Nhà văn Phạm Công Luận: Từ 'Xóm thiên đường' đến 'Trang trại cuối rừng'

• GẶP THIÊN ĐƯỜNG GIỮA ĐỜI THỰC TUỔI THƠ

Hai câu chuyện được đặt trong hai không gian tưởng chừng như đối lập.

"Xóm thiên đường" là câu chuyện về một xóm nhỏ len giữa phố thị sầm uất. Bên cạnh đại lộ thênh thang, đường phố tấp nập người xe quán xá, một hình ảnh khác của Sài Gòn hiện lên sống động qua những con hẻm. Khu xóm nhỏ có cái tên “xóm Chùa” mà không có ngôi chùa nào, chất chứa bao niềm vui nỗi buồn cùng lẽ vô thường của đời sống, vừa mang đặc trưng của phố thị huyên náo, lại đan xen những khoảng trầm lắng vô cùng. Ở đây có ngôi nhà lâu đời của gia đình cố cựu, lại có những người từ tỉnh xa tới kiếm kế sinh nhai, cùng với các em nhỏ vui tươi háo hức trước cuộc sống rộng mở… Tất cả cùng chung sống, sẻ chia, tạo nên bao câu chuyện dễ thương và tình nghĩa đến lạ kì. "Xóm thiên đường" không phải là câu chuyện thần tiên trong cổ tích, mà là một thiên đường rất thật nằm giữa lòng thành phố. Chất thần tiên bắt đầu từ giàn bông giấy hồng và cây bò cạp vàng, rồi đến những nhân vật bình dị hiện lên sống động qua đôi mắt một cậu bé. Một Sài Gòn thật Sài Gòn, từng chi tiết đời thường đặc trưng len lỏi qua mỗi trang sách: Đó là tiếng rao sớm, mái hiên nhỏ, cách cư xử hào sảng và cả sự xô bồ vừa đủ để làm bật lên cái duyên ngầm. Văn hóa Sài Gòn không chỉ hiện diện ở di tích, mà còn ở giọng nói, ánh mắt, là tấm lòng tử tế, chân phương - và cả những chuyện lắt léo, tiếng cười rất đời. Tất cả những điều này góp phần tạo nên một “thiên đường” trong đời thực mà ai cũng yêu thương và nhớ về.

"Trang trại cuối rừng" lại là một không gian hoàn toàn khác lạ. Ở một trang trại rộng lớn, ở đó hai cậu nhóc thành thị từng bước trực tiếp trải nghiệm cuộc sống và thiên nhiên: Từ quan sát cây cỏ muông thú đến chuyến thám hiểm vào tận rừng nguyên sinh, từ những người bạn vô tư đáng mến ở trang trại đến những người lớn mang theo kí ức thăng trầm. Hai anh em trai đã có kì nghỉ dài tại vùng bán sơn địa, nơi có nhà sàn, vườn cây, có những người bạn mới, và những bài học không có trong sách vở. Không chỉ là câu chuyện sống động về trẻ thơ và thiên nhiên, Trang trại cuối rừng còn là bản nhạc du dương về dòng chảy thời gian. Qua từng trang sách, bạn sẽ nhận ra, trên mảnh đất trải qua bao cuộc đổi thay, luôn còn đó sức sống mãnh liệt của thiên nhiên cùng sự bao dung của trái tim con người.

Khác biệt về không gian, nhưng cả hai tác phẩm lại gặp nhau ở những trải nghiệm thú vị của tuổi thơ không thể nào quên. "Xóm thiên đường" và "Trang trại cuối rừng" được nhà văn chăm chút để tạo nên những bức tranh thiên nhiên có hoa, có nắng, có bóng râm dịu dàng và rất nhiều khung cảnh để người đọc mỉm cười xúc động. Từng câu chuyện nối vào thành một bộ phim sống động, trìu mến, đánh thức những ký ức tươi đẹp trong trái tim mọi độ tuổi.

• NHỮNG TRANG VĂN MỞ RA NHỮNG MẢNH ĐỜI

Với "Xóm thiên đường" và "Trang trại cuối rừng", nhà văn Phạm Công Luận thể hiện khả năng viết đặc sắc, đó là sự tổng hòa giữa lối viết ký - hồi ký và văn chương sáng tác. Bằng lối kể chuyện theo dòng hồi ức, tái hiện quá khứ bằng cái nhìn của người từng trải, từng sống và chứng kiến nhiều biến chuyển xã hội, hai tác phẩm không chạy theo cao trào kịch tính mà lặng lẽ mở ra những mảnh đời, những mảnh ký ức, như đang trò chuyện thân mật với người đọc. Ẩn sau câu chữ là một trái tim ấm áp, luôn hướng về những điều tử tế, về vẻ đẹp lặng thầm của con người. Tình cảm của nhà văn với nhân vật là thứ tình cảm của người từng sống giữa họ, từng chấp nhận, thấu hiểu và thương yêu.

Nhà văn Phạm Công Luận không định nghĩa bình yên bằng những điều êm ả, mà bằng tấm lòng bao dung bền bỉ của con người với con người. Nhân vật trong "Xóm thiên đường" và Trang trại cuối rừng sống giữa những nhọc nhằn rất thật: Nỗi lo cơm áo, đối diện mất mát đổ vỡ, còn đó những vết đau âm ỉ theo năm tháng. Thế nhưng trong từng trang viết, những nỗi niềm ấy được nâng niu bằng giọng văn nhẹ nhàng, tinh tế và đượm tình.

Trình làng truyện dài thiếu nhi đầu tay "Chú bé Thất Sơn" 34 năm trước, rồi tiếp tục với gần 20 đầu sách tản văn và sưu khảo về Sài Gòn xưa, nhà văn Phạm Công Luận chia sẻ: “Mong muốn viết cho thiếu nhi vẫn âm ỉ trong tôi”. Được truyền cảm hứng về văn học thiếu nhi bởi những tác phẩm kinh điển như "Những giọt mực", "Đường lên núi Thiên Mã", "Chương Còm" hay "Con Thúy", nhà văn Phạm Công Luận không lặp lại, mà tiếp nối. Với "Xóm thiên đường" và "Trang trại cuối rừng", nhà văn đã viết nên những câu chuyện nơi trẻ em được sống, được sai, được sửa và được lớn lên theo cách riêng trong một thế giới vẫn còn ấm áp niềm tin vào sự thiện lương.

Không phải tuổi thơ nào lớn lên giữa đồng quê hay giữa phố thị rực rỡ ánh đèn mới là đặc biệt. Tuổi thơ chỉ thật sự trọn vẹn khi được nuôi dưỡng trong tình yêu với con người, với điều thiện, với thế giới xung quanh. Với độc giả thiếu niên và cả những ai từng là trẻ nhỏ, "Xóm thiên đường" và "Trang trại cuối rừng" tựa hai tấm vé trở về: Về khu xóm cũ, cánh rừng xưa, hay chính mình của những mùa hè đã qua. Vì lẽ đó, hai cuốn sách này không chỉ là cuốn sách mùa hè dành cho thiếu nhi, mà còn dành cho bất kỳ ai từng lớn lên bằng tình thương và lòng nhân hậu.

KHÔI NGUYÊN THẢO