Nhiều chính sách ưu đãi phát triển làng nghề và ngành nghề nông thôn

Công nhân làm khảm trai ở làng nghề Chuyên Mỹ, Hà Nội. Ảnh Công Phương.

Hỗ trợ từ tập huấn, quản lý đến phát triển thị trường các làng nghề

Theo Nghị quyết, với chính sách tập huấn nghiệp vụ quản lý, năng lực quản lý hợp đồng, quản lý chuỗi và phát triển thị trường sẽ được hỗ trợ chi in ấn tài liệu, giáo trình trực tiếp phục vụ lớp tập huấn; văn phòng phẩm; nước uống; thuê phương tiện đi thực tế, hội trường, trang thiết bị phục vụ lớp tập huấn; vật tư thực hành (nếu có). Mức chi theo đơn giá, định mức chi tiêu tài chính hiện hành do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành hoặc theo hợp đồng thực tế. Ngoài ra còn chi thù lao giảng viên, hướng dẫn viên thực hành thao tác kỹ thuật (một buổi giảng được tính bằng 4 tiết học): với giảng viên là tiến sĩ khoa học, tiến sĩ, nghệ nhân cấp tỉnh, TP trả tiền công giảng dạy mức 1.200.000 đồng/buổi. Giảng viên có trình độ thạc sỹ hoặc tương đương trả tiền công giảng dạy mức 1.000.000 đồng/buổi. Giảng viên, hướng dẫn viên thực hành, thực tế có trình độ kỹ sư và tương đương trả tiền công, mức 600.000 đồng/buổi. Đồng thời giảng viên còn được hỗ trợ thanh toán tiền phương tiện đi lại, tiền ăn.

Đối với học viên, sẽ được hỗ trợ tiền ăn 100.000 đồng/ngày/học viên. Hỗ trợ tiền đi lại đối với học viên học xa nơi cư trú từ 15km trở lên theo mức 150.000 đồng/học viên/lớp tập huấn. Thời gian tập huấn 3 ngày/lớp, trong đó 2 ngày lý thuyết và 1 ngày thực tế. Ngân sách cấp xã, ngân sách cấp TP.

Đối với nghệ nhân trong lĩnh vực thủ công mỹ nghệ, hỗ trợ một lần đối với Nghệ nhân khi được cấp thẩm quyền phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân Nhân dân”, “Nghệ nhân Ưu tú”, “Nghệ nhân Hà Nội”. Trong đó, Nghệ nhân Nhân dân được 40.000.000 đồng/người. Nghệ nhân Ưu tú được hỗ trợ 30.000.000 đồng/người. Nghệ nhân Hà Nội được hỗ trợ 20.000.000 đồng/người.

Hỗ trợ Nghệ nhân truyền dậy nghề và người tham gia thực hành, học nghề theo chương trình kế hoạch của cấp thẩm quyền tổ chức. Bồi dưỡng Nghệ nhân Nhân dân truyền dạy với mức 500.000 đồng/người/buổi. Bồi dưỡng Nghệ nhân Ưu tú, Nghệ nhân Hà Nội truyền dạy với mức 300.000 đồng/người/buổi.

Với tổ chức, cá nhân tham gia đoàn công tác đi kết nối vùng nguyên liệu, tìm kiếm thị trường cho làng nghề theo chương trình, kế hoạch của cơ quan được giao nhiệm vụ và cấp thẩm quyền phê duyệt sẽ được hỗ trợ 100% chi phí đi lại, phụ cấp lưu trú, tiền thuê phòng nghỉ tại nơi đến công tác. Chi phí tổ chức, hội nghị, hội thảo kết nối vùng nguyên liệu, tìm kiếm thị trường tại nơi đến.

Với các DN, hợp tác xã, hộ gia đình hoạt động theo quy định của pháp luật trên địa bàn TP, khi mua máy móc, thiết bị, dây chuyền sản xuất để chuyển đổi công nghệ sản xuất tiên tiến hơn. Đối với máy móc, thiết bị được hỗ trợ phải là máy móc, thiết bị mới, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, đáp ứng được tiêu chuẩn cơ sở đã công bố hoặc tiêu chuẩn Việt Nam (nếu có). Các đơn vị trên sẽ được hỗ trợ 50% kinh phí cho cơ sở ngành nghề nông thôn để mua mới máy móc, thiết bị, dây chuyền sản xuất nhưng không quá 500 triệu đồng/cơ sở.

Với chính sách hỗ trợ di dời các cơ sở sản xuất trong khu dân cư, cơ sở sản xuất thuộc ngành nghề không khuyến khích phát triển tại làng nghề ở nông thôn. Cơ sở ngành nghề nông thôn thuộc danh mục, kế hoạch di dời đã được phê duyệt; có quyết định di dời của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; địa điểm di dời đến là khu công nghiệp, cụm công nghiệp, cụm công nghiệp làng nghề.

