Nhật Bản nguy cơ mất gần 12 tỷ USD vì căng thẳng với Trung Quốc

Nền kinh tế mong manh của Nhật Bản, vốn đã bị áp lực từ thuế quan Mỹ, sụt giảm đầu tư vào bất động sản và chi tiêu tiêu dùng yếu, nay phải chịu thêm một “đòn giáng” khác do căng thẳng ngoại giao giữa Tokyo và Bắc Kinh.

Cụ thể, vì tức giận trước phát biểu của Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi về vấn đề Đài Loan, chính phủ Trung Quốc mới đây đã khuyến cáo công dân không nên tới Nhật Bản. Cảnh báo này lập tức kéo theo cả đà giảm của nhóm cổ phiếu hưởng lợi từ du lịch, trong khi giới chuyên gia lo ngại tác động có thể còn nghiêm trọng hơn nếu tiếp tục kéo dài.

ÁP LỰC ĐỐI VỚI TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ

Diễn biến này làm dấy lên lo ngại về nguy cơ dòng khách quốc tế suy giảm, gây sức ép lên ngành vốn được xem là một trong những động lực hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế Nhật.

Theo Tổ chức Du lịch Quốc gia Nhật Bản, du khách Trung Quốc đại lục là nhóm khách nước ngoài lớn nhất tới Nhật kể từ đầu năm 2025, với khoảng 5,7 triệu lượt, chiếm gần 23% tổng số du khách.

Ông Takahide Kiuchi, nhà kinh tế trưởng tại Viện Nghiên cứu Nomura cho rằng căng thẳng giữa hai cường quốc châu Á có thể khiến GDP Nhật Bản giảm 1.790 tỷ yên (tương đương 12 tỷ USD) chỉ trong vòng một năm - tương đương mức giảm 0,29% GDP.

Trung Quốc là nhóm khách nước ngoài lớn nhất tới Nhật Bản trong năm nay

Lượt khách Trung Quốc đại lục đến Nhật từng có thời điểm giảm gần 8% vào năm 2013 (so với năm trước đó), sau tranh chấp liên quan đến quần đảo ngoài khơi phía tây Nhật Bản vào tháng 9/2012, hay còn được gọi là Senkaku ở Tokyo và Điếu Ngư ở Bắc Kinh.

Ông Kiuchi cho rằng rủi ro tương tự đang xuất hiện trong diễn biến hiện nay.

Chi tiêu du lịch là động lực tăng trưởng quan trọng của nền kinh tế lớn thứ tư thế giới, với du lịch quốc tế đóng góp 0,4 điểm phần trăm vào mức tăng trưởng GDP 0,1% của Nhật Bản vào năm ngoái, theo Viện Kinh tế Mastercard.

Ông Stefan Angrick, trưởng bộ phận phụ trách khu vực Nhật Bản tại công ty nghiên cứu Moody’s Analytics, đồng tình với đánh giá của ông Takahide Kiuchi và nói thêm rằng một cú sụt giảm mạnh du khách Trung Quốc tới Nhật Bản sẽ gây tác động đáng kể. Ông quan sát, nếu lượng khách giảm một nửa, như từng xảy ra trong các căng thẳng ngoại giao trước đây, tăng trưởng GDP của Nhật có thể giảm 0,2 điểm phần trăm.

“Đây cũng chưa phải là kịch bản thảm họa, nhưng chắc chắn là lực cản lớn đối với một nền kinh tế vốn đã chật vật tìm lại đà tăng trưởng”, ông Angrick nhấn mạnh.

GDP quý 3/2025 của Nhật Bản đã giảm 0,4% so với quý trước, đánh dấu quý suy giảm đầu tiên trong sáu quý. Tính theo năm, kinh tế Nhật Bản giảm 1,8%.

Ông Tobias Harris, nhà sáng lập hãng tư vấn rủi ro chính trị Japan Foresight cho biết căng thẳng có thể kéo dài hơn dự kiến vì cả hai bên đều khó lòng nhượng bộ. Ông thấy rằng tầm quan trọng của Đài Loan đối với Bắc Kinh khiến Trung Quốc khó chấp nhận phát ngôn từ phía Tokyo. Trong khi đó, nữ Thủ tướng Nhật khẳng định phát biểu của mình không phải là sự thay đổi lập trường, nhưng bà cũng không thể lùi bước vì điều đó sẽ bị xem là yếu đuối trước sức ép từ Trung Quốc.

