Nhạc cụ t'rô u và t'rô sô trong âm nhạc của người Khmer Nam bộ

Trong âm nhạc của đồng bào dân tộc Khmer xưa, t’rô có ba loại là t’rô u, t’rô sô và t’rô ba dây. Tuy nhiên, hiện nay chỉ còn t’rô u và t’rô sô được sử dụng phổ biến.

Nói về t’rô u, đây là một loại nhạc cụ được chế tạo rất công phu, tỉ mỉ và đòi hỏi phải có tính chính xác cao trong từng công đoạn thì mới có thể tạo được âm thanh đạt yêu cầu. Nguyên liệu cho từng bộ phận được các nghệ nhân chăm chút, lựa chọn kỹ càng. Thầy Thạch Hoài Thành, Giảng viên bộ môn Âm nhạc, Trường Ngôn ngữ, Văn hóa, Nghệ thuật và Nhân văn, Đại học Trà Vinh, cho biết: “T’rô t là nhạc cụ thuộc bộ dây kéo, cấu tạo chính của cây đàn này gồm có: cần đàn, dây đàn, bộ chỉnh dây, gáo dừa và cần kéo dùng để kéo”.

T’rô u và t’rô sôđược xem như một phần linh hồn của dàn nhạc truyền thống dân tộc Khmer

Trong dàn nhạc truyền thống dân tộc Khmer, dù ở bất cứ nơi đâu, bất cứ địa phương nào cũng luôn có sự hiện hữu của t’rô u. Tiếng vang của nhạc cụ này như một phần linh hồn dẫn dắt dàn nhạc. Đối với người nghe, họ sẽ cảm nhận được rằng, dù là bản nhạc buồn hay bản nhạc có nhịp nhàng vui tươi thì tiếng t’rô u vẫn giúp khán giả cảm nhận đầy đủ tiết tấu của bản nhạc. Không những thế, trong dàn nhạc Ba Sắc, t’rô u đóng vai trò rất quan trọng, không chỉ dẫn dắt bản nhạc mà còn là điểm tựa để khơi dậy tâm trạng diễn xuất của các vai diễn trong các vở tuồng dù kê.

Nhạc sĩ Kiên Ngọc Thia, Đoàn Nghệ thuật Ánh Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long, chia sẻ: “Nói chung, t’rô u trong dàn nhạc truyền thống và dàn nhạc Ba Sắc là nhạc cụ dẫn đầu dàn nhạc bởi tiếng vang. Khi nghe, người hát sẽ có thêm cảm xúc. Khi họ hát bài buồn thì mình phải kéo chậm, ngân nga. Khi hát bài vui thì nhạc sĩ kéo luyến để nghe nhịp nhàng hơn”.

Nhạc cụ t'rô của người Khmer

Cũng như t’rô u, nhạc cụ t’rô sô được lưu truyền qua nhiều thế hệ và có mặt xuyên suốt trong dàn nhạc Mahori, dàn nhạc cưới của dân tộc Khmer. Về mặt cấu tạo, giữa hai nhạc cụ này có những nét tương đồng vì đều thuộc bộ dây kéo. Tuy nhiên, với t’rô sô, phần bầu đàn được làm từ thân cây đục thành ống, còn t’rô u thì làm bằng gáo dừa. Đây là nhạc cụ luôn có mặt trong dàn nhạc truyền thống của người Khmer từ rất lâu đời và được lưu truyền cho đến ngày nay.

“T’rô sô dùng nhiều trong dàn nhạc truyền thống Mahori – nhạc cưới; nó dùng để mở đầu bài nhạc. Còn nếu dùng trong nhạc Ba Sắc thì dùng để đệm lót thay cho đàn cò ba dây ngày xưa”, nhạc sĩ Kiên Ngọc Thia cho biết thêm.

Nhạc cụ t'rô trong một tiết mục biểu diễn

Dù mỗi nhạc cụ có một vai trò riêng trong dàn nhạc, nhưng t’rô u và t’rô sô được xem như một phần linh hồn của dàn nhạc truyền thống dân tộc Khmer, những nhạc cụ không thể thiếu trong các buổi hòa tấu. Tiếng t’rô vang lên thể hiện biết bao tâm trạng, cảm xúc, để rồi lòng người da diết khôn nguôi với nỗi niềm mà t’rô chuyển tải.

Thạch Hồng - CTV Sê Rây/VOV-ĐBSCL