Cần thiết bảo tồn, phát huy truyền thống các làng nghề Hà Nội

Hà Nội được mệnh danh là “đất trăm nghề” có bề dày lịch sử và số lượng nghề và làng nghề lớn nhất cả nước, với 1.350 làng nghề, làng có nghề, hội tụ 6/7 nhóm ngành nghề của cả nước. Đến nay, UBND TP đã công nhận 337 làng nghề, nghề truyền thống và làng nghề truyền thống, gồm: 269 làng nghề, 61 làng nghề truyền thống, 7 nghề truyền thống; 100 làng nghề, làng có nghề có sản phẩm được chứng nhận OCOP. TP có làng nghề gốm sứ Bát Tràng và làng nghề dệt lụa Vạn Phúc là 2 làng đầu tiên của Việt Nam được Hội đồng Thủ công Thế giới công nhận trở thành thành viên của mạng lưới các TP thủ công sáng tạo trên toàn Thế giới.

Đến hết năm 2024, TP có 351 Nghệ nhân, trong đó có: 16 Nghệ nhân Nhân dân; 51 Nghệ nhân Ưu tú; 284 Nghệ nhân Hà Nội. Toàn TP có 47 hội làng nghề, 3 hiệp hội và 7 câu lạc bộ làng nghề; sản phẩm của các làng nghề đa dạng, nhiều chủng loại, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, một số có thế mạnh cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế. Các làng nghề đã và đang góp phần tích cực vào chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế nông thôn, tạo tiền đề thực hiện thành công Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) và Chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn. Mỗi làng nghề đều mang bản sắc riêng, tạo ra những sản phẩm độc đáo, tinh xảo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, mang lại hiệu quả kinh tế ngày càng cao cho lao động nông thôn.

Sản phẩm thủ công mỹ nghệ làng nghề Hà Nội hiện đã được xuất khẩu sang 89 nước và vùng lãnh thổ, như: Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc... Doanh thu của các làng nghề hàng năm đạt trên 24.000 tỷ đồng. Các làng nghề trên địa bàn TP đã tạo việc làm cho khoảng 800.000 lao động. Thu nhập của lao động phổ thông đang làm việc tại các làng nghề đạt từ 5 đến 8 triệu đồng/lao động/tháng (tương đương với thu nhập/lao động/tháng của lao động thủ công của cả nước).

Có được những thành tựu trên một phần quan trọng là nhờ các chủ trương đúng đắn của Đảng, các chính sách định hướng và hỗ trợ của T.Ư và TP Hà Nội. Các chính sách về bảo tồn và phát triển làng nghề của T.Ư và TP đã phát huy hiệu quả, góp phần tích cực vào sự phát triển của làng nghề, ngành nghề nông thôn. Tuy nhiên, qua thời gian triển khai một số chính sách đã bộc lộ bất cập, không còn phù hợp với những tình hình mới như: tình trạng phát triển không theo quy hoạch; ô nhiễm môi trường tại một số làng nghề có xu hướng ngày càng nghiêm trọng; thiếu nguồn nguyên liệu để sản xuất; nhiều làng nghề truyền thống có nguy cơ mai một; công nghệ sản xuất tại các làng nghề lạc hậu, thủ công; việc ứng dụng KHCN và chuyển đổi số còn hạn chế; chế độ đãi ngộ đối với nghệ nhân chưa được quan tâm đúng mức, hiện tượng già hóa dân số và chất lượng nhân lực chưa bảo đảm,... Sản phẩm của làng nghề, làng nghề truyền thống của TP chưa khai thác hết tiềm năng và thế mạnh vốn có của làng nghề.

Luật Thủ đô 2024 có 2 nội dung liên quan đến lĩnh vực làng nghề, ngành nghề nông thôn, gồm: điểm c, khoản 2 Điều 28 giao HĐND TP quy định các biện pháp hỗ trợ việc di dời các cơ sở sản xuất trong khu dân cư, cơ sở sản xuất thuộc ngành, nghề không khuyến khích phát triển tại làng nghề ở nông thôn; điểm g, khoản 2 Điều 32 giao HĐND TP quy định phạm vi, đối tượng, nội dung, mức hỗ trợ cao hơn mức quy định hoặc chưa được quy định trong văn bản của cơ quan Nhà nước cấp trên trong các lĩnh vực phát triển kinh tế tập thể, làng nghề, làng có nghề.

Để triển khai thi hành Luật Thủ đô, UBND và HĐND TP đã chỉ đạo ban hành Nghị quyết của HĐND TP quy định một số chính sách hỗ trợ, bảo tồn, phát triển làng nghề và ngành nghề nông thôn trên địa bàn TP Hà Nội. Căn cứ pháp lý và thực tiễn nêu trên cho thấy việc ban hành Nghị quyết của HĐND TP nhằm quy định một số chính sách hỗ trợ, bảo tồn, phát triển làng nghề và ngành nghề nông thôn trên địa bàn TP Hà Nội là rất cần thiết.

Để đứng vững trong thị trường hội nhập, để làng nghề phát triển bền vững thì các làng nghề Hà Nội cần chuyển từ tư duy "làm nghề" sang tư duy "làm thương hiệu". Trước hết là nâng cao chất lượng sản phẩm, phải coi chất lượng là cốt lõi, là đạo đức của người thợ. Song song đó là đổi mới thiết kế, mẫu mã, kết hợp tinh hoa thủ công với xu hướng thẩm mỹ hiện đại, để sản phẩm vừa truyền thống, vừa đương đại.

Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội Hà Thị Vinh

Minh Châu