Nguồn gốc bến nước, nơi người M'nông ở Buôn Đôn cúng sức khỏe cho voi

Theo lời kể của người dân bản địa, vào cuối thế kỷ 18, bến nước Bay Rong mới chỉ là một bãi bồi của nhánh sông Sêrêpốk tại xã Buôn Đôn ngày nay.

Ban đầu, tại khu vực này chỉ có hai vợ chồng và một người cháu (không rõ tên tuổi) sinh sống. Được một thời gian, cả 3 người lần lượt về với tổ tiên. Từ đó, nơi đây cũng không còn ai lui tới.

Bến nước Bay Rong. Ảnh: Hải Dương

Cuối thế kỷ 19, ông Y Thu Knul (người dân tộc M'nông) cùng bộ tộc của mình di cư từ vùng đất Đắk Nông đến khu vực Buôn Đôn xây dựng buôn làng.

Khi mới đến nơi, ông Y Thu nhanh chóng tìm địa điểm lập bến nước cho cộng đồng sinh hoạt và để thực hiện phong tục cúng bến nước, cúng sức khỏe cho voi...

Do là người mới tới nên ban đầu, việc tìm vị trí bến nước của ông rất khó khăn. Nhưng sau đó, được sự hướng dẫn của người dân trong vùng, ông Y Thu tìm đến khu vực bến nước Bay Rong để khảo sát và quyết định dùng nơi này làm bến nước cho buôn làng.

Từ ngày ông Y Thu xây dựng bến nước, cứ đến tháng 3 hàng năm hoặc ngày tết cổ truyền, người dân Buôn Đôn lại tập trung về đây để thực hiện nghi lễ cúng sức khỏe cho voi, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi...

Người dân Buôn Đôn làm lễ cúng bến nước. Ảnh: Hải Dương

Bà H'Nguă Byă (gọi ông Y Thu bằng cố) cho biết bà là người được nghe truyền lại những câu chuyện xoay quanh các nhân vật có tiếng tăm trong vùng. Bà khẳng định bến nước Bay Rong bây giờ đã được ông Y Thu chọn để đặt nền móng cho cộng đồng người M'nông mới di cư từ nơi khác đến.

Bà H'Nguă Byă chia sẻ rằng theo quan niệm của người M'nông, nước đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống. Nước cũng là cội nguồn của sự sống, khởi đầu của con người và sự vật, của tất cả mọi sự tốt đẹp, no ấm, sinh sôi phát triển của một cộng đồng.

Lễ cúng bến nước là sự biết ơn trời đất ban cho sức khỏe, mưa thuận gió hòa

Người M'nông tin rằng sông nước, núi rừng đều là thần linh. Và bằng cách nào đó, những vị thần nước, thần sông, thần núi, thần rừng đang bao bọc, che chở, bảo vệ con người, ban cho con người thức ăn nước uống, cho con người duy trì nòi giống, sinh sôi phát triển.

Lễ cúng bến nước của người dân Buôn Đôn. Ảnh: Hải Dương

Chính vì vậy, khi khai khẩn rừng hoang để làm nơi sinh sống cho cộng đồng người M'nông, ông Y Thu Knul đã chọn bến nước nằm cạnh dòng sông Sêrêpốk để người dân dùng chung trong sinh hoạt, neo đậu thuyền bè đánh cá, và thực hiện các nghi thức tín ngưỡng.

Người M'nông sinh sống ở đây đã có một thời kỳ hưng thịnh, buôn bán giao thương phát triển, có một mối giao hảo thân thiết với người dân Lào, Campuchia, Thái Lan.

Để tỏ lòng biết ơn các thần linh, ông Y Thu Knul cùng dân làng tổ chức lễ cúng bến nước.

Lễ cúng được tổ chức vào tháng 3 hàng năm, sau khi dân làng thu hoạch mùa màng, săn bắt voi rừng trở về… Trong lễ cúng, dân làng sẽ hiến tế các sản vật mà mình đã làm ra trong năm qua cho thần linh. Đồng thời, dân làng cũng cầu mong thần linh tiếp tục bảo vệ, chở che, cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, nhà nhà ấm no hạnh phúc trong những năm tiếp theo.

Lễ cúng sức khỏe cho voi. Ảnh: Hải Dương

Trước đây, sau lễ cúng bến nước, dân làng sẽ về cúng ở nhà riêng, cúng sức khỏe cho người trong nhà, cúng sức khỏe voi, trâu bò…

Trong suốt tháng 3, gần như dân làng chỉ nghỉ ngơi để cúng thần linh và ăn uống. Dân gian còn hay gọi đây là mùa “ăn năm uống tháng”, vì tháng 3 là cuối mùa khô, bà con đã thu hoạch mùa màng xong xuôi.

Ông Y Thu Knul được biết đến là một tù trưởng hùng mạnh, là người có quan hệ giao thương rộng với các nước trên thế giới. Chính ông là người săn được con voi bạch tạng có cặp ngà đen quý hiếm tặng nhà vua Thái Lan và được nhà vua phong tặng tước hiệu "vua voi".

Hải Dương