Nhiều hộ kinh doanh vẫn lúng túng với hóa đơn điện tử mới

Hơn hai tháng trôi qua kể từ khi Nghị định 70/2025 và Thông tư 32/2025 của Bộ Tài chính về hóa đơn, chứng từ có hiệu lực, không khí tại nhiều cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ ở TP.HCM vẫn còn đầy bỡ ngỡ và lo lắng.

Quy định mới này tác động sâu rộng và trực tiếp đến hàng loạt lĩnh vực như ăn uống, lưu trú, siêu thị, bán lẻ… khi buộc các hộ và cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên phải chuyển sang sử dụng hóa đơn điện tử (HĐĐT) khởi tạo từ máy tính tiền và tiến tới bãi bỏ hoàn toàn thuế khoán vào năm 2026.

Dù mục tiêu của chủ trương này là hiện đại hóa, minh bạch hóa và chống thất thu thuế nhưng trên thực tế, không ít tiểu thương, nhà bán hàng nhỏ lẻ vẫn lúng túng với quy định mới. Đặc biệt nhiều hộ kinh doanh vẫn còn tâm lý e ngại về sự phức tạp của công nghệ, chi phí phát sinh và chưa nắm rõ quy định thuế.

Muôn kiểu loay hoay của người trong cuộc

Chị Trần Phương (ngụ phường Tân Sơn Nhất, TP.HCM) kể lại câu chuyện mua bánh với hai mức giá: 350.000 đồng nếu trả tiền mặt và 347.900 đồng nếu chuyển khoản. Người bán giải thích rằng họ phải chịu 3% thuế nếu khách chuyển khoản nên khuyến khích trả tiền mặt.

“Điều này cho thấy người bán vẫn rất mù mờ, nhầm lẫn giữa việc ghi nhận doanh thu qua ngân hàng và nghĩa vụ thuế phải nộp. Họ đang tự trừ thuế vào giá bán vì một nỗi sợ vô hình. Rõ ràng con đường tiến tới bãi bỏ thuế khoán vẫn còn gập ghềnh” - chị Phương chia sẻ.

Thanh toán không dùng tiền mặt ngày càng phổ biến tại các chợ truyền thống ở TP.HCM nhưng các tiểu thương vẫn cần được hỗ trợ. Ảnh: TÚ UYÊN

Không chỉ nhầm lẫn, nhiều người còn lúng túng với quy định mới và nỗi lo về sự thay đổi đột ngột. Anh Việt Thành, chủ cửa hàng phụ kiện thời trang trên đường Lê Văn Sỹ (TP.HCM), cho biết đang đứng trước ngã ba đường.

“Mùa mua sắm cuối năm tới, tôi đẩy mạnh bán online nên doanh thu rất có thể sẽ vọt qua ngưỡng. Chỉ vượt 1 đồng thôi cũng đủ lo lắng về việc bị truy thu thuế. Chúng tôi quen kinh doanh kiểu truyền thống, sổ sách chép tay. Từ năm sau, khi tất cả phải bỏ thuế khoán, chuyển sang kê khai, tôi chưa sẵn sàng để chuyển đổi lên doanh nghiệp. Việc phải tuyển kế toán, lo sổ sách điện tử... là áp lực quá lớn với một cửa hàng gia đình” - anh Thành trăn trở.

Đặc biệt vướng mắc trong vận hành cũng là một rào cản lớn đối với nhiều hộ kinh doanh. Anh Tuấn Phong, chủ hai cửa hàng ăn uống tại phường An Hội Tây (TP.HCM), cho biết anh sẵn sàng tuân thủ việc dùng HĐĐT nhưng cần sự linh hoạt hơn.

