Những bài toán chỉ có một lời giải

Nhận diện những nguy cơ

Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam nêu rõ: “Những vấn đề an ninh phi truyền thống ngày càng đa dạng, phức tạp, tác động mạnh mẽ”. Trong tình hình đó, việc “sẵn sàng ứng phó hiệu quả các thách thức an ninh truyền thống và an ninh phi truyền thống”...; bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc; bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa trở thành một nhiệm vụ trọng yếu. Đó là tư duy, nhận thức vừa mới, vừa sâu sắc và toàn diện về an ninh phi truyền thống, coi việc giữ vững an ninh quốc gia vừa là mục tiêu, giải pháp để phát triển bền vững đất nước, vừa thể hiện tư tưởng chỉ đạo phát triển để giữ vững an ninh, an ninh để phát triển, an ninh trong phát triển.

Các thách thức an ninh phi truyền thống, cơ bản, được chia thành 2 nhóm chính: Nhóm về các quá trình, hiện tượng tự nhiên và xã hội bất lợi đến xã hội, như hiệu ứng nhà kính, biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh truyền nhiễm, ô nhiễm môi trường, cạn kiệt tài nguyên, khoáng sản, di cư bất hợp pháp...; tương ứng với từng lĩnh vực an ninh trọng yếu (an ninh môi trường, an ninh kinh tế, an ninh lương thực, an ninh nguồn nước, an ninh dân số...); và Nhóm về các hành vi tiêu cực (phạm pháp) do cá nhân hoặc pháp nhân (tổ chức) thực hiện ảnh hưởng bất lợi đến xã hội, như khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia (rửa tiền, cướp biển, buôn bán trái phép chất ma túy, buôn bán người, vũ khí), tội phạm công nghệ cao...; tương ứng còn gọi là tội phạm phi truyền thống.

Tội phạm công nghệ cao - mối đe dọa toàn cầu.

Tội phạm phi truyền thống, hiển nhiên, có mối liên hệ mật thiết đến tình hình an ninh công cộng toàn cầu - với những chủ đề chính mà chương trình nghị sự tại Liên Vân Cảng chỉ là bước tiếp nối của một chuỗi hành động toàn cầu không ngừng nghỉ. Trong đó, Việt Nam luôn đóng vai trò là một thành viên tích cực, có trách nhiệm, luôn sẵn sàng đưa ra những sáng kiến hợp tác vì lợi ích chung.

Diễn đàn Hợp tác An ninh Công cộng toàn cầu 2025 tại Liên Vân Cảng có sự tham dự của gần 2.000 đại biểu từ 120 quốc gia, khu vực và tổ chức quốc tế. Các phiên thảo luận tập trung vào chiến lược ứng phó với những rủi ro, thách thức an ninh công cộng toàn cầu trong bối cảnh mới; đổi mới và nâng cao năng lực xây dựng an ninh công cộng; hợp tác kỹ thuật và thiết lập cơ chế phối hợp hành động toàn diện.

Ngoài ra, trong khuôn khổ diễn đàn còn diễn ra các phiên thảo luận chuyên đề về an ninh du lịch, hợp tác giáo dục cảnh sát quốc tế, đồng thời công bố những báo cáo quan trọng như Báo cáo thường niên 2025 của diễn đàn và Báo cáo Chỉ số an ninh công cộng toàn cầu 2025. Đáng chú ý, lần đầu tiên báo cáo bổ sung tiêu chí đánh giá về an ninh trí tuệ nhân tạo (AI), bên cạnh các tiêu chí truyền thống như duy trì luật pháp và trật tự, chống khủng bố, an toàn giao thông đường bộ và an ninh mạng.

Tại diễn đàn, đại diện Bộ Công an Việt Nam có bài tham luận với tiêu đề “Chiến lược chung: Giải quyết những thách thức và nguy cơ an ninh toàn cầu trong kỷ nguyên mới” đưa ra nhiều đề xuất quan trọng, tập trung vào tăng cường lòng tin chính trị, thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, mở rộng hợp tác quốc tế và chia sẻ thông tin thực chất, hiệu quả đã thu hút được nhiều sự chú ý và được dư luận đánh giá là góp phần bổ sung, hoàn thiện các giải pháp chung đối phó với các thách thức an ninh đang đe dọa hòa bình, ổn định và phát triển của cộng đồng quốc tế.

Thách thức từ thực tế

Đáng chú ý, song song với Hội nghị An ninh công cộng toàn cầu 2025, ngày 18/9, tại Hà Nội, Bộ Công an cũng tổ chức Hội nghị toàn quốc triển khai Nghị quyết số 147/NQ-CP ngày 22/5/2025 của Chính phủ ban hành Chiến lược tổng thể quốc gia phòng ngừa, ứng phó với các đe dọa an ninh phi truyền thống đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Qua các tham luận tại hội nghị, các đại biểu nêu rõ: Những hiểm họa an ninh phi truyền thống là vấn đề cấp thiết mang tính toàn cầu, có tác động to lớn, sâu sắc, toàn diện ở mức độ và phạm vi chưa từng có đến mọi quốc gia, khu vực. Không chỉ vậy, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tác động nghiêm trọng và toàn diện từ các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, biểu hiện trên nhiều phương diện với cấp độ mới, mức độ nguy hiểm ngày càng cao, tác động mạnh mẽ, sâu sắc đến mọi lĩnh vực từ kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội đến quốc phòng, an ninh.

Diễn đàn An ninh công cộng toàn cầu 2025 - một nỗ lực thống nhất về nhận thức, nhằm xây dựng hợp tác quốc tế.

