Nhà khoa học bền bỉ nối nhịp cầu hợp tác y tế

Đôi mắt sáng ngời, nụ cười thường trực trên môi là những ấn tượng đầu tiên với bất cứ ai được tiếp xúc với Giáo sư, Tiến sĩ Yoshida Lay Myint (Viện Y học Nhiệt đới, Đại học Nagasaki, Nhật Bản) - người đã miệt mài, bền bỉ làm cầu nối hợp tác y tế giữa Việt Nam - Nhật Bản suốt hơn hai thập kỷ qua. Những công trình nghiên cứu của ông và cộng sự đã góp phần to lớn trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là đối với trẻ em tại tỉnh Khánh Hòa và nhiều địa phương khác.

Giáo sư, Tiến sĩ Yoshida Lay Myint nhận bằng khen tri ân của lãnh đạo UBND tỉnh.

Nhiều nghiên cứu cho y tế cộng đồng

Chúng tôi gặp Giáo sư, Tiến sĩ Yoshida Lay Myint tại Khoa Vi sinh Miễn dịch, Viện Pasteur Nha Trang, khi ông cùng các cộng sự đang say sưa thảo luận về các kết quả từ Dự án “Đánh giá hiệu quả lịch tiêm giảm số liều vắc xin phế cầu trên trẻ em từ đủ 2 tháng đến 3 tuổi tại Nha Trang, Khánh Hòa”. Khi nghe báo cáo về những tín hiệu tích cực bước đầu, gương mặt ông bừng sáng với nụ cười hiền hậu. Ngay sau trao đổi, ông và nhóm nghiên cứu lại tiếp tục công việc tại phòng thí nghiệm bên cạnh, cẩn trọng tiến hành nuôi cấy, phân tích các mẫu bệnh phẩm vừa được thu thập từ cộng đồng. Nhớ lại những ngày đầu tiên đặt chân đến Nha Trang - Khánh Hòa vào tháng 2-2006, Giáo sư Lay Myint cho biết, ngay từ những lần khảo sát ban đầu, ông và các cộng sự nhận thấy viêm phổi và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính là nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi; tiếp đến là tiêu chảy và sốt xuất huyết, những căn bệnh phổ biến nhưng để lại hậu quả nặng nề nếu không được can thiệp sớm.

Ban Giám đốc Viện Pasteur Nha Trang tặng hoa tri ân những đóng góp của Giáo sư Yoshida Lay Myint.

Là chuyên gia trong lĩnh vực truyền nhiễm nhi khoa, Giáo sư Lay Myint đã quyết định tập trung nghiên cứu các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính ở trẻ em, cụ thể là viêm phổi và sốt xuất huyết. Nghiên cứu này được thực hiện trên quy mô rộng, bao gồm 353.525 người dân tham gia, trong đó có 24.781 trẻ em dưới 5 tuổi. Qua nghiên cứu, nhóm đã phát hiện ra các tác nhân gây bệnh chính bao gồm vi rút hợp bào hô hấp (RSV), rhinovirus và cúm A, đồng thời chỉ ra nguy cơ của nhiễm đồng thời nhiều vi rút và sự tương tác của chúng với vi khuẩn trong sự phát triển của bệnh viêm phổi. Dự án được Cơ quan Nghiên cứu và Phát triển Y tế Nhật Bản (AMED) tài trợ, bắt đầu từ tháng 2-2007 và dự kiến hoàn thành vào năm 2025. Không chỉ dừng lại ở đó, với chuyên môn sâu về bệnh truyền nhiễm nhi khoa, nhóm nghiên cứu còn mở rộng sang các bệnh truyền nhiễm từ mẹ sang con, bao gồm nhiễm rubella, bệnh nhiễm trùng cytomegalo và các bệnh truyền nhiễm khác. “Chúng tôi phát hiện ra rằng, nhiễm rubella trong thai kỳ là nguy cơ lớn cho cả mẹ và trẻ nhỏ. Từ các dữ liệu nghiên cứu này, chúng tôi đã cung cấp bằng chứng cho cơ quan y tế, góp phần thúc đẩy đưa vắc xin rubella vào chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia”, Giáo sư Yoshida Lay Myint cho hay.

Giáo sư, Tiến sĩ Yoshida Lay Myint giám sát hoạt động nuôi cấy, phân tích các mẫu bệnh phẩm tại phòng thí nghiệm.

