Nhà hàng, nhà nghỉ không phép trên hồ Hòa Bình: Sở, ngành địa phương báo cáo những gì?

Chưa có cơ sở pháp lý để cấp phép

Như Tiền Phong phản ánh, hàng loạt nhà hàng, homestay, nhà nghỉ, thậm chí là khách sạn, hay tổ hợp dịch vụ du lịch đang rầm rộ hoạt động trên lòng hồ Thủy điện Hòa Bình. Các cơ sở lớn đang hoạt động như Công ty TNHH Cá Tầm Việt Đức; Homestay PASSION, Homestay HOBI, Nhà hàng Hải Đăng, Homestay Mường Tháu, Nhà hàng Vista và Homestay Meng Lake; Yến Tạ, Hải Lý, Vua Cá Long Phượng, Nga Chung... đều chưa được cấp phép.

Những cơ sở ăn uống, lưu trú, thể thao trên hồ Hòa Bình hiện nay đều không có giấy phép, tự phát, tiềm ẩn nhiều nguy cơ.

Những cơ sở này tự ý mở dịch vụ ăn uống, nghỉ qua đêm cho khách mà không có giấy phép kinh doanh lưu trú, ăn uống hay thể thao dưới nước. Ngoài ra, các cơ sở này đều chưa có giấy phép môi trường, chưa có phương án phòng cháy chữa cháy, chưa chứng nhận an toàn thực phẩm, chưa đăng ký an ninh trật tự ...

Vấn đề nổi cộm hiện nay không chỉ nằm ở ý thức của người kinh doanh, mà nằm ở chỗ… chưa có hành lang pháp lý rõ ràng cho loại hình này. Ngày 17/6/2024, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hòa Bình (nay là tỉnh Phú Thọ) có văn bản gửi các đơn vị nêu, trên Khu du lịch Hồ Hòa Bình xuất hiện nhiều nhà hàng, cơ sở phục vụ ăn uống và lưu trú trên bè, nhà nổi. Tuy nhiên, loại hình này chưa được quy định trong Luật Du lịch, do đó không thuộc chức năng quản lý của ngành Du lịch.

Chuỗi nhà hàng, khách sạn nổi trên lòng hồ thủy điện Hòa Bình, địa phận phường Thống Nhất.

Trong khi đó, Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam có văn bản ngày 22/5/2024 từng nhận định: Các hoạt động kinh doanh bè mảng, nhà nổi, dịch vụ ăn uống trên sông, suối không phải là loại hình cơ sở lưu trú du lịch. Cục cũng khẳng định “không có thẩm quyền hướng dẫn quản lý loại hình này”. Nói cách khác, những “homestay nổi” hiện nay đang nằm ngoài phạm vi quản lý của pháp luật hiện hành. Người dân tự ý mở, chính quyền địa phương thì lúng túng trong việc xử lý, còn các cơ quan chuyên ngành lại “chưa có quy định để bám vào”.

Theo quy định, nếu là tàu thủy lưu trú du lịch hoặc khách sạn nổi thì phải được cấp phép theo Điều 48 Luật Du lịch 2017 và Nghị định 168/2017/NĐ-CP. Nhưng hồ Hòa Bình lại đang tồn tại hàng chục cơ sở không phải khách sạn nổi, cũng không phải tàu thủy, mà là các bè, nhà gỗ dựng trên phao sắt, đây là loại hình “chưa được gọi tên” trong bất kỳ văn bản nào. Mặc dù Sở VH-TT&DL đã có văn bản đề nghị Cục Du lịch hướng dẫn, nhưng chính Cục cũng khẳng định không có cơ sở pháp lý để cấp phép.

Đáng chú ý, trong công văn gửi Sở Tài nguyên & Môi trường Hòa Bình cũ đầu năm 2025, Sở VH-TT&DL Hòa Bình lúc đó tiếp tục nêu: “Hiện khoảng 30 hộ dân đang tự tổ chức hoạt động kinh doanh lưu trú du lịch và nhà hàng ăn uống trên hồ, nhưng chưa được giao diện tích mặt nước, chưa có giấy chứng nhận đủ điều kiện về an ninh trật tự, phòng cháy chữa cháy, bảo vệ môi trường.”

Cũng theo Sở này, trên khu vực lòng hồ chưa có quy hoạch nuôi cá lồng, khiến việc sử dụng mặt nước lẫn lộn giữa nuôi trồng thủy sản và kinh doanh du lịch, ảnh hưởng đến cảnh quan và giao thông đường thủy, làm các tàu thuyền chở khách khó tiếp cận các điểm lưu trú.

Trước thực tế đó, Sở VH-TT&DL đã kiến nghị Sở TN&MT ( nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) cần tham mưu UBND tỉnh ban hành quy hoạch, quy định sử dụng mặt nước, làm căn cứ cho thuê hoặc giao cho người dân, doanh nghiệp khai thác hợp pháp. Ngoài ra, Sở này yêu cầu chính quyền địa phương phải hướng dẫn người dân thực hiện các thủ tục thuê mặt nước, đảm bảo điều kiện về an ninh trật tự, PCCC, vệ sinh môi trường và an toàn thực phẩm.

Các cơ sở này đều chưa đủ điều kiện cấp phép, chưa đảm bảo an toàn.

Cơ quan công an: Không có phương án xử lý rác thải và nhiều bất cập phát sinh

Ngày 30/12/2024, Công an tỉnh Hòa Bình (nay là Phú Thọ) cũng có báo cáo về Tình hình, yếu tố tiềm ẩn phức tạp về an ninh, trật tự liên quan công tác quản lý, sử dụng “diện tích mặt nước” vùng lòng hồ Thủy điện Hòa Bình. Theo báo cáo này, lúc đó khu vực lòng hồ Thủy điện Hòa Bình có 699 hộ với hơn 5.000 lồng nuôi cá, 30 hộ kinh doanh dịch vụ lưu trú, nhà hàng nổi dưới hình thức homestay, cùng hàng trăm tàu thuyền hoạt động. Tuy nhiên, phần lớn các hộ chưa được cấp phép sử dụng mặt nước hồ chứa, không có giấy chứng nhận đủ điều kiện an ninh, trật tự, hay đăng ký an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường cho phương tiện thủy.

Cơ quan công an xác định các cơ sở này không có phương án thu gom, xử lý rác thải, sử dụng tàu thuyền không kiểm định, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm nguồn nước, cháy nổ và đuối nước.

Quá trình kiểm tra, cơ quan Công an xác định, chỉ 91/328 tàu, thuyền có chứng nhận an toàn kỹ thuật, nhiều tàu chưa đủ điều kiện vận chuyển khách, tiềm ẩn nguy cơ tai nạn, cháy nổ. Đáng chú ý, công an đã phát hiện và xử lý hai vụ lợi dụng du lịch để đánh bạc.

Theo cơ quan Công an, việc khai thác, kinh doanh trên mặt nước chưa có sự chấp thuận hợp pháp, vi phạm nhiều nghị định của Chính phủ về tài nguyên nước, giao thông đường thủy, an ninh trật tự. Công tác quản lý nhà nước còn lỏng lẻo, dẫn đến tình trạng tự ý cắm mốc, tranh chấp diện tích mặt nước, gây mất trật tự và ảnh hưởng đến cảnh quan, môi trường sinh thái. Các cơ sở kinh doanh hầu hết không có phương án thu gom, xử lý rác thải, sử dụng tàu thuyền không kiểm định, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm nguồn nước, cháy nổ và đuối nước.

Lực lượng Công an tỉnh cũng chỉ ra nguyên nhân chính là chưa có quy định cụ thể về quản lý, cho thuê diện tích mặt nước, quy hoạch lòng hồ chưa hoàn thiện, trong khi diện tích hồ rộng gần 9.000 ha, trải dài trên 19 xã thuộc 5 huyện, thành phố trước đây, gây khó khăn cho kiểm tra, giám sát.

Cơ quan Công an kiến nghị Tỉnh ủy, UBND tỉnh Hòa Bình lúc đó ban hành quy trình, thủ tục quản lý việc cho thuê, sử dụng mặt nước; xây dựng quy hoạch phát triển du lịch, nuôi trồng thủy sản bền vững; triển khai giải pháp bảo vệ môi trường, bảo đảm an ninh, an toàn đập thủy điện Hòa Bình. Cơ quan Công an kiến nghị tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các cơ sở vi phạm, nhằm ngăn chặn nguy cơ ô nhiễm nguồn nước sông Đà và mất an toàn trên lòng hồ.

Đức Anh - Viết Hà