Người vợ 'vô hình' của đại thi hào William Shakespeare

Hamnet không xoay quanh nhà soạn kịch thiên tài Shakespeare mà tập trung vào gia đình, đặc biệt là vợ của ông - bà Agnes Hathaway. Trong tiểu thuyết, Shakespeare không được nhắc tên mà chỉ xuất hiện với tư cách gia sư dạy tiếng Latin cho các anh trai của Agnes, anh trai của Aliza, cha của Susanna, Hamnet và Judith…

“Tôi thấy lịch sử đã đối xử tệ với Agnes Hathaway như thế nào. Từ trước đến nay, chúng ta chỉ được nghe về Agnes qua lăng kính của những người đàn ông, bà gần như vô hình”, Maggie O’Farrell chia sẻ về ý tưởng viết tiểu thuyết.

Nhà văn kể những tác phẩm về cuộc đời Shakespeare trước đây thường được viết bởi nam giới. Dựa trên những tư liệu lịch sử ít ỏi, họ tạo nên câu chuyện đầy định kiến với Agnes Hathaway, rằng vợ của Shakespeare là một bà cô già dụ dỗ chàng trai trẻ non nớt, dẫn đến cuộc hôn nhân không hạnh phúc.

Hamnet giúp Maggie O’Farrell nhận giải thưởng danh giá Women’s Prize ở hạng mục tiểu thuyết hư cấu. Ảnh: Women’s Prize.

Người vợ bị lịch sử bỏ quên

Tiểu thuyết bắt đầu bằng cảnh Hamnet, con trai duy nhất của Shakespeare, chạy khắp nơi trong nhà để tìm kiếm sự giúp đỡ khi em gái song sinh Judith đột ngột ngã bệnh. Tuy nhiên, đáp lại cậu bé là cảm giác tuyệt vọng bao trùm lên căn nhà rộng lớn. Sự hoảng loạn của cậu bé hé lộ bi kịch trung tâm của tác phẩm: bệnh dịch hạch đang âm thầm tìm đến gia đình Shakespeare.

“Mỗi cuộc đời đều có một hạt nhân, một trục chính, một tâm điểm, nơi tất cả khởi nguồn rồi kết thúc. Khoảnh khắc này là của người mẹ vắng mặt: đứa con trai, ngôi nhà trống trải, sân vườn hiu quạnh, tiếng khóc bơ vơ. [...] Khoảnh khắc ấy sẽ hằn sâu vào tâm trí người mẹ, suốt quãng đời còn lại”, tác giả viết trong sách.

Agnes Hathaway thường bị khắc họa là một bà cô già dụ dỗ chàng trai trẻ non nớt, dẫn đến cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Ảnh: Heritage Images.

Từ đây, câu chuyện đan xen giữa hai dòng thời gian hiện tại và quá khứ. Dòng thời gian quá khứ đưa người đọc về thời điểm Agnes Hathaway và William Shakespeare lần đầu gặp nhau ở Stratford.

Khi ấy, Agnes là nàng thiếu nữ xinh xắn, giỏi giang, thừa kế một khoản tiền từ cha để làm của hồi môn. Cô kiếm sống bằng nghề hái thảo dược và có trực giác nhạy bén. William là con trai cả của một thợ làm găng tay đang tuột dốc, nhiều tai tiếng và ngập trong nợ nần.

Mối quan hệ của họ hiện lên với tất cả phức tạp, xung đột nhưng cũng nồng nàn và thấm đượm đam mê. Sự phóng khoáng, tươi vui nơi Agnes đã thu hút William, người luôn khao khát thoát khỏi bóng tối của gia đình. Theo tư liệu, tháng 11/1582, cả hai kết hôn trong gấp gáp và chỉ sáu tháng sau, Agnes hạ sinh con gái đầu lòng là Susanna. Đến năm 1585, họ tiếp tục chào đón cặp song sinh Hamnet và Judith.

Mối liên hệ giữa "Hamlet" và Hamnet

Trở lại với câu chuyện trong tác phẩm Hamnet, khi Agnes về đến nhà, Judith đã lâm vào cơn nguy kịch. Agnes gần như sắp mất con. Nhưng rồi, như một phép màu, Judith hồi phục. Trong niềm vui chưa kịp trọn vẹn, Hamnet bất ngờ đổ bệnh. Kiệt quệ vì nhiều đêm thức trắng chăm sóc con gái, vợ của Shakespeare không thể nhận ra tình trạng tồi tệ của con trai. Đến khi cô nhận ra thì mọi chuyện đã không thể cứu vãn. Cha của Hamnet đang trong chuyến lưu diễn nên không kịp trở về gặp con lần cuối.

Chỉ vài trang văn ngắn ngủi, Judith trở về từ cõi chết nhưng Hamnet lại ra đi mãi mãi. Cái chết của Hamnet tạo nên nút thắt của câu chuyện. O’Farrell dành phần còn lại của cuốn tiểu thuyết để theo chân gia đình Shakespeare trong hành trình vật lộn với những tang thương, mất mát. Nỗi buồn xuất hiện một cách lặng lẽ, bào mòn