữ nhiều chức vụ quan trọng trong quân đội, khiến Lãnh tụ Khamenei e ngại. Tuy nhiên, ông vẫn là cố vấn thân tín, tham gia các cuộc thảo luận hạt nhân với chính quyền Trump.

Ngay trước thềm đàm phán hạt nhân hồi tháng 4, ông Shamkhani cảnh báo Tehran có thể trục xuất các thanh sát viên của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) nếu cảm thấy bị đe dọa.

Amir Ali Hajizadeh - Kiến trúc sư chương trình tên lửa Iran

Amir Ali Hajizadeh, Tư lệnh lực lượng Không quân IRGC, là người trực tiếp chỉ huy chương trình tên lửa và các hoạt động tấn công bằng UAV của Iran. Ông đứng sau đợt tập kích quy mô lớn vào Israel hồi tháng 4/2024 và từng chỉ đạo đợt không kích vào căn cứ Mỹ tại Iraq năm 2020.

Israel tuyên bố Hajizadeh cùng các tướng lĩnh cấp cao khác đã thiệt mạng khi họ họp tại một trung tâm chỉ huy ngầm. Đây được coi là tổn thất nghiêm trọng cho Iran, bởi ông là đầu mối chiến lược của các chiến dịch tấn công xuyên biên giới.

Phương Linh