NHTW Nhật ứng xử thế nào giữa hai luồng áp lực?

Thống đốc BoJ Kazuo Ueda đang đối mặt với một tình thế khó khăn

Lạm phát cao dai dẳng, đồng yên rớt giá...

BoJ đã quyết định giữ nguyên lãi suất cho vay ngắn hạn ở mức 0,5% vào thứ Năm tuần trước (30/10) bất chấp việc lạm phát giá tiêu dùng tại Nhật vẫn cao hơn nhiều so với mục tiêu 2%.

Theo đó, chỉ số giá tiêu dùng lõi (loại trừ chi phí thực phẩm tươi sống dễ biến động) tiếp tục tăng tốc lên 2,9% trong tháng 9 (so với cùng kỳ năm trước) từ mức 2,7% của tháng 8. Trong khi chỉ số giá tiêu dùng cốt lõi (loại trừ cả chi phí thực phẩm tươi sống và năng lượng) - vốn được BoJ theo dõi chặt chẽ hơn vì là thước đo tốt hơn về xu hướng giá cơ bản – dù giảm về còn 3,0% trong tháng 9 từ mức 3,3% trong tháng 8, song vẫn là mức rất cao so với mục tiêu 2% của BoJ.

Đáng chú ý là chỉ một ngày sau quyết định giữ nguyên lãi suất của BoJ, dữ liệu được công bố hôm thứ Sáu tuần trước (31/10) cho thấy, cả chỉ số giá tiêu dùng lõi (không bao gồm chi phí thực phẩm tươi sống) và chỉ số giá tiêu dùng cốt lõi (loại trừ cả chi phí thực phẩm tươi sống và nhiên liệu) của Tokyo - một chỉ báo cho xu hướng lạm phát toàn quốc - đều tăng tốc lên 2,8% trong tháng 10 từ mức 2,5% của tháng 9.

Mặc dù lạm phát đã vượt trên mục tiêu 2% của BoJ trong hơn 3 năm qua, song cơ quan này vẫn trì hoãn tăng lãi suất. Thống đốc BoJ Kazuo Ueda đã nhiều lần nhấn mạnh là cơ quan này muốn lạm phát đạt được mục tiêu 2% một cách bền vững, được thúc đẩy bởi nhu cầu nội địa vững chắc và mức tăng lương.

Thế nhưng, sự trì hoãn tăng lãi suất của BoJ lại đang khiến đồng yên Nhật suy yếu. Trên thực tế, ngay sau quyết định giữ nguyên lãi suất của BoJ hôm thứ Năm tuần trước, đồng yên Nhật đã lao dốc khá mạnh, rơi xuống thấp nhất 8,5 tháng so với đồng USD là 154,08 JPY/USD, khiến Bộ trưởng Tài chính Nhật Satsuki Katayama phải lên tiếng cảnh báo.

Sự rớt giá của đồng yên càng khuếch đại thêm áp lực lạm phát, từ đó ảnh hưởng tới chi tiêu tiêu dùng và cuối cùng sẽ là tăng trưởng kinh tế của Nhật. Chưa hết sự lao đốc của đồng yên có thể vấp phải sự phản ứng từ phía Mỹ khi mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đã không ít lần chỉ trích Nhật Bản làm suy yếu đồng nội tệ để giành lợi thế thương mại không công bằng.

Mới đây, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent đã lên tiếng thúc giục chính phủ của tân Thủ tướng Sanae Takaichi cho phép BoJ tăng lãi suất và tránh sự mất giá quá mức của đồng yên.

... và sức ép chính trị

Mặc dù đi kèm với các quyết định giữ nguyên lãi suất trong thời gian qua, BoJ thường đưa ra cam kết sẽ tiếp tục tăng lãi suất. “Nếu các dự báo kinh tế và giá cả của chúng tôi thành hiện thực, chúng tôi sẽ tiếp tục tăng lãi suất chính sách và điều chỉnh mức độ hỗ trợ tiền tệ phù hợp với những cải thiện của nền kinh tế và giá cả”, BoJ cho biết trong thông cáo phát đi hôm 30/10.

Tuy nhiên cam kết này đang vấp phải một trở ngại lớn khi mà tân Thủ tướng Nhật, bà Sanae Takaichi, được biết đến là một người ủng hộ chính sách tài khóa và tiền tệ nới lỏng.

Trên thực tế bà đã từng chỉ trí mạnh mẽ động thái tăng lãi suất của BoJ vào năm ngoái. Hay như trong phát biểu tại buổi họp báo ngày sau khi giành thắng lợi tại Đảng Dân chủ tự do (LDP), bà nhấn mạnh: “Chính phủ phải chịu trách nhiệm về chính sách tài khóa và tiền tệ. Sau đó, BoJ sẽ xem xét các biện pháp phù hợp nhất”.

