Nhà thầu nội đề xuất cơ chế đặc thù để vào được Dự án Đường sắt cao tốc

Tổ hợp nhà thầu có là giải pháp liên kết

Câu hỏi làm thế nào để các nhà thầu xây dựng Việt Nam có thể tham gia được dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc Nam đã khiến cuộc giao lưu Cà phê nhà thầu của Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam kéo dài suốt 3 tiếng đồng hồ không nghỉ giải lao. Mặc dù là ngày cuối tuần, lãnh đạo nhiều nhà thầu lớn nhất Việt Nam đều có mặt.

Tham dự cùng với các nhà thầu còn có ông Lê Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng).

Ông Lê Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Kinh tế - Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng) phát biểu với các nhà thầu.

“Chúng ta phải làm rõ năng lực nhà thầu có đủ sức tham gia không, khi mà năng lực tài chính của các doanh nghiệp quy mô lớn nhất, như Vinaconex, UDIC..., vẫn đuối nếu so với yêu cầu của các gói thầu. Việc tạo nên các tổ hợp nhà thầu để vừa giải bài toán năng lực, vừa giải bài toàn liên kết sức mạnh có phải là cách để các nhà thầu Việt Nam tham gia được vào dự án Đường sắt cao tốc Bắc Nam hay không”, Chủ tich VACC Nguyễn Quốc Hiệp đặt vấn đề với các hội viên.

Quy định của pháp luật hiện tại chưa đề cập đến mô hình tổ hợp nhà thầu. Việc liên kết nhà thầu đang được thực hiện theo hình thức liên danh, trong đó các nhà thầu phân chia công việc theo hạng mục hoặc khối lượng. Tuy nhiên, việc phân chia trong liên danh đang gặp khá nhiều vấn đề, ảnh hưởng không nhỏ tới tiến độ thực hiện dự án. Cùng với đó, năng lực hoạt động của ban điều hành liên danh cũng đang là vấn đề được quan tâm.

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng ban Pháp chế VACC cho biết, cơ chế tổ hợp nhà thầu mà VACC đề xuất với chủ đích sẽ có nhiều nhà thầu với các thế mạnh khác nhau tham gia dự án theo định hướng không chia nhỏ các gói thầu.

“Thay vì chia dự án thành nhiều gói thầu, các tổ hợp nhà thầu sẽ cùng tham gia đấu thầu dự án, sau đó sẽ phân chia thực hiện theo thế mạnh. Mô hình này sẽ giải tỏa được phức tạp trong việc thầu chính, thầu phụ, đồng thời cũng giải được bài toán doanh nghiệp lớn dẫn dắt, lôi kéo các doanh nghiệp nhỏ đi cùng”, ông Tuấn giải thích.

Với cơ chế tổ hợp, doanh nghiệp có thể mạnh về xây dựng cầu, về đào hầm, về làm đường... sẽ đi cùng với nhau để thực hiện dự án. Tuy nhiên, cơ chế phối hợp, cách thức tổ chức... là vấn đề các doanh nghiệp sẽ phải thảo luận, đề xuất. Một mặt, giải quyết được điểm chưa được của liên danh - như việc phân chia công việc, trách nhiệm của các bên trong thực hiện dự án. Hai là, có cơ chế để doanh nghiệp lớn đi cùng, kéo theo các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong ngành.

Ông Hiệp cho rằng, đây là một cơ chế đặc thù cần có để thực dự án Đường sắt cao tốc Bắc Nam. Hiện tại, VACC đang tổng hợp năng lực nhà thầu để gửi tới Bộ Xây dựng, trong đó sẽ xác định danh sách các nhà thầu lớn nhất. Đây cũng chính là các nhà thầu có khả năng đứng đầu tổ hợp.

Tiếp tục hoàn thiện đơn giá định mức

Giá vật liệu của nhiều địa phương không khớp với giá thực tế. Có nơi khoảng cách này lên tới 70%. Nhiều nhà thầu có ý kiến với VACC, đề nghị tiếp tục kiến nghị tới Bộ Xây dựng thực trạng này. Đây là nội dung được các nhà thầu kiến nghị nhiều lần và VACC cũng đã đề nghị Bộ Xây dựng làm việc, kiểm tra việc công bố đơn giá xây dựng ở các địa phương, đảm bảo cập nhật kịp thời tình hình.

