Nhiều sàn tiền số 'ngoảnh mặt làm ngơ' trước đề nghị truy vết dòng tiền lừa đảo

Nhiều sàn tiền số không phối hợp truy vết tội phạm

Trong cuộc trả lời báo chí chiều ngày 15.10, ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm dự án ChainTracer, Chủ nhiệm Ủy ban Ứng dụng Fintech Hiệp hội Blockchain và Tài sản số (VBA) cho hay tình trạng lừa đảo liên quan đến tài sản số rất nhức nhối.

Theo ông Dinh, nhiều tổ chức trên thế giới yêu cầu nạn nhân trả phí rất cao để truy vết (thường ít nhất cũng khoảng 50.000 USD). Thậm chí, có vụ việc khi một dự án bị hack, bên bị hại phải trả tới 30 triệu USD chỉ để truy vết dòng tiền và tìm danh tính kẻ đứng sau vụ tấn công.

“VBA hỗ trợ nạn nhân miễn phí trong việc truy vết, từ đó giúp họ làm việc với cơ quan chức năng, với hy vọng xác định được thủ phạm”, ông Dinh nói.

Liên quan đến vụ án Shark Bình – Antex vừa qua, theo cơ quan công an, từ tháng 8.2021 đến 11.2021, nhóm của Shark Bình phát hành và bán 33,2 tỉ token cho khoảng 30.000 nhà đầu tư, thu về ví điện tử trên sàn giao dịch là 4,5 triệu USDT, quy đổi tương đương 4,5 triệu USD, khoảng 117 tỉ đồng.

Ông Trần Huyền Dinh, Chủ nhiệm dự án ChainTracer, Chủ nhiệm Ủy ban Ứng dụng Fintech Hiệp hội Blockchain và Tài sản số (VBA) - Ảnh: Lam Thanh

ChainTracer đã tham gia hỗ trợ cơ quan chức năng trong quá trình truy vết dòng tiền trong dự án AntEx.

Theo ông Dinh, đường đi của dòng tiền vụ Shark Bình không quá phức tạp, nhưng nhóm này cũng đã dùng nhiều thủ thuật để di chuyển, chia nhỏ thành nhiều ví nhằm gây khó khăn cho việc truy vết. Song, ChainTracer đã sử dụng các công cụ để truy vết đến ví cuối cùng và cơ quan công an xác định danh tính của người đứng sau.

“Với vụ việc này, chúng tôi hỗ trợ bằng công cụ kỹ thuật, giúp cơ quan điều tra hình dung sơ đồ dòng tiền. Thông thường, chúng tôi có thể cần đến 48 giờ để mô hình hóa sơ đồ và truy vết thông tin, nhưng với vụ này thì chỉ cần 36 giờ”, ông Dinh nói.

Ông Dinh chia sẻ: “Bằng việc ứng dụng công nghệ phân tích on-chain mới nhất, ChainTracer đã xác định các cụm ví nghi vấn, truy vết dòng tiền, đồng thời hỗ trợ liên hệ kỹ thuật với các sàn giao dịch trong và ngoài nước để cung cấp dữ liệu phục vụ đối chiếu thông tin KYC/KYB nhằm làm rõ danh tính và vai trò của các cá nhân có liên quan”, ông Trần Huyền Dinh chia sẻ.

Chủ nhiệm dự án ChainTracer cũng cho biết với công nghệ blockchain, mọi giao dịch đều được lưu trữ công khai, minh bạch và không thể chỉnh sửa hoặc xóa bỏ. Điều này giúp việc phân tích và truy vết dòng tiền được thực hiện chính xác và nhanh chóng dù vụ việc đã diễn ra hơn 3 năm.

Tuy nhiên, theo ông Dinh, một khó khăn lớn là thiếu sự phối hợp từ các sàn giao dịch.

“Dù có ủy quyền từ cơ quan công an, khi làm việc trực tiếp với nhiều sàn, chúng tôi bị từ chối và họ yêu cầu cơ quan công an phải chủ động làm việc. Nhiều vụ việc nếu được các sàn phối hợp kịp thời có thể đã hạn chế được tổn thất cho nạn nhân”, ông Dinh nêu và cho hay việc các sàn không có đại diện tại Việt Nam cũng gây thêm trở ngại trong vấn đề này.

Ngoài ra, ông Dinh cũng cho hay vấn đề nguồn nhân lực là một thách thức, bởi vì phần lớn nhân sự tham gia là đội nghiên cứu của VBA hoặc từ các công ty thành viên. Thêm vào đó, nhiều văn bản, tài liệu từ cơ quan công an phải được bảo mật nên việc lựa chọn nhân sự phối hợp cũng rất thận trọng.

Dấu hiệu nào báo trước các dự án lừa đảo?

Cũng tại buổi trao đổi, ông Trần Huyền Dinh chia sẻ một số chiêu lừa và dấu hiệu nhận biết một dự án lừa đảo.

Ví dụ, tổ chức phát hành token, kêu gọi đầu tư vào dự án non trẻ với lời hứa lợi nhuận cao để chiếm đoạt vốn nhà đầu tư. Họ cam kết lãi suất rất cao (trên 15%/năm, thậm chí có dự án hứa hẹn 10–15%/tháng) khiến nhà đầu tư mù quáng lao vào.

Dấu hiệu nhận biết các dự án lừa đảo

Ngoài ra, các dự án thiếu thông tin trên mạng xã hội, truyền thông; hoặc nhà đầu tư chưa từng tiếp xúc hoặc rất ít kiến thức về nó (Meme coin, Defi, Layer 1, Layer 2,...); Dự án được giới thiệu bởi một nhóm người, cá nhân mới quen/có liên quan đến đa cấp/KOLs trên mạng xã hội; dự án có những dấu hiệu “đáng ngờ” về bảo mật…

Kẻ lừa đảo thậm chí thường lôi kéo hàng chục nghìn người qua livestream, video khoe thu nhập, vận hành theo mô hình đa cấp, ngụy trang bằng thông điệp “cho đi để nhận lại”, khai thác FOMO và lòng tham…

“Nếu nhận diện được những dấu hiệu này, nhà đầu tư có thể tránh được 80–90% vụ lừa đảo. Thực tế, tâm lý “muốn lãi cao, rút vốn nhanh, an toàn” khiến nhà đầu tư dễ sa bẫy. Kẻ lừa đảo lợi dụng điều đó để lừa đảo nhà đầu tư”, ông Dinh nêu.

Ông Dinh cũng dẫn một số ví dụ điển hình như Squid Game Token (SQUID): token không cho phép người dùng bán (honeypot), thu về 3,3 triệu USD rồi rút toàn bộ thanh khoản; hoặc SafeMoon (SFM), sau sóng tăng giá, nhóm phát triển mở khóa và rút thanh khoản…

Với việc hành lang pháp lý về tài sản số dần được hoàn thiện, nhất là Luật Công nghiệp công nghệ số và Nghị quyết 05, ông Dinh cho hay đây là một trong những thay đổi lớn, tích cực của thị trường.

“Chính sách cần vừa thúc đẩy sự phát triển, vừa quản lý để thị trường minh bạch, an toàn. Các nhà phát triển, doanh nghiệp phải điều chỉnh để phù hợp với thị trường Việt Nam. Nhà đầu tư cũng cần nâng cao ý thức tự bảo vệ mình”, ông Dinh nêu.

Lam Thanh