Tiếp đó phát biểu với một chương trình truyền hình hôm 9/10, bà Takaichi cho rằng, lạm phát gần đây ở Nhật Bản được thúc đẩy bởi chi phí nguyên liệu thô tăng cao chứ không phải do nhu cầu mạnh mẽ. “Tôi tin rằng chúng ta nên đặt mục tiêu đạt được lạm phát do nhu cầu (mạnh) thúc đẩy”, bà nói và nhấn thêm rằng: “Các chính sách tiền tệ cụ thể thuộc thẩm quyền của BoJ. Nhưng bất kỳ quyết định nào được đưa ra cũng phải phù hợp với chính sách kinh tế của chính phủ”.

Những thông điệp này một lần nữa được bà nhắc lại trong phát biểu trước Quốc hội Nhật hôm 4/11. Mặc dù lạm phát tiêu dùng tiếp tục dao động quanh mức 3% do chi phí lương thực tăng, song bà cho rằng, Nhật Bản mới chỉ "đi được nửa chặng đường" trên con đường đạt được tăng trưởng giá cả bền vững và ổn định nhờ mức tăng trưởng tiền lương vững chắc. “Tôi hy vọng BoJ sẽ thực hiện chính sách tiền tệ phù hợp để đạt được mục tiêu lạm phát 2% một cách bền vững và ổn định”, bà Takaichi nói.

Theo các nhà phân tích, những bình luận của bà Takaichi về chính sách tiền tệ có thể ảnh hưởng đến quyết định của BoJ về việc có nên tiếp tục tăng lãi suất tại cuộc họp tiếp theo vào ngày 18-19 tháng 12 hay không.

Giới chuyên gia nói gì?

Bình luận về những phát biểu của Thống đốc BoJ Kazuo Ueda tại buổi họp báo sau quyết định giữ nguyên lãi suất hôm 30/10, Takeshi Yamaguchi - Chuyên gia kinh tế trưởng tại Morgan Stanley MUFG Securities cho biết, những phát biểu này chứa đựng nhiều tín hiệu cho thấy, trừ khi có những cú sốc lớn đối với nền kinh tế hoặc thị trường Mỹ, khả năng tăng lãi suất trong ngắn hạn đang gia tăng.

"Với việc Ueda sử dụng thuật ngữ ‘động lực ban đầu’, chúng tôi cho rằng BoJ khó có thể đợi đến tháng 3 công bố kết quả lương”, Yamaguchi nói. Chuyên gia này cũng dự đoán, BoJ sẽ tăng lãi suất vào tháng 12.

Cũng dự báo BoJ sẽ tăng lãi suất vào tháng 12, Frederic Neumann - Chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á tại HSBC cho biết: “Một khối diều hâu đã được củng cố trong hội đồng chính sách của BoJ” với "một người ủng hộ bên ngoài thúc đẩy thắt chặt tiền tệ" là Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent.

”Là một thủ tướng mới, việc Takaichi hoàn tất việc tăng lãi suất ngay từ đầu nhiệm kỳ có thể mang lại lợi thế cho bà ấy", ông nói thêm.

(Tại cuộc họp chính sách tháng 10, hai thành viên của Hội đồng chính sách là Naoki Tamura và Hajime Takata bỏ phiếu ủng hộ tăng lãi suất lên 0,75%. Trước đó tại cuộc họp tháng 9, hai thành viên này cũng đã làm như vậy)

Trong khi theo Abhijit Surya - Chuyên gia kinh tế cấp cao tại Capital Economics, mặc dù hiện cả lạm phát không bao gồm thực phẩm tươi sống và lạm phát không bao gồm thực phẩm tươi sống và năng lượng đều đang trên đà đạt hoặc vượt dự báo của BoJ cho năm tài chính hiện tại.

Tuy nhiên, “thông điệp của BoJ vẫn thận trọng trong những tuần gần đây và không cho thấy việc tăng lãi suất sắp xảy ra”, chuyên gia này cho biết và dự báo, BoJ sẽ đợi đến tháng 1 trước khi tiếp tục tăng lãi suất.

Cựu giám đốc điều hành BoJ Akira Otani cũng dự kiến, cơ quan này sẽ tăng lãi suất vào tháng 1 khi có đủ dữ liệu về việc liệu các công ty có vượt qua được ảnh hưởng của thuế quan và tiếp tục tăng lương hay không. Tuy nhiên, ông cho rằng diễn biến của đồng yên có khả năng thay đổi thời điểm.

“Hiện tại, chúng tôi không thấy khả năng cao về việc tăng lãi suất vào tháng 12”, Otani - hiện là giám đốc điều hành tại Goldman Sachs Nhật Bản cho biết. “Nhưng khả năng này có thể tăng lên nếu đồng yên giảm giá nhanh hơn và làm tăng nguy cơ lạm phát vượt quá dự báo cơ sở của BoJ được đưa ra vào tháng 10”.

Hà Vy