Phát biểu chỉ đạo tại hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh nhiệm vụ xuyên suốt, chiến lược là bảo đảm an ninh, an toàn, an dân, mục tiêu là ngăn chặn, đẩy lùi, không để xảy ra sự cố; nếu không may xảy ra sự cố thì giải quyết nhanh chóng, cấp bách, kịp thời và hiệu quả. Với quan điểm lấy phòng ngừa là cơ bản, quyết định và ứng phó mang tính chất đột xuất, thường xuyên, Thủ tướng cho rằng phải có biện pháp tổng thể, toàn diện, khoa học, lấy người dân là đối tượng bảo vệ, đồng thời người dân cũng là chủ thể tham gia vào quá trình phòng ngừa, ứng phó với các đe dọa an ninh phi truyền thống.

Người đứng đầu Chính phủ cũng đề nghị dành nguồn lực, đầu tư có trọng tâm, trọng điểm. Tăng cường hợp tác quốc tế trong phòng ngừa, ứng phó với các đe dọa an ninh phi truyền thống; khẳng định Việt Nam là thành viên có trách nhiệm, có tiếng nói trong cộng đồng quốc tế về phòng ngừa, ứng phó với các vấn đề toàn cầu, góp phần xây dựng môi trường hòa bình, ổn định, phát triển bền vững của khu vực và thế giới.

Như vậy, ở cả phạm vi trong và ngoài nước, lập trường của Đảng và Nhà nước Việt Nam được thể hiện kiên định, nhất quán: Ngăn chặn và đẩy lùi những thách thức an ninh công cộng không thể là “chuyện riêng” của một cá nhân, một cơ quan, một ngành, một quốc gia riêng biệt..., mà cần sự chung tay vào cuộc của cả hệ thống chính trị, cả xã hội, cả cộng đồng quốc tế, với những cơ chế hợp tác toàn diện và hiệu quả.

Đây cũng là quan điểm chung được thống nhất tại Diễn đàn An ninh quốc tế Moscow, diễn ra từ ngày 27 đến 29/5/2025. Tại đó, riêng về lĩnh vực an ninh mạng, diễn đàn đã thảo luận về nhu cầu phát triển các chuẩn mực và quy tắc ứng xử quốc tế trong không gian mạng, cũng như các biện pháp chống lại tội phạm mạng và bảo vệ cơ sở hạ tầng thông tin quan trọng. Sự chú ý đặc biệt được dành cho các vấn đề về an ninh thông tin và cuộc chiến chống thông tin sai lệch. Diễn đàn đã xem xét các sáng kiến để tạo ra các thỏa thuận quốc tế nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công mạng và đảm bảo tính bền vững của các hệ thống thông tin. Cụ thể, nước chủ nhà Liên bang Nga đề xuất phát triển một cơ chế pháp lý quốc tế điều chỉnh các hành động của các quốc gia trong không gian mạng. Sáng kiến này bao gồm các đề xuất trao đổi thông tin về các mối đe dọa mạng, tạo ra các kênh liên lạc nhanh chóng giữa các quốc gia trong trường hợp xảy ra sự cố và cấm can thiệp vào các hệ thống kỹ thuật số nội bộ của các quốc gia.

Tất nhiên, từ sự đồng thuận trên lý thuyết đến hành động trong thực tiễn luôn là một chặng đường rất dài và tiềm ẩn rất nhiều “trắc trở”. Tuy vậy, trước những hồi chuông cảnh báo mỗi lúc một thêm gay gắt, chắc chắn, cũng như Việt Nam, mọi quốc gia sẽ đều phải nhanh chóng tiếp cận vấn đề một cách nghiêm túc.

Một thí dụ nhỏ, nhưng đầy sức nặng: Trong năm 2024, chỉ riêng lĩnh vực kinh tế, doanh thu của các hình thức tội phạm mạng toàn cầu đã lên tới 4.500 tỷ USD. Chắc chắn, con số này còn chưa phải là số liệu được thống kê đầy đủ, và điều đáng sợ là tội phạm mạng vẫn sẽ gia tăng với tốc độ chóng mặt, nhờ sự bùng nổ của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) - một “con dao hai lưỡi” thực thụ.

Làm thế nào để ngăn chặn đà tiến kinh khủng này? Chính Graeme Stewart, người đứng đầu khu vực công tại công ty phần mềm quốc tế Check Point Software (Anh) cũng nhấn mạnh: “Lựa chọn duy nhất hiện nay là AI trong bảo mật, các quy trình mạnh mẽ mà các tổ chức thực sự tuân thủ, việc mọi người phát hiện ra những yêu cầu kỳ lạ thường là dấu hiệu tố giác. Nhưng, không thể chỉ để mặc cho ngành công nghiệp, chính phủ phải vào cuộc. Hãy phát động một chiến dịch quốc gia lớn về mối nguy hiểm của ransomware và buộc giới truyền thông phải tham gia thảo luận. Hãy ngừng dựa dẫm vào các hoạt động tình nguyện phi cấu trúc từ các công ty như chúng tôi và xây dựng một chương trình phù hợp, có sự phối hợp cho các trường học, Phòng Thương mại và các nhóm doanh nghiệp địa phương. Hãy trao cho NCSC quyền hạn theo luật định để buộc các tổ chức, bao gồm cả các bộ, ngành của Chính phủ, phải sửa chữa quy trình của họ trước khi một sai lầm nào đó trị giá 400 triệu bảng Anh tiếp theo xảy ra”...

Mây Linh