Nhiệt độ thế giới đang tăng đến 'ngưỡng thảm họa'

Lượng khí thải từ nhiên liệu hóa thạch đã đạt mức cao kỷ lục khiến nhiệt độ toàn cầu có thể tăng tới 2,6°C. Ảnh: Bloomberg.

Theo cập nhật từ Climate Action Tracker, mặc dù các chính phủ đưa ra các kế hoạch cắt giảm khí thải mới tại Hội nghị COP30 ở Brazil, những nỗ lực này vẫn chưa đủ để ngăn chặn sự nóng lên toàn cầu nguy hiểm, đánh dấu năm thứ tư liên tiếp tình hình không cải thiện.

Tăng kỷ lục

Dự báo hiện tại cho thấy nhiệt độ toàn cầu có thể tăng 2,6°C so với thời kỳ tiền công nghiệp vào cuối thế kỷ, trùng với mức dự báo năm ngoái. Mức tăng này vượt xa giới hạn trong Hiệp định Paris và có thể kéo Trái Đất vào một kỷ nguyên mới đầy thời tiết cực đoan và thiên tai nghiêm trọng, theo Guardian.

Một báo cáo khác chỉ ra rằng lượng khí thải từ nhiên liệu hóa thạch - động lực chính của khủng hoảng khí hậu - sẽ tăng khoảng 1% trong năm nay, đạt mức kỷ lục. Tuy nhiên, tốc độ tăng đã giảm hơn một nửa so với những năm trước.

Trong thập kỷ qua, khí thải từ than, dầu và khí đốt tăng 0,8% mỗi năm, so với 2% mỗi năm trong thập kỷ trước. Việc mở rộng năng lượng tái tạo đang gần như đáp ứng nhu cầu năng lượng gia tăng hàng năm của thế giới, nhưng vẫn chưa vượt qua.

“Thế giới nóng thêm 2,6°C đồng nghĩa với thảm họa toàn cầu”, Bill Hare, CEO Climate Analytics, cảnh báo. Mức nhiệt này có thể kích hoạt các “ngưỡng chuyển đổi” quan trọng, dẫn đến sụp đổ dòng tuần hoàn Đại Tây Dương, mất rạn san hô, suy giảm băng vĩnh cửu và chuyển hóa rừng Amazon thành thảo nguyên.

“Điều này đồng nghĩa với sự kết thúc của nông nghiệp ở Anh và châu Âu, hạn hán và thất bại mùa mưa ở châu Á và châu Phi, nhiệt độ và độ ẩm gây chết người. Đây không phải là nơi bạn muốn đến”, Hare nhấn mạnh.

Từ thời Cách mạng Công nghiệp, Trái Đất đã nóng lên khoảng 1,3°C do nạn phá rừng và đốt nhiên liệu hóa thạch, kéo theo bão lớn, cháy rừng, hạn hán và nhiều thảm họa khác.

Lượng khí thải CO2 từ nhiên liệu hóa thạch, tính theo tỷ tấn mỗi năm. Dự báo năm nay thải 38,1 tỷ tấn CO2 từ nhiên liệu hóa thạch. Biểu đồ: Guardian.

Cần tăng tốc và đồng thuận

Theo Hiệp định Paris năm 2016, các quốc gia cần định kỳ cập nhật kế hoạch cắt giảm khí thải, nộp các cam kết quốc gia (NDCs) mới tại vòng đàm phán hiện nay ở Belém, Brazil. Tuy nhiên, chỉ khoảng 100 quốc gia đã thực hiện, và mức giảm khí thải đề ra vẫn quá hạn chế để giải quyết khủng hoảng khí hậu.

Trong kịch bản tính đến các mục tiêu “net zero” và NDCs, triển vọng thậm chí xấu hơn, với nhiệt độ toàn cầu dự kiến tăng từ 2,1°C lên 2,2°C vào cuối thế kỷ, chủ yếu do Mỹ rút khỏi Hiệp định Paris.

