Nguồn vốn xanh đã có, nhưng phải kịp thời

"Cam kết Net Zero đã đến tận cơ sở"

“Cam kết Net Zero của Thủ tướng Chính phủ tại COP26 đã khẳng định tính chủ động, trách nhiệm và quyết tâm của Việt Nam về bảo vệ môi trường trước cộng đồng quốc tế”, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Tạ Văn Hạ - thành viên Đoàn giám sát tối cao của Quốc hội về bảo vệ môi trường, phát biểu tại Tọa đàm “Hướng tới mục tiêu Net Zero - Cơ hội và thách thức”, do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức chiều 17/10.

Qua thực tiễn hoạt động của Đoàn giám sát, ông Hạ cho biết, tinh thần, nội dung cam kết Net Zero đã đến các địa phương và tại tận từng cơ sở; từ cấp Trung ương đến địa phương đã triển khai rất quyết liệt, đồng bộ.

Toàn cảnh tọa đàm Ảnh: Khánh Duy

ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Đồng Ngọc Ba bổ sung, chủ trương bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu của Đảng đã được thể chế hóa tương đối toàn diện trong hệ thống pháp luật, với hàng loạt luật đã được Quốc hội ban hành, gồm: Luật Bảo vệ môi trường; Luật Tài nguyên, Môi trường biển và hải đảo; Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả; Luật Chuyển giao công nghệ… Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương cũng đã ban hành hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành, tạo cơ sở triển khai thực hiện.

Đến nay, sau hơn 3 năm triển khai thực hiện các cam kết Net Zero đã đạt được những kết quả tích cực, Trưởng phòng Quản lý phát thải khí nhà kính và Bảo vệ tầng ozon, Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lương Quang Huy cho biết.

Cụ thể, trong lĩnh vực năng lượng, quá trình chuyển đổi năng lượng rất tích cực, thể hiện qua nhiều chương trình, dự án, hoạt động tăng cường sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, không chỉ giảm phát thải khí nhà kính mà còn thực hiện chuyển đổi xanh. Với ngành chăn nuôi, nhiều doanh nghiệp lớn, chăn nuôi tập trung đã thực hiện tuần hoàn chất thải. Tại các vùng nông nghiệp đã đẩy mạnh tái chế sản phẩm phụ phẩm nông nghiệp như rơm rạ thay vì đốt ngoài đồng. Trong lĩnh vực chất thải, kết quả đáng kể nhất là việc phân loại chất thải tại nguồn theo quy định của Luật Bảo vệ môi trường; nhận thức của xã hội cũng đã thay đổi khi coi chất thải là nguồn tài nguyên…

Ở góc độ doanh nghiệp, Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn và Dịch vụ Đổi mới khí hậu KLINOVA Nguyễn Phương Nam thông tin, kể từ khi có cam kết Net Zero, quá trình chuyển đổi xanh trong doanh nghiệp đã đi vào thực chất, bởi họ hiểu rằng điều đó sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh trên trường quốc tế. Một trong những minh chứng điển hình là tháng 4 vừa qua, Hội Doanh nghiệp xanh TP. Hồ Chí Minh đã được thành lập. Đáng chú ý, không chỉ doanh nghiệp lớn, các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng đã có kế hoạch, chiến lược bài bản trong chuyển đổi xanh.

Khó khăn lớn nhất là tài chính

Dù đã đạt được những kết quả tích cực ban đầu, song theo các đại biểu, việc thực hiện các cam kết Net Zero đang gặp phải nhiều khó khăn, thách thức.

Phó Chủ nhiệm Tạ Văn Hạ cho biết, qua công tác giám sát cho thấy khó khăn lớn nhất là vấn đề tài chính cho quá trình chuyển đổi, bởi các công nghệ đòi hỏi nguồn tài chính lớn. Bên cạnh đó là khó khăn về công nghệ, hạ tầng, nguồn nhân lực để vận hành cũng chưa đáp ứng.

Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội Trương Xuân Cừ bổ sung, nhiều cá nhân, doanh nghiệp vẫn chưa thực sự coi trọng vấn đề môi trường, nặng về tính toán lợi nhuận. Ở một số nơi vẫn còn tình trạng “lợi ích nhóm” nên dung túng cho các hoạt động xâm hại môi trường…

Chủ tịch HĐQT Công ty CP BaBoo King VINA Đỗ Quốc Thái cho biết, doanh nghiệp đã triển khai nhiều giải pháp để thực hiện cam kết Net Zero như đầu tư vào hệ thống máy móc, thiết bị hiện đại, lắp đặt hệ thống điện mặt trời hướng tới tự chủ và sử dụng 100% năng lượng sạch cho hoạt động… với chi phí đầu tư lớn. “Dù có nhiều văn bản hỗ trợ doanh nghiệp song chúng tôi chưa nhận được sự hỗ trợ nào, hoàn toàn bằng nguồn lực tự có”, ông nói.