CĂNG THẲNG LEO THANG

Căng thẳng ngoại giao giữa hai nước bắt đầu từ ngày 8/11 khi Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi đưa ra tuyên bố rằng cuộc tấn công của Trung Quốc vào Đài Loan sẽ được coi là một tình huống đe dọa sự sống của quốc gia và Tokyo có thể kích hoạt phản ứng quân sự. Bà cũng nói thêm rằng nếu tàu chiến Mỹ can thiệp để phá vòng phong tỏa của Trung Quốc, Nhật Bản có thể phải tham gia bảo vệ đồng minh.

Tổng lãnh sự Trung Quốc tại Osaka, ông Xue Jian, đã đáp trả trên mạng xã hội X với phát biểu mang ẩn ý công kích và đầy sắc thái mỉa mai, nhưng sau đó bài đăng này bị xóa.

Tokyo triệu tập đại sứ Trung Quốc để phản đối phát ngôn cực kỳ không phù hợp này, và Bắc Kinh cũng triệu tập đại diện Nhật Bản, ban hành cảnh báo du lịch, điều tàu và máy bay không người lái tới gần quần đảo Senkaku, từ đó buộc Nhật Bản triển khai máy bay chiến đấu ngăn chặn.

Báo chí truyền thông Trung Quốc cũng đồng loạt lên tiếng chỉ trích Nhật Bản. Đài truyền hình trung ương CCTV tuần trước nói rằng phát biểu của Thủ tướng Takaichi mang tính chất và tác động cực kỳ nghiêm trọng, đồng thời là sự can thiệp thô bạo vào công việc nội bộ của Trung Quốc.

Bắc Kinh vẫn luôn coi Đài Loan là một phần lãnh thổ và sẵn sàng sử dụng mọi biện pháp để thống nhất. Phía Đài Loan bác bỏ tuyên bố này và khẳng định tương lai của hòn đảo chỉ do người dân Đài Loan quyết định.

Giới chuyên gia nhận định trên CNBC rằng căng thẳng có thể kéo dài nhiều tháng. Nhà đầu tư kỳ cựu David Roche, Chủ tịch công ty tư vấn đầu tư Quantum Strategy chia sẻ, vấn đề này sẽ tiếp diễn cho tới khi Thủ tướng Sanae Takaichi rút lại lập trường về khả năng dẫn đến can thiệp quân sự của Nhật Bản vào vấn đề Đài Loan. “Đây là lằn ranh đỏ lớn của Trung Quốc”, ông nói, đồng thời nhấn mạnh Bắc Kinh xem đây là hành động can thiệp nghiêm trọng.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (bên trái) và Thủ tướng Nhật Bản Sanae Takaichi

Ông Roche chỉ ra rằng ngay cả Mỹ cũng duy trì lập trường “mơ hồ chiến lược” trong vấn đề Đài Loan. Theo Đạo luật Quan hệ Đài Loan năm 1979, Washington sẽ coi bất kỳ nỗ lực nào nhằm quyết định tương lai Đài Loan bằng biện pháp phi hòa bình là vấn đề nghiêm trọng, nhưng không cam kết rõ ràng việc Mỹ sẽ bảo vệ Đài Loan, qua đó tạo nên yếu tố “mơ hồ chiến lược”.

Trong khi đó, ông Tobias Harris từ Japan Foresight đánh giá : “Với tỷ lệ ủng hộ vẫn rất cao, bà Takaichi hoàn toàn có thể tiếp tục giữ lập trường và thậm chí còn có lợi trong ngắn hạn”, ông Harris nhận xét. Tính đến ngày 16/11, tỷ lệ ủng hộ bà đang ở mức 69%, thuộc nhóm cao nhất trong lịch sử các nhà lãnh đạo Nhật, theo báo Asahi Shimbun.

Ông cho rằng căng thẳng hiện tại có thể mở đầu cho một “kịch bản kiểu THAAD” trong quan hệ song phương, dẫn đến một giai đoạn “lạnh giá” kéo dài trong quan hệ chính trị và kinh tế, cũng như suy giảm mạnh các hoạt động trao đổi giữa người dân hai nước. “Kịch bản kiểu THAAD” là cách nói ám chỉ việc Trung Quốc từng tổ chức tẩy chay hàng hóa Hàn Quốc, cấm các tour du lịch theo nhóm tới Hàn Quốc và áp đặt “lệnh cấm mềm” với nội dung K-pop, sau khi Seoul triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa THAAD của Mỹ vào năm 2016.

Lan Anh