Tại cuộc làm việc, Chủ tịch VACC Nguyễn Quốc Hiệp cho biết sẽ tiếp tục theo đuổi kiến nghị liên quan đến hoàn thiện hệ thống đơn giá định mức.

Hiện tại, ông cho biết, Bộ Xây dựng đã ban hành trên 3.000 đơn giá định mức, nhưng đang tiếp tục hoàn thiện để đảm bảo yêu cầu thực tiễn. Trong cuộc làm việc gần nhất với Bộ Xây dựng, vào ngày 5/6/2025, VACC đã có kiến nghị tương tự, nhận được ý kiến từ Bộ Xây dựng là sẽ giao Viện Kinh tế nghiên cứu, hoàn thiện.

“Ý kiến từ Bộ Xây dựng là sẽ có thể áp dụng đơn giá tổng hợp cho các công trình trọng điểm quốc gia, có thể áp dụng đơn giá định mức của nước ngoài nếu trong nước chưa có... Đây là thời điểm các cơ quan rất cần ý kiến đề xuất từ doanh nghiệp, nên đề nghị các nhà thầu nghiên cứu, tiếp tục có ý kiến để VACC tổng hợp, đề xuất Bộ Xây dựng”, ông Hiệp đề nghị hội viên.

Cần hướng dẫn mới về hợp đồng

Các nhà thầu mong sớm có hướng dẫn mẫu hợp đồng mới, đảm bảo sự công bằng giữa chủ đầu tư và nhà thầu. Đây là nội dung VACC sẽ có văn bản gửi tới Bộ Xây dựng sau cuộc làm việc này.

“Sự thiếu bình đẳng giữa chủ đầu tư và nhà thầu, dẫn đến nợ đọng xây dựng lớn có nguyên nhân từ hợp đồng. Chúng tôi rất cần sự hướng dẫn hợp đồng mẫu với các dự án sử dụng vốn ngoài ngân sách”, ông Hiệp nhắc lại đề xuất đã từng đề cập nhiều lần trong các cuộc làm việc với Bộ Xây dựng.

Ngoài ra, ông đề nghị Bộ Xây dựng có kết luận về cơ chế thanh toán cho các gói thầu, đề nghị sớm có văn bản hướng dẫn, tách gói thầu, quyết toán từng gói thầu sau khi hết bảo hành, không chờ quyết toán toàn bộ dự án. Một số doanh nghiệp đang bị giữ tiền cả chục năm vì lý do này.

Cà phê nhà thầu là hoạt động thường xuyên của VACC, 3 tháng 1 lần, để tổng hợp các ý kiến, kiến nghị từ nhà thầu cần gửi tới các cơ quan quản lý nhà nước.

Phát biểu tại Cuộc làm việc, ông Lê Quyết Tiến, Cục trưởng Cục Kinh tế – Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng) cũng đề xuất VACC tập hợp ý kiến hội viên, phân theo các nhóm để Cục tham mưu với Bộ Xây dựng xử lý. “Từ các doanh nghiệp, với hoạt động thực tiễn, cần các đề nghị cụ thể về giải pháp về các vướng mắc, vấn đề mà các doanh nghiệp đang đối mặt, cần giải quyết. Các ý kiến có cơ sở đều sẽ được tiếp thu”, ông Tiến đề nghị.

Đặc biệt, ông cho biết, Bộ Xây dựng đang tiến hành rà soát năng lực các nhà thầu, gửi tới 1.807 doanh nghiệp, hiệp hội, chủ đầu tư, nhà thầu. "Các tiêu chí rà soát là quy mô các dự án đã thực hiện, doanh thu, nguồn nhân lực, thiết bị. Chúng tôi mới nhận được 81 ý kiến phản hồi. Chúng tôi rất cần các ý kiến để có số liệu khảo sát thực tiễn. Trên cơ sở số liệu thống kê, chúng ta sẽ xây dựng các tiêu chí, cơ chế cho tổ hợp nhà thầu mà các doanh nghiệp đang kiến nghị", ông Tiến cho biết thêm.

Khánh Linh