Nguồn lực cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

Công ty cổ phần Công nghệ cao Hachi ứng dụng công nghệ tiên tiến trong sản xuất nông sản.

Doanh nghiệp được mở rộng quyền sử dụng Quỹ

Theo Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp được hình thành từ phần trích lập theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp và từ các khoản đóng góp, hiến tặng hợp pháp của tổ chức, cá nhân.

Quỹ được sử dụng để thực hiện các hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo; hỗ trợ áp dụng tiêu chuẩn cơ sở, đăng ký và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ; tổ chức hoặc thuê nghiên cứu ở nước ngoài; mua, sáp nhập, đầu tư hoặc cùng đầu tư vào dự án, doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo cũng như thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định.

Doanh nghiệp có quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong quản lý và sử dụng quỹ. Đối với doanh nghiệp nhà nước, quỹ còn có thể được dùng để triển khai các dự án trọng điểm, công nghệ chiến lược theo cơ chế đặc biệt.

Khi đầu tư vào doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, việc sử dụng quỹ phải bảo đảm công khai, minh bạch, kiểm soát rủi ro tài chính và tuân thủ các giới hạn đã được phê duyệt. Nếu doanh nghiệp thực hiện đúng quy trình, quy định và công khai, minh bạch nhưng vẫn phát sinh rủi ro, thua lỗ thì được miễn trách nhiệm dân sự và loại trừ trách nhiệm hành chính liên quan.

Hoạt động nghiên cứu tại Công ty cổ phần Dược Hà Tĩnh.

Như vậy có thể thấy, nhiệm vụ của Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp là tạo điều kiện cho doanh nghiệp thúc đẩy nghiên cứu, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo, nâng cao sức cạnh tranh; đồng thời cũng thể hiện chủ trương của Nhà nước là huy động nguồn lực xã hội để đầu tư cho khoa học, công nghệ và đặc biệt là đổi mới công nghệ của doanh nghiệp.

Đại diện Vụ Kế hoạch-Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đã thiết kế hệ thống quỹ đồng bộ ở cả cấp quốc gia, địa phương và tại doanh nghiệp.

Đối với quỹ tại doanh nghiệp, luật không áp dụng yêu cầu bảo toàn vốn cho từng nhiệm vụ cụ thể, tạo điều kiện linh hoạt hơn trong triển khai hoạt động; được quyền tài trợ, đặt hàng nhiệm vụ nghiên cứu, hỗ trợ lãi suất hoặc góp vốn đầu tư cho hoạt động đổi mới sáng tạo, đồng thời không bị giới hạn bởi niên độ ngân sách.

Cách tiếp cận này giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong phân bổ nguồn lực, tận dụng cơ hội thị trường và thúc đẩy thương mại hóa các kết quả nghiên cứu. Thực tế thời gian qua, theo quy định cũ, doanh nghiệp được trích lợi nhuận trước thuế để lập Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ, nhưng tỷ lệ sử dụng quỹ đầu tư cho nghiên cứu và đổi mới công nghệ vẫn thấp.

Nhiều doanh nghiệp đã thành lập quỹ ngay từ những ngày đầu nhưng vẫn chưa hiểu rõ các thủ tục pháp lý, việc trích lập và sử dụng còn nhiều hạn chế, bất cập về thủ tục sử dụng và hiệu quả giải ngân…

Nhiều doanh nghiệp sợ rủi ro bị truy thu thuế hoặc phạt nếu chi quỹ không đúng mục đích cho nên không trích lập hoặc trích rồi để đó.

Thí dụ, Tập đoàn Cao su Việt Nam từng phải hoàn trả tới 84% quỹ đã trích lập do không triển khai được hoạt động nghiên cứu và phát triển nào đáng kể. Khối doanh nghiệp FDI cũng không mặn mà với cơ chế quỹ này vì lợi ích tài chính không tương xứng với rủi ro khi sử dụng.

Kỳ vọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo

Kỳ vọng vào chính sách mới này, nhiều doanh nghiệp cho rằng, luật mới đã đưa ra các cơ chế phù hợp hơn với thực tế của doanh nghiệp. Đáng chú ý, việc mở rộng phạm vi chi của quỹ, cho phép dùng để thuê, đặt hàng nghiên cứu và phát triển hoặc hỗ trợ sở hữu trí tuệ, tiêu chuẩn kỹ thuật… là rất thiết thực.

Với các doanh nghiệp nhỏ, những khoản đầu tư ban đầu cho đổi mới sáng tạo dù không lớn nhưng lại rất quan trọng, có được cơ chế tài trợ hoặc đồng tài trợ phù hợp, doanh nghiệp sẽ có thêm động lực để đầu tư mạnh hơn vào công nghệ, thử nghiệm mô hình mới và tạo ra các sản phẩm thông minh, sát nhu cầu thực tế.

Từ góc độ của một doanh nghiệp khởi nghiệp, ông Đặng Xuân Trường, Giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ cao Hachi Việt Nam đánh giá cao việc Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo đưa ra các cơ chế phù hợp hơn với thực tế của doanh nghiệp nhỏ, nhất là việc cho phép Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp được hỗ trợ nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, đầu tư vào start-up hoặc cùng đầu tư với các Quỹ mạo hiểm, tổ chức nghiên cứu trong và ngoài nước.

Đây là những nhu cầu rất cụ thể mà trước đây công ty của ông thường khó tiếp cận vì thiếu cơ chế rõ ràng. Nhiều doanh nghiệp cho rằng, để phát huy hiệu quả, thời gian tới cơ quan chức năng cần xây dựng một nền tảng tập trung như cổng thông tin điện tử tích hợp, cung cấp đầy đủ thông tin về các quỹ, nhất là quỹ phát triển khoa học, công nghệ của doanh nghiệp; cách nộp hồ sơ, danh sách chuyên gia hỗ trợ, báo cáo các dự án đã được tài trợ,…

Đồng thời, việc tổ chức các chương trình tư vấn trực tiếp sẽ giúp các doanh nghiệp không cảm thấy đơn độc khi muốn đổi mới sáng tạo nhưng lại thiếu nguồn lực. Bên cạnh đó, cần nhanh chóng cụ thể hóa luật bằng những hướng dẫn rõ ràng, dễ tiếp cận cho doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp khởi nghiệp về các tiêu chí xét duyệt, quy trình hồ sơ, mức hỗ trợ.

Các thủ tục nên được thiết kế theo hướng “tinh gọn-minh bạch-có cố vấn đồng hành” thay vì quá nặng về thủ tục hành chính hoặc yêu cầu năng lực tổ chức như các doanh nghiệp lớn.

Theo đại diện Công ty cổ phần Công nghệ cao Hachi Việt Nam, nếu có thể thiết kế các “gói hỗ trợ trọn gói” theo mô hình gọi vốn, thí dụ như tài trợ một phần chi phí thử nghiệm công nghệ mới, đồng thời đầu tư vào sản phẩm nông nghiệp số hoặc hỗ trợ mua thiết bị nghiên cứu nhỏ lẻ…, thì các start-up như Hachi sẽ có điều kiện tận dụng tốt hơn và chủ động xây dựng lộ trình phát triển công nghệ bài bản từ rất sớm.

Tiến sĩ Trần Văn Khải, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nhấn mạnh, Nhà nước đã và đang triển khai các quỹ hỗ trợ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo để đồng hành cùng doanh nghiệp khởi nghiệp.

Do đó, doanh nghiệp và start-up cần mạnh dạn tận dụng những nguồn lực hỗ trợ này để cùng sáng tạo ra các sản phẩm, dịch vụ mới vừa mang lại lợi ích kinh tế cho mình, vừa giải quyết bài toán phát triển của đất nước.

Bài và ảnh: BÍCH LIÊN