Băn khoăn trước quy định bỏ thuế khoán, các hộ kinh doanh mong muốn được tập huấn kỹ năng và có công cụ kê khai thuế thật đơn giản. Ảnh: THU HÀ

“Giờ cao điểm, khách ra vào tới tấp, vừa bán tại chỗ vừa bán online. Nhiều khách mua hộp cơm 50.000 đồng, trả tiền mặt rồi đi ngay, họ không có nhu cầu và cũng không thể đứng chờ lấy hóa đơn. Nhân viên không thể xuất hóa đơn tức thì cho từng người vì sẽ gây ùn tắc. Vì vậy, tôi kiến nghị cho phép xuất hóa đơn tổng hợp cuối ngày cho các giao dịch nhỏ lẻ không có yêu cầu để phù hợp với đặc thù của ngành ăn uống” - anh Phong đề xuất.

Vấn đề hóa đơn đầu vào cũng khiến anh Phong đau đầu. “Hành, tỏi, rau thơm... tôi lấy từ vườn gia đình ở Gia Lai gửi vào, không có hóa đơn. Hải sản tươi sống mua từ ghe thuyền nhỏ cũng vậy. Tôi lo ngại việc này sẽ ảnh hưởng đến kê khai chi phí khiến doanh thu tính thuế bị đội lên rất cao” - anh Phong nói và mong muốn có một kênh hỗ trợ trực tuyến như chatbot AI hoặc đường dây nóng hiệu quả để giải đáp tức thời cho tiểu thương.

Những lo lắng trên không phải cá biệt. Khảo sát gần đây của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã vẽ nên một bức tranh đáng báo động: Sau khi áp dụng HĐĐT, có tới 60% hộ kinh doanh nhỏ dự định thu hẹp quy mô và gần 25% cân nhắc ngừng kinh doanh. Rõ ràng một chính sách đúng đắn đang đối mặt với những phản ứng không mong muốn, có nguy cơ làm trì trệ hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ.

Xắn tay hỗ trợ hộ kinh doanh

Trước khó khăn của các hộ kinh doanh, cả khu vực công và tư đều đã có động thái hỗ trợ. Ông Nguyễn Mạnh Tấn, Giám đốc marketing Haravan Việt Nam, khẳng định chi phí công nghệ không phải là rào cản lớn.

“Chúng tôi đang phối hợp với cơ quan quản lý để hỗ trợ miễn phí ba tháng giải pháp quản lý bán hàng có tích hợp HĐĐT, đồng thời tặng thêm sáu tháng sử dụng khi họ đăng ký gói dài hạn. Mục tiêu là để tiểu thương thấy lợi ích kép: Vừa tuân thủ pháp luật, vừa quản lý kinh doanh hiệu quả” - ông Tấn cho biết.

Về phía cơ quan quản lý, ông Nguyễn Văn Thành, Phó Trưởng Thuế TP.HCM, cho biết ngành thuế đang chuyển từ tư duy quản lý sang phục vụ, đặt trọng tâm vào đồng hành.

“Chìa khóa quản lý minh bạch là chuyển đổi số và HĐĐT khởi tạo từ máy tính tiền là dấu ấn nổi bật năm 2025. Chúng tôi hiểu rõ những bỡ ngỡ của người dân” - ông Thành chia sẻ.

Chính vì vậy, ngành thuế đang tích cực tập huấn, hướng dẫn “cầm tay chỉ việc” cho tiểu thương, hộ kinh doanh. Kết quả là đến cuối tháng 6-2025 đã có hơn 13.000 hộ kinh doanh tại TP.HCM áp dụng thành công, phát hành 616 triệu hóa đơn theo hình thức này. Ứng dụng eTax Mobile cũng được đẩy mạnh, đã đạt 56% hộ kinh doanh sử dụng.

Đặc biệt trước kế hoạch bãi bỏ thuế khoán, ngành thuế đang chủ động rà soát, phân loại các nhóm hộ kinh doanh để tuyên truyền, hướng dẫn chuyển đổi sang phương pháp kê khai, đảm bảo quá trình diễn ra suôn sẻ.

Giải đáp lo ngại về sự phức tạp và chi phí, đại diện Cục Thuế TP.HCM nhấn mạnh việc sử dụng HĐĐT từ máy tính tiền rất đơn giản, chỉ cần vài thao tác. Công thức tính thuế cũng rõ ràng: Lấy doanh thu thực tế nhân với thuế suất cố định theo ngành nghề.

QUANG HUY - THU HÀ