Nguy cơ dịch Chikungunya xâm nhập: Bộ Y tế cảnh báo và tăng cường biện pháp phòng chống

Ảnh minh họa: M.N

Bệnh Chikungunya, do virus Chikungunya (CHIKV) gây ra, không lây trực tiếp từ người sang người mà truyền qua muỗi Aedes – loại muỗi vằn cũng là trung gian của bệnh sốt xuất huyết. Muỗi thường đốt vào ban ngày, hoạt động mạnh vào sáng sớm và chiều muộn. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), bệnh được ghi nhận lần đầu năm 1952 tại Tanzania, Đông Phi. Gần đây, WHO đã phát đi cảnh báo về sự lây lan nhanh chóng của Chikungunya, đặc biệt với các đợt bùng phát lớn tại La Réunion, Mayotte và lan sang một số khu vực ở châu Phi, Nam Á, châu Âu.

Tại Trung Quốc, theo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Quảng Đông, trong nửa đầu năm 2025, tỉnh này đã ghi nhận hơn 4.800 ca mắc – mức cao nhất từ trước đến nay. Tất cả đều ở thể nhẹ, chưa có ca nghiêm trọng hoặc tử vong. Ở Singapore, từ đầu năm đến 2/8, đã có 17 ca mắc, cao gấp đôi cùng kỳ năm 2024, trong đó ít nhất 13 người từng đến vùng đang bùng phát dịch ở nước ngoài.

Ông Võ Hải Sơn, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) cho biết, Việt Nam chưa ghi nhận ca Chikungunya nào. Tuy nhiên, do muỗi Aedes đã lưu hành ở nhiều địa phương, có nguy cơ cao dịch bệnh xâm nhập vào nước ta thông qua người nhập cảnh mang mầm bệnh và lây lan ra cộng đồng.

Để phòng ngừa, Cục Phòng bệnh đã chỉ đạo các trung tâm kiểm dịch y tế quốc tế, trung tâm kiểm soát bệnh tật địa phương tăng cường giám sát tại cửa khẩu, kịp thời phát hiện và xử lý trường hợp nghi ngờ. Hoạt động giám sát muỗi, diệt lăng quăng/bọ gậy tại khu vực cửa khẩu và cộng đồng dân cư biên giới cũng đang được đẩy mạnh, song song với việc chuẩn bị đầy đủ nhân lực, vật tư, thiết bị sẵn sàng ứng phó khi dịch xảy ra.

Theo phân tích của Bộ Y tế, nguyên nhân khiến dịch gia tăng tại một số quốc gia, đặc biệt Trung Quốc và Singapore, là do mùa mưa tại nhiều nước Bắc bán cầu tạo điều kiện lý tưởng cho muỗi sinh sôi, dẫn tới mật độ muỗi cao và khả năng lây lan virus nhanh. Bên cạnh đó, lượng đi lại quốc tế tăng mạnh trong mùa hè cũng góp phần thúc đẩy sự lan rộng của dịch bệnh.

Mặc dù chưa xuất hiện tại Việt Nam, Bộ Y tế đã chuẩn bị nhiều kịch bản ứng phó. Công văn đã được gửi đến UBND các tỉnh, thành phố yêu cầu tăng cường giám sát tại cửa khẩu, cơ sở y tế và cộng đồng; điều tra, xử lý triệt để ổ dịch; kết hợp phòng chống Chikungunya với chiến dịch phòng chống sốt xuất huyết. Đảm bảo tất cả các hộ gia đình tại vùng có nguy cơ phải được kiểm tra, giám sát dụng cụ chứa nước, vật dụng phế thải để tiêu diệt bọ gậy. Đồng thời, các bệnh viện phải sẵn sàng tiếp nhận, phân tuyến điều trị, tránh quá tải.

Về triệu chứng, Chikungunya thường xuất hiện triệu chứng sau 4–8 ngày (có thể từ 2–12 ngày) kể từ khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Người bệnh sốt cao đột ngột kèm đau khớp dữ dội, có thể kèm cứng khớp, viêm khớp, đau đầu, mệt mỏi, phát ban. So với sốt xuất huyết Dengue, bệnh này có dấu hiệu đau và sưng khớp rõ hơn, trong khi sốt xuất huyết thường nổi bật với triệu chứng xuất huyết. Bộ Y tế khuyến cáo người dân không tự chẩn đoán, điều trị tại nhà; khi có dấu hiệu nghi ngờ, cần đến cơ sở y tế ngay để được khám và điều trị kịp thời.

Về phát hiện và điều trị, Bộ Y tế đã chỉ đạo các địa phương tăng cường giám sát, phát hiện sớm ca bệnh và xử lý ổ dịch ngay từ đầu. Các viện vệ sinh dịch tễ, Pasteur và bệnh viện trực thuộc Bộ được giao hướng dẫn kỹ thuật, hỗ trợ địa phương giám sát véc tơ, xử lý ổ dịch, đồng thời phối hợp WHO cập nhật biện pháp giám sát và điều trị hiệu quả.

Để bảo vệ sức khỏe, người dân từ vùng dịch trở về cần theo dõi sức khỏe 12 ngày, nếu có triệu chứng như sốt, đau khớp, phát ban thì đến ngay cơ sở y tế. Trong sinh hoạt hằng ngày, cần đậy kín dụng cụ chứa nước, diệt lăng quăng/bọ gậy hàng tuần, loại bỏ nơi muỗi đẻ trứng, ngủ màn, mặc quần áo dài kể cả ban ngày, phối hợp khi ngành y tế phun hóa chất. Khi đi tới hoặc trở về từ vùng có dịch, cần chủ động phòng tránh muỗi đốt và thông báo cho cơ quan y tế khi có triệu chứng nghi ngờ.

Minh Nhật