Tổng thống Donald Trump từng gọi khủng hoảng khí hậu là “trò lừa bịp”, hủy bỏ các chính sách khí hậu trong nước và thúc đẩy khai thác dầu khí nhiều hơn ở Mỹ lẫn nước ngoài. Lần đầu tiên, Mỹ không cử phái đoàn tới hội nghị Cop, khiến một số đại biểu thở phào nhẹ nhõm.

Dù tốc độ nóng lên toàn cầu vẫn nguy hiểm, dự báo hiện nay thấp hơn mức 3,6°C mà các nhà khoa học từng dự đoán khi Hiệp định Paris được ký kết, nhờ sự bùng nổ năng lượng sạch và giảm sử dụng than - nhiên liệu hóa thạch bẩn nhất.

Tuy nhiên, báo cáo của Dự án Carbon Toàn cầu (GCP) cho thấy khí thải từ nhiên liệu hóa thạch vẫn dự kiến tăng khoảng 1% trong 2025. Các phân tích mới cũng cảnh báo tình trạng suy yếu các “bể chứa” carbon tự nhiên. Rừng nhiệt đới Đông Nam Á và nhiều khu vực Nam Mỹ giờ đã chuyển từ “bể hút” CO2 sang nguồn phát thải khí nhà kính do nạn phá rừng và nóng lên toàn cầu.

Tại COP28 ở Dubai năm 2023, cộng đồng quốc tế đồng thuận về việc “chuyển dịch khỏi nhiên liệu hóa thạch”, nhưng vấn đề này vẫn gây tranh cãi tại các cuộc họp Liên Hợp Quốc.

Ngày 12/11, nhóm G77 cùng Trung Quốc, đại diện khoảng 80% dân số thế giới, tuyên bố ủng hộ một tiến trình công bằng để rút khỏi nhiên liệu hóa thạch tại COP30, dù nhiều nước khác như Australia, Canada, Nhật, Na Uy, Anh và EU không tham gia.

Lượng khí thải CO2 của Trung Quốc nhiều hơn 4 nước tiếp theo cộng lại. Biểu đồ: Guardian.

Brazil đã thành lập quỹ đầu tư chống phá rừng, nhưng nhiều nước, trong đó có Anh, vẫn chưa tham gia. Cựu Phó Tổng thống Mỹ Al Gore cảnh báo: “Thật điên rồ khi chúng ta vẫn để tình trạng nóng lên toàn cầu tiếp diễn”.

“Chúng ta sẽ đứng nhìn bao lâu nữa khi biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng? Chúng ta cần thích ứng và giảm thiểu, nhưng cũng phải thực tế: nếu tiếp tục thải khí vô tội vạ, một số hậu quả sẽ rất khó khắc phục”, ông nhấn mạnh.

Giáo sư Corinne Le Quéré (ĐH East Anglia), một trong 130 nhà khoa học GCP, cho biết: “Chúng ta chưa thấy khí thải giảm nhanh đủ để giải quyết biến đổi khí hậu, nhưng tốc độ tăng đã chậm hơn nhiều nhờ năng lượng tái tạo phát triển mạnh. Chính sách và hành động khí hậu rõ ràng có hiệu quả, chúng ta đang uốn cong đường cong này”.

Hiện 35 quốc gia, chiếm một phần tư GDP toàn cầu, đang có tăng trưởng kinh tế nhưng giảm khí thải. Tình trạng này đã xuất hiện ở châu Âu và Mỹ vài năm qua, nay còn có Australia, Jordan, Hàn Quốc…

Báo cáo dự báo nồng độ CO2 trong khí quyển sẽ đạt 425ppm trong 2025, so với 280ppm thời tiền công nghiệp. Nếu các bể chứa carbon không bị suy yếu, mức này sẽ thấp hơn 8ppm.

Romain Ioualalen từ Oil Change International nhấn mạnh: “Các quốc gia tại COP30 cần tăng tốc năng lượng tái tạo và lập kế hoạch rút nhanh sản xuất, sử dụng nhiên liệu hóa thạch”.

Lâm Phương