Từ năm 2016, Giáo sư Yoshida Lay Myint cùng với nhóm nghiên cứu tại Viện Pasteur Nha Trang, Sở Y tế và Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương đã triển khai nghiên cứu “Đánh giá hiệu quả lịch tiêm giảm số liều vắc xin phế cầu trên trẻ em từ đủ 2 tháng đến 3 tuổi tại Nha Trang, Khánh Hòa”. Đây là một trong những nghiên cứu lớn, được tài trợ bởi Quỹ Bill & Melinda Gates - tổ chức toàn cầu uy tín chuyên hỗ trợ các sáng kiến cải thiện sức khỏe cộng đồng. Đến nay, nghiên cứu đã hoàn thành việc thu thập và xét nghiệm hơn 53.000 mẫu từ các đối tượng nghiên cứu. Quan trọng hơn, nhóm nghiên cứu đã đề xuất Bộ Y tế và được phê duyệt việc đưa vắc xin phế cầu vào chương trình tiêm chủng mở rộng trong thời gian tới. Điều này sẽ góp phần làm giảm gánh nặng chi phí tiêm vắc xin phế cầu cho trẻ em, đồng thời cải thiện hiệu quả phòng, chống dịch bệnh trong cộng đồng. Đáng chú ý, kết quả từ nghiên cứu thử nghiệm này đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) lựa chọn làm bằng chứng khoa học để xây dựng khuyến nghị về lịch tiêm chủng vắc xin phế cầu cho các quốc gia có thu nhập trung bình và thấp. “Trong khuyến nghị sắp tới của WHO, dữ liệu nghiên cứu của chúng tôi sẽ là cơ sở để hướng dẫn chính sách tiêm chủng trên toàn cầu”, Giáo sư Yoshida Lay Myint chia sẻ.

Với sự dẫn dắt tận tâm và uy tín của Giáo sư, Tiến sĩ Yoshida Lay Myint, các nhóm nghiên cứu đang tiếp tục thực hiện nhiều nghiên cứu quan trọng như: Đánh giá mối liên hệ giữa tỷ lệ nhiễm vi khuẩn phế cầu và tụ cầu qua mẫu dịch mũi họng, tỷ lệ nhiễm viêm gan B qua mẫu huyết thanh trong cộng đồng học sinh; thử nghiệm lâm sàng thuốc điều trị cho bệnh nhân sốt xuất huyết nặng; dự án nghiên cứu dịch tễ học phân tử HIV kháng thuốc và nhiễm Streptococcus pneumoniae trên người nhiễm HIV dương tính tại 4 địa phương: Khánh Hòa, Bình Thuận, Bình Định và Đà Nẵng giai đoạn 2024 - 2028; Dự án Nghiên cứu về bệnh sốt xuất huyết dengue dựa vào bệnh viện và cộng đồng giai đoạn 2025 - 2029,…

Người thầy của các nghiên cứu sinh

Với nhiều thế hệ cán bộ và nghiên cứu sinh tại Viện Pasteur Nha Trang, Giáo sư, Tiến sĩ Yoshida Lay Myint không chỉ là một chuyên gia quốc tế, mà còn là người thầy mẫu mực, người đồng nghiệp gần gũi và giàu lòng nhân ái. Cùng tham gia cộng tác với ông trong một số dự án nghiên cứu, chị Huỳnh Kim Mai (Khoa Vi sinh miễn dịch, Viện Pasteur Nha Trang) chia sẻ: “Năm 2020, tôi may mắn có dịp làm việc trực tiếp với ông qua các dự án nghiên cứu về Covid-19; dự án về dịch tễ học phân tử HIV kháng thuốc và mới đây nhất là dự án nghiên cứu về bệnh sốt xuất huyết dengue. Trong quá trình cộng tác, tôi và các đồng nghiệp đã được Giáo sư Lay Myint hướng dẫn rất tận tình. Giáo sư sẵn sàng giải đáp mọi thắc mắc của chúng tôi, thậm chí dù đang ở Nhật Bản cũng thức khuya để giải đáp, hướng dẫn online cho chúng tôi. Giáo sư không chỉ giỏi về dịch tễ học, lâm sàng, mà còn rất am hiểu và thành thạo công việc tại phòng thí nghiệm. Tôi đã học được rất nhiều điều từ ông, không chỉ kiến thức mà còn là thái độ làm khoa học đầy trách nhiệm và khiêm nhường”.

Giáo sư, Tiến sĩ Yoshida Lay Myint trao đổi, thảo luận với nhóm nghiên cứu của Viện Pasteur Nha Trang.