Cũng theo ông Thái, khung pháp lý cho tín chỉ carbon trong nước vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, khiến doanh nghiệp khó tham gia thị trường carbon tự nguyện một cách chính thức. Chi phí đầu tư công nghệ nhiệt phân và quy trình đo đạc - xác minh carbon (MRV) còn cao. Thị trường tín chỉ carbon quốc tế đòi hỏi quy trình xác minh - chứng nhận phức tạp, thời gian dài…

Sớm vận hành thị trường tín chỉ carbon

Theo các đại biểu, mục tiêu Net Zero vào năm 2050 là một thách thức vô cùng lớn, nhưng đồng thời cũng mở ra nhiều cơ hội để Việt Nam tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng xanh, hiện đại và bền vững hơn. Để đạt được mục tiêu Net Zero đòi hỏi nỗ lực, quyết tâm lớn, với sức mạnh tổng hợp, ông Tạ Văn Hạ nhấn mạnh.

Theo ông Hạ, cần tập trung vào các đột phá như khuyến khích đầu tư năng lượng sạch để giảm bớt sử dụng năng lượng hóa thạch. Cần có chính sách để thu hút nguồn lực trong nước và quốc tế đầu tư, hợp tác trong lĩnh vực này. Cùng với đó, cần đột phá về thể chế, hoàn thiện hệ thống pháp luật với các cơ chế, chính sách ưu đãi “thật sự ưu việt”.

“Cần có ngay một đề án, chương trình với lộ trình cụ thể, đầy đủ cả trong ngắn hạn, dài hạn để từ đó xây dựng, hoàn thiện pháp luật, đồng thời có chính sách hỗ trợ để từng bước đạt mục tiêu COP26”, Phó Chủ nhiệm Tạ Văn Hạ phát biểu.

Còn theo đại biểu Trương Xuân Cừ, ngoài việc đẩy mạnh tuyên truyền, vận động về các cam kết Net Zero, Nhà nước cần lấy doanh nghiệp lớn làm bệ đỡ, như trong lĩnh vực nông nghiệp, một tập đoàn lớn đang hỗ trợ cho hàng nghìn hộ sản xuất nông nghiệp hữu cơ. Đồng thời, cần có một chiến lược mang tính quốc gia để bảo đảm huy động cả hệ thống cùng vào cuộc, và “nếu người dân không cùng vào cuộc sẽ khó đạt mục tiêu”.

Ông Nguyễn Phương Nam nhấn mạnh, để chuyển đổi xanh đòi hỏi thời gian dài, nguồn vốn lớn và nguồn vốn này thường đến từ các nguồn tín dụng xanh. Theo Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân, doanh nghiệp được hỗ trợ lãi suất 2%/năm khi vay vốn để thực hiện các dự án xanh, tuần hoàn và áp dụng khung tiêu chuẩn môi trường, xã hội, quản trị (ESG). “Nguồn vốn xanh đã có song phải kịp thời, nếu không doanh nghiệp sẽ mất động lực và sẽ phải tìm kiếm kế sinh nhai để tồn tại trước khi thực hiện chuyển đổi xanh”, ông Nam phát biểu, hàm ý chính sách này cần sớm được triển khai.

Về phía doanh nghiệp, ông Nam khuyến nghị, không doanh nghiệp nào giống doanh nghiệp nào nên cần dựa trên thế mạnh để có kế hoạch cụ thể cho quá trình chuyển đổi xanh. Còn ông Đỗ Quốc Thái bày tỏ nguyện vọng sớm vận hành thị trường tín chỉ carbon, công nhận tín chỉ biochar, tạo ra Quỹ hỗ trợ đầu tư xanh cho doanh nghiệp tiên phong.

Nguồn lực quốc tế về tài chính, công nghệ và hợp tác là đòn bẩy quan trọng để đạt được mục tiêu Net Zero; ông Lương Quang Huy lưu ý, để tiếp cận được cần có sự chuẩn bị về mặt thủ tục, dữ liệu và pháp lý. “Chúng tôi đang phối hợp cùng Bộ Tài chính để đưa ra tiêu chí, phương thức hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận tín dụng xanh cũng như tiếp cận các tổ chức nước ngoài chuyển giao công nghệ cho Việt Nam”, ông Huy xác nhận, đồng thời cho biết đang hoàn thiện cơ chế, chính sách để doanh nghiệp tham gia được vào thị trường carbon quốc tế trong thời gian tới.

Đan Thanh