'Nhà cũ hóa nhà mới ngay tại chỗ': Trung Quốc thí điểm mô hình cải tạo không phải rời nơi đang sống

Phương án cải tạo "Nhà cũ hóa nhà mới" được công khai. Ảnh: Toutiao.

Mô hình cải tạo “nhà cũ hóa nhà mới” được lòng cư dân

Khi tiếng gầm của máy ủi vang lên ở phố Hồng Kiều, quận Việt Tú, Quảng Châu, không còn cảnh những cư dân sống trong các căn nhà cũ xuống cấp xách theo túi lớn túi nhỏ khăn gói rời đi như trước. Họ đứng ngay cạnh công trường, chỉ tay vào bản vẽ phối cảnh, hào hứng bàn luận về hình ảnh căn nhà mới của chính mình.

Nhìn những dãy nhà xây từ thập niên 1960, đã xuống cấp nghiêm trọng, nay được “đập đi xây lại tại chỗ” và hồi sinh lần nữa, người ta chợt nhận ra: đây không còn là câu chuyện “giải tỏa” quen thuộc, mà là sự tái sinh của một mái nhà.

Một kiểu cải tạo vừa không phải rời xa nơi mình gắn bó, vừa có thể ở nhà mới – điều này chạm đến điểm mềm nhất trong ký ức của những ai từng sống trong các khu nhà cũ.

Một khu chung cư cũ bị phá dỡ. Ảnh: Sohu.

Tại phường Hồng Kiều, dự án tên “Hồng Kiều - Tiểu Thạch Tập” vừa được hoàn thành, trở thành dự án thí điểm “đập đi xây lại tại chỗ” nhà cũ nguy cơ cao đầu tiên ở trung tâm thành phố Quảng Châu. Khu này có tổng cộng 19 khối nhà, đa phần xây từ thập niên 1960 - 1980, cấu trúc gạch gỗ, nhiều căn đã được xếp vào cấp nguy hiểm C và D.

Những người dân sống ở đây lâu nay phải chịu cảnh không có bếp và nhà vệ sinh riêng, nguy cơ cháy nổ luôn rình rập.

Cụ Lý gần 70 tuổi, sống cả đời ở đây, chỉ vào bức ảnh trước cải tạo và nói: “Trời ngoài mưa to thì trong nhà cũng mưa. Phiền nhất là mỗi ngày phải đi đổ bô, người trẻ chắc không tưởng tượng nổi”.

Sau quá trình thương lượng đầy đủ với cư dân, kết quả: 17 khối nhà được “đập đi xây lại tại chỗ”, 2 khối nhà được cải tạo.

Khác với mô hình giải tỏa kiểu truyền thống, các cư dân không phải di dời khỏi khu vực mà chỉ bố trí tái định cư tạm thời gần đó, chờ nhà mới xây xong là quay về ở.

Khó khăn lớn nhất của mô hình “đập đi xây lại tại chỗ” chính là vốn. Quảng Châu đã khám phá ra mô hình “chủ nhà đóng một phần – doanh nghiệp góp một phần – nhà nước hỗ trợ một phần”.

Nhà xây dựng theo kiểu lắp ráp mô-đun. Ảnh: Toutiao.

Trong đó, Tập đoàn xây dựng quốc doanh Bắc Tú chịu trách nhiệm đầu tư cải tạo phần nhà công và vận hành sau đó. Đồng thời, dự án thành lập ủy ban tự chủ cải tạo, tạo nền tảng trao đổi trực tuyến và trực tiếp, nhiều lần lấy ý kiến dân cư, thuyết phục thành công các chủ nhà tư nhân tham gia góp vốn.

Với cư dân, mức tiền đóng góp xây lại nhà thấp hơn nhiều so với việc mua nhà thương mại trong cùng khu vực, nhưng đổi lại được sống trong căn hộ hiện đại, đầy đủ tiện ích.

Dự án còn lần đầu tiên áp dụng công nghệ mô-đun thép BMC (kết cấu khung thép kiểu mô-đun liên kết bằng bu-lông), lắp ráp tổng cộng 56 mô-đun, giúp rút ngắn 60% thời gian thi công, giảm bụi, giảm tiếng ồn và giảm rác thải xây dựng.

Ngoài ra, tầng mái còn được lắp 137 tấm pin quang điện, mỗi năm dự kiến tạo ra 12.400 kWh điện, toàn khu chuyển từ “tiêu thụ năng lượng” sang “sản xuất năng lượng sạch”.

Một cặp vợ chồng già phấn khởi dọn về căn hộ mới. Ảnh: Sohu.

Tuy nhiên, để tất cả cư dân đồng ý không hề dễ dàng. Địa phương phân công cán bộ thân quen với từng hộ dân, “đi từng ngõ, gõ từng nhà, nói từng người”, dùng tình cảm để thuyết phục, dùng lý lẽ để giải thích, cuối cùng nhận được 100% đồng thuận.

Sau cải tạo, “Hồng Kiều - Tiểu Thạch Tập” thay đổi hoàn toàn. Những con ngõ vốn rộng chỉ 2,7m, xe cứu hỏa không vào được, nay được thiết kế lối đi rộng 4m, vừa đảm bảo phòng cháy, vừa cải thiện không gian đi bộ.

Không gian giữa các tòa được bố trí giếng trời hình chữ số “7”, thông gió – lấy ánh sáng đều được cải thiện rõ rệt; đồng thời có thêm diện tích để làm thang máy, hành lang công cộng và tiện ích đi kèm.

Vì khu dân cư có nhiều người già, lại gần trường mẫu giáo và tiểu học, dự án bố trí 250m² không gian công cộng ở tầng trệt.

Sau này, tầng 2-3 sẽ được phát triển thành căn hộ cho những người trẻ, các cư dân mới “xách vali vào ở ngay”.

Dự án "Hồng Kiều- Tiểu Thạch Tập" sau khi hoàn thành. Ảnh: Toutiao.

Những băn khoăn, tranh cãi về mô hình

Nhưng liệu mô hình “đập đi xây dựng lại tại chỗ” có thể áp dụng ra toàn quốc được không? Những người ủng hộ cho rằng: mô hình giữ được tình làng nghĩa xóm, văn hóa cộng đồng; chất lượng cuộc sống được cải thiện rõ rệt, thực sự thực hiện “lấy dân làm gốc”, đặc biệt quan trọng đối với sức khỏe và tinh thần của những khu dân cư cũ có nhiều người già sinh sống. Về góc độ kinh tế, áp lực tài chính cho người dân và nhà nước cũng được giảm đáng kể.

Nhưng cũng có những vấn đề lớn là: Trong quá trình đổi mới đô thị, nên chú trọng đổi mới không gian vật chất, hay tạo dựng lại cấu trúc cộng đồng? Sau khi những tòa nhà cũ biến thành những tòa chung cư hiện đại, liệu văn hóa cộng đồng và tình xóm làng có thể giữ được không? Hay là chỉ giữ được vị trí địa lý, còn “hồn cốt” của cộng đồng thì đã mất?

“Đập đi xây lại tại chỗ” có lẽ không phải chìa khóa vạn năng, nhưng nó mở ra một hướng đi mới cho bài toán cải tạo đô thị cũ đã xuống cấp.

Theo Toutiao

Thu Thủy