Nhận diện các 'điểm nghẽn', hoàn thiện pháp lý về đất đai

Thứ trưởng Bộ Tư pháp, Phó Chủ tịch Hội đồng Phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật Trung ương Nguyễn Thanh Ngọc phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: VGP/DA

3 nhóm "điểm nghẽn" cần được nhận diện

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp, Phó Chủ tịch Hội đồng Phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật Trung ương Nguyễn Thanh Ngọc cho rằng, Luật Đất đai là một trong những lĩnh vực đặc biệt quan trọng, tác động trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân. Đất đai vừa là tài nguyên quý giá, vừa là tư liệu sản xuất, đồng thời cũng là nguồn lực to lớn cho sự phát triển đất nước, nhất là trong giai đoạn hiện nay…

Trong các phiên làm việc gần đây về một số nội dung của Luật Đất đai (sửa đổi) và các luật có liên quan, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh cần nhận diện đầy đủ khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực đất đai để có phương án xử lý tổng thể, đồng bộ. Đặc biệt, cần xác định đúng "điểm nghẽn", xem xét kỹ căn cơ gốc rễ để tháo gỡ, khơi thông nguồn lực, đồng thời hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân, hướng tới mục tiêu không phát sinh điểm nóng, tranh chấp đất đai.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc, có 3 nhóm "điểm nghẽn" cần được chú trọng, đó là: Các vấn đề chưa quy định rõ ràng, mâu thuẫn gây khó khăn trong thực thi; các vấn đề phát sinh từ thực tiễn nhưng chưa được pháp luật bao quát hoặc điều chỉnh kịp thời; các vấn đề không còn phù hợp, gây tác động tiêu cực, tạo ra kẽ hở pháp lý.

Quang cảnh Hội thảo. Ảnh: VGP/DA

Bà Đoàn Thị Thanh Mỹ, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đất đai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, Bộ đang rà soát, sửa đổi pháp luật đất đai cho phù hợp với mô hình chính quyền 02 cấp. Các nội dung này đã được thể hiện trong Nghị định 151/NĐ-CP và Nghị định 226/NĐ-CP. Đến nay, Bộ đã tiếp nhận 125 ý kiến từ 29 cơ quan, tổ chức liên quan và đều được nghiên cứu, tiếp thu, trả lời, hướng dẫn cụ thể.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường luôn luôn lắng nghe ý kiến từ địa phương, doanh nghiệp, người dân về những điểm nghẽn vướng mắc của chính sách đất đai để tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện Luật đáp ứng sự vận hành thông suốt của chính quyền địa phương 02 cấp, phát huy hiệu quả nguồn lực đất đai.

Tháo gỡ những bất cập về "điểm nghẽn"

Tại hội thảo, đại diện các cơ quan quản lý Nhà nước, các hiệp hội nghề nghiệp, doanh nghiệp, chuyên gia, nhà khoa học đã trao đổi, phân tích nguyên nhân của những "điểm nghẽn" trong thể chế, những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành pháp luật đất đai. Đồng thời, đề xuất những định hướng hoàn thiện chính sách, pháp luật về đất đai, bảo đảm việc triển khai Luật Đất đai sửa đổi được thống nhất, hiệu quả, ổn định, phục vụ sự phát triển bền vững của đất nước.

Ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Việt Nam cho rằng, việc sửa đổi Luật Đất đai lần này rất quan trọng, sẽ tháo gỡ được những vấn đề trực tiếp đang là "điểm nghẽn" và khó khăn của các doanh nghiệp, đặc biệt những doanh nghiệp đang và đã tham gia quá trình phát triển. Dự thảo Luật đã xác định rất đúng và trúng các nhóm vấn đề đang gây ra "điểm nghẽn" bao gồm các vấn đề về giá, thu hồi đất, đền bù giải phóng mặt bằng, và sử dụng đất để phát triển kinh tế - xã hội.

Trong đó, vấn đề phức tạp và khó khăn nhất chính là giá đất: Cơ chế xác định giá, bảng giá, hệ số K và thẩm quyền định giá.

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội chia sẻ tại Hội thảo. Ảnh: VGP/DA

Một vấn đề khác gây nhiều băn khoăn là việc phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương cấp xã, phường. Năng lực của cấp cơ sở hiện nay ra sao để có thể hỗ trợ hiệu quả cho doanh nghiệp và các dự án là một câu hỏi lớn. Cần phải có các quy định, quy trình cụ thể cùng với việc nâng cao năng lực thực thi của bộ máy cấp xã, phường…

Góp ý cụ thể điểm nghẽn trong quy định về giá đất, ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam cho rằng, luật quy định giá đất được xác định theo nguyên tắc thị trường tuy nhiên hiện nay giá đất tăng và Nhà nước không thể kiểm soát, dẫn tình trạng "giá đất đuổi theo giá nhà, không có hồi kết. Do đó, theo quan điểm ông Hiệp, Nhà nước cần giữ quản lý và điều tiết thị trường…

PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Luật Hà Nội đề xuất việc sửa luật lần này phải đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ, phải xác định vị trí, vai trò của Luật Đất đai trong hệ thống pháp luật. Tất cả liên quan đến sử dụng đất thì dẫn chiếu theo Luật Đất đai. Bên cạnh đó là vấn đề giá đất, hệ thống thông tin đầu vào về giá thì Nhà nước phải làm.

Tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Thơ, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Công chứng Việt Nam đã nêu hàng loạt vướng mắc trong thủ tục sang tên, đăng ký biến động đất đai. Bà Thơ cho rằng, quy trình hiện nay quá rườm rà, gây bức xúc cho người dân và ảnh hưởng đến môi trường kinh doanh.

Thủ tục hành chính sau sáp nhập chính quyền địa phương 02 cấp ngày càng phức tạp. Thay vì 2 bước như trước, hiện quy trình có tới 5 bước, mỗi khâu đều phát sinh độ trễ, khiến thời gian xử lý kéo dài gấp nhiều lần, người dân phải đi lại nhiều lần.

Bên cạnh đó, việc xác minh tình trạng đất đối với những sổ cấp mới là bất hợp lý; tình trạng "phi địa giới" trong nộp hồ sơ chưa hiệu quả; dữ liệu điện tử chưa liên thông; cách tiếp nhận hồ sơ thiếu thống nhất; một số nơi yêu cầu bản sao y không cần thiết hay việc yêu cầu biến động địa chỉ thường trú khi đăng ký giao dịch bảo đảm, hay tình trạng hướng dẫn chia tách thửa máy móc, buộc người dân hiến đất làm đường, đều gây thiệt thòi cho người dân…

Từ thực tế trên, bà Thơ kiến nghị cần liên thông giữa tổ chức hành nghề công chứng-Văn phòng đăng ký đất đai-Cơ quan thuế; chuẩn hóa, thống nhất thành phần hồ sơ đăng ký biến động trên phạm vi toàn tỉnh/cả nước; chấm dứt tình trạng nơi nhận-nơi không; không yêu cầu 2 bộ sao y nếu pháp luật không bắt buộc…Những giải pháp này, sẽ giúp tháo gỡ ách tắc, bảo đảm thủ tục đất đai minh bạch, thông suốt, thuận lợi hơn cho người dân và doanh nghiệp.

Bà Nguyễn Thị Thơ, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Công chứng Việt Nam chia sẻ tại Hội thảo. Ảnh: VGP/DA

Cần định vị Luật Đất đai đóng vai trò "luật nền tảng"

Kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc đánh giá cao các ý kiến đóng góp tại hội thảo đều rất trách nhiệm, thẳng thắn, cởi mở và mang tính xây dựng cao. Nội dung góp ý không chỉ giới hạn trong phạm vi Luật Đất đai mà còn mở rộng ra các vấn đề về sự thiếu tương thích, đồng bộ giữa Luật Đất đai và các luật liên quan khác. Điều này cho thấy một bước tiến trong việc nhận diện các vướng mắc trong hệ thống pháp luật về đất đai.

Một trong những nội dung trọng tâm được thảo luận là công tác phân cấp, phân quyền trong quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất; vấn đề xác định giá đất và công tác đền bù, giải phóng mặt bằng. Theo Thứ trưởng, bản chất của việc xác định giá đất không sai, nhưng các phương pháp hiện hành chưa tạo ra được một cơ sở dữ liệu đủ tin cậy để xác định giá đất thật sự theo thị trường, không bị chi phối bởi các yếu tố đầu cơ.

Giải pháp được đề xuất là đẩy mạnh chuyển đổi số, minh bạch hóa cơ sở dữ liệu giao dịch đất đai và tăng cường cơ chế quản lý để các giao dịch được thực hiện công khai. Khi giá đất được xác định đúng, bài toán về đền bù, thu hồi đất sẽ được giải quyết.

Bên cạnh đó, cần có cơ chế, thủ tục riêng, đơn giản hơn cho những trường hợp người dân đồng thuận và quy trình chặt chẽ hơn cho các trường hợp còn lại để bảo vệ quyền lợi chính đáng.

Hội thảo cũng đã nhận diện rõ những mâu thuẫn, chồng chéo giữa Luật Đất đai và các luật khác. Một gợi mở quan trọng là cần định vị Luật Đất đai đóng vai trò "luật nền tảng". Theo đó, các luật khác khi được xây dựng phải bảo đảm tính thống nhất và không được mâu thuẫn với các nguyên tắc cơ bản của Luật Đất đai, vì đất đai là tư liệu sản xuất và nguồn lực đầu vào của mọi hoạt động kinh tế-xã hội.

Diệu Anh