Nhật Bản sắp tái khởi động nhà máy điện hạt nhân lớn nhất thế giới

Nhà máy điện hạt nhân Kashiwazaki-Kariwa của TEPCO nằm dọc bờ biển ở thành phố Kashiwazaki, tỉnh Niigata, Nhật Bản. Ảnh chụp ngày 21/12/2025 - Ảnh: Reuters

Nhà máy Kashiwazaki-Kariwa, nằm cách Tokyo khoảng 220 km về phía Tây Bắc, từng thuộc nhóm 54 lò phản ứng phải dừng hoạt động sau trận động đất và sóng thần lớn năm 2011 làm tê liệt nhà máy Fukushima Daiichi. Sự cố này được xem là thảm họa hạt nhân nghiêm trọng nhất kể từ vụ nổ lò phản ứng Chernobyl năm 1986 tại Ukraine - một trong những tai nạn hạt nhân tồi tệ nhất lịch sử thế giới.

Kể từ sau thảm họa Fukushima, Nhật Bản đã tái khởi động 14 trong số 33 lò phản ứng còn đủ điều kiện vận hành, nằm trong nỗ lực giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu. Kashiwazaki-Kariwa sẽ là nhà máy đầu tiên do Công ty Điện lực Tokyo (TEPCO) vận hành được khởi động lại. TEPCO cũng là đơn vị vận hành nhà máy Fukushima.

"Chúng tôi cam kết không bao giờ để tái diễn một tai nạn như vậy và đảm bảo người dân Niigata sẽ không phải trải qua điều tương tự", ông Masakatsu Takata, người phát ngôn TEPCO, phát biểu.

Theo đài truyền hình NHK của Nhật Bản, nếu quyết định tại khởi động Kashiwazaki-Kariwa được thông qua, TEPCO dự kiến đưa lò phản ứng đầu tiên trong tổng số 7 lò của nhà máy hoạt động trở lại vào ngày 20/1/2026.

Đầu năm nay, TEPCO cam kết rót 100 tỷ yên (641 triệu USD) vào tỉnh Niigata trong vòng 10 năm nhằm tranh thủ sự ủng hộ của người dân địa phương. Tuy nhiên, cộng đồng địa phương vẫn tỏ ra e ngại. Khảo sát do chính quyền tỉnh công bố vào tháng 10 cho thấy 60% người được hỏi cho rằng các điều kiện để tái khởi động nhà máy chưa được đáp ứng, trong khi gần 70% lo ngại về năng lực vận hành của TEPCO.

Bà Ayako Oga, 52 tuổi, một nông dân đồng thời là nhà hoạt động chống điện hạt nhân, chuyển đến Niigata cùng khoảng 160.000 người khác sau khi rời khỏi khu vực quanh nhà máy Fukushima vào năm 2011. Ngôi nhà cũ của bà nằm trong vùng cấm thuộc phạm vi 20 km quanh nhà máy do nhiễm phóng xạ.

Bà Oga đã tham gia các cuộc biểu tình phản đối kế hoạch tái khởi động nhà máy Kashiwazaki-Kariwa bởi coi đây là một rủi ro mới ngay tại nơi mình sinh sống.

"Chúng tôi là những người đã trải qua trực tiếp, nên hiểu rõ rủi ro của một sự cố hạt nhân và không thể coi nhẹ", bà Oga nói, đồng thời cho biết đến nay bà vẫn gặp các triệu chứng giống rối loạn căng thẳng sau sang chấn kể từ sự cố Fukushima.

Ngay cả ông Hideyo Hanazumi, Thống đốc tỉnh Niigata - người ủng hộ kế hoạch tái khởi động nhà máy vào tháng trước - cũng cho rằng về dài hạn Nhật Bản nên giảm phụ thuộc vào điện hạt nhân.

"Tôi muốn hướng tới một thời kỳ mà chúng ta không còn phải dựa vào những nguồn năng lượng khiến người dân lo ngại", ông nói.

Ngày 22/12, hội đồng tỉnh Niigata sẽ bỏ phiếu tín nhiệm đối với ông Hanazumi. Đây được xem là phép thử then chốt đối với lập trường ủng hộ tái khởi động nhà máy của ông. Kết quả cuộc bỏ phiếu cũng là thước đo thực tế về mức độ ủng hộ của tỉnh Niigata đối với kế hoạch tái khởi động nhà máy.

Đây là rào cản cuối cùng trước khi TEPCO tái khởi động lò phản ứng đầu tiên tại nhà máy nói trên. Theo ước tính của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản (METI), riêng lò này có thể giúp nguồn cung điện cho khu vực Tokyo tăng thêm 2%.

Thủ tướng Sanae Takaichi, người nhậm chức cách đây 2 tháng, ủng hộ việc tái khởi động các nhà máy điện hạt nhân nhằm củng cố an ninh năng lượng và hạ chi phí nhiên liệu hóa thạch nhập khẩu - nhóm nguồn nhiên liệu hiện vẫn chiếm khoảng 60-70% sản lượng điện của Nhật Bản.

Năm ngoái, nước này chi 10,7 nghìn tỷ yên (68 tỷ USD) để nhập khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) và than đá, tương đương khoảng 1/10 tổng kim ngạch nhập khẩu của nước này.

Dù dân số giảm, Nhật Bản dự báo nhu cầu năng lượng sẽ tăng trong thập kỷ tới do làn sóng xây dựng trung tâm dữ liệu AI - lĩnh vực tiêu thụ điện năng lớn. Để đáp ứng nhu cầu này và theo đuổi các cam kết giảm phát thải, Nhật Bản đặt mục tiêu nâng gấp đôi tỷ trọng điện hạt nhân trong cơ cấu nguồn điện lên 20% vào năm 2040.

“Nếu công chúng chấp nhận việc tái khởi động nhà máy Kashiwazaki-Kariwa, đây sẽ là dấu mốc quan trọng để Nhật Bản tiến gần hơn tới các mục tiêu nói trên”, ông Joshua Ngu, Phó chủ tịch phụ trách khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại công ty tư vấn Wood Mackenzie, nhận xét với tờ báo Nikkei Asia.

Hồi tháng 7, công ty điện lực Kansai Electric Power - đơn vị vận hành điện hạt nhân lớn nhất Nhật Bản - cho biết sẽ bắt đầu khảo sát cho một lò phản ứng hạt nhân ở phía Tây Nhật Bản. Đây là dự án mới đầu tiên được triển khai kể từ thảm họa Fukushima.

Tuy nhiên, với bà Oga - người dự kiến tham gia biểu tình bên ngoài hội đồng tỉnh Niigata khi các nghị sĩ bỏ phiếu vào thứ Hai - việc khôi phục các nhà máy điện hạt nhân gợi lại nỗi lo về các rủi ro tiềm ẩn.

“Mỗi lần có tin cập nhật về việc tái khởi động các nhà máy điện hạt nhân, nỗi sợ hãi lại ùa về trong tôi”, bà nói.

Hoài Thu