Đối với cán bộ, nhân viên của Viện Pasteur Nha Trang, vị giáo sư đáng kính ấy là một người thầy thân thiện, giản dị đến lạ thường. Mọi người trìu mến gọi ông bằng cái tên thân mật: “Dr. Lay” - một cách gọi chứa đựng cả sự kính trọng và gần gũi. Tại lễ tri ân 20 năm cống hiến của ông, Tiến sĩ, bác sĩ Đỗ Thái Hùng - Viện trưởng Viện Pasteur Nha Trang cho biết, Giáo sư Yoshida Lay Myint luôn tận tụy, dành trọn tâm huyết để truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm quý báu của mình cho các lớp nghiên cứu sinh, cán bộ của viện, ngành Y tế Khánh Hòa. Giáo sư đã xem Nha Trang - Khánh Hòa là quê hương thứ hai và Viện Pasteur Nha Trang là gia đình thân yêu của mình trong suốt 20 năm qua. Hơn cả những đóng góp học thuật, điều khiến mọi người luôn kính trọng Giáo sư Yoshida Lay Myint chính là tinh thần phụng sự khoa học, lòng yêu thương con người và sự bền bỉ gieo mầm tri thức cho tương lai.

Cầu nối trong hợp tác y tế

Giáo sư Yoshida Lay Myint hiện là người đứng đầu nhóm nghiên cứu lâm sàng trong các dự án nghiên cứu quốc tế của Đại học Nagasaki tại Việt Nam. Dưới sự chỉ đạo của ông, nhóm nghiên cứu đã thực hiện nhiều nghiên cứu quan trọng, mang tính ứng dụng cộng đồng cao, giúp hiểu rõ và kiểm soát các bệnh truyền nhiễm tại khu vực. Giáo sư cho biết, giai đoạn đầu, nhiều nhà nghiên cứu và giáo sư tại Đại học Nagasaki chưa biết đến Viện Pasteur Nha Trang, Sở Y tế Khánh Hòa. Thông qua quá trình hợp tác nghiên cứu của ông, giờ đây, Đại học Nagasaki đã biết và công nhận vai trò của các đơn vị này. Ông đang cố gắng đưa thêm các đồng nghiệp khác đến đầu tư và triển khai nhiều nghiên cứu hơn tại Viện Pasteur Nha Trang. Bên cạnh đó, ông cũng đang nỗ lực thúc đẩy đưa sinh viên Nhật Bản đến Việt Nam để học hỏi kinh nghiệm từ các nhà nghiên cứu Việt Nam, đồng thời tuyển chọn và mời các nhà nghiên cứu Việt Nam sang Nhật Bản học tập các chương trình đào tạo thạc sĩ hoặc tiến sĩ.

Trong 20 năm qua, với vai trò Điều phối viên đại diện Viện Y học Nhiệt đới, Đại học Nagasaki tại Khánh Hòa, Giáo sư Yoshida Lay Myint đã có những đóng góp quan trọng trong các dự án hợp tác nghiên cứu khoa học giữa Viện Y học Nhiệt đới, Viện Pasteur Nha Trang và Sở Y tế Khánh Hòa, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương. Các kết quả nghiên cứu này đã được ghi nhận qua hơn 100 bài báo khoa học công bố quốc tế, phản ánh rõ nét những đóng góp quan trọng của Giáo sư Yoshida Lay Myint không chỉ tại Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia khác.

Tại lễ tri ân Giáo sư, Tiến sĩ Yoshida Lay Myint do Viện Pasteur Nha Trang tổ chức vừa qua, ông NGUYỄN TẤN TUÂN - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh, Bí thư Đảng ủy UBND tỉnh ghi nhận những đóng góp, cống hiến quý báu của Giáo sư, Tiến sĩ Yoshida Lay Myint đối với ngành Y tế Khánh Hòa nói riêng và Việt Nam nói chung. Giáo sư đã hỗ trợ, đồng hành với các nhà khoa học của Viện Pasteur Nha Trang triển khai các chương trình nghiên cứu, đào tạo, chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực y tế dự phòng và kiểm soát dịch bệnh; góp phần chăm sóc sức khỏe nhân dân ngày càng tốt hơn. Giáo sư là nhà khoa học uy tín, đã để lại tình cảm tốt đẹp, ấn tượng về hình ảnh của người thầy thuốc tại Nha Trang - Khánh Hòa. Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Tấn Tuân mong muốn Giáo sư Yoshida Lay Myint tiếp tục hỗ trợ việc hợp tác giữa Đại học Nagasaki với Viện Pasteur Nha Trang trong nghiên cứu khoa học; qua đó góp phần tăng cường mối quan hệ hữu nghị tốt đẹp giữa Việt Nam và Nhật Bản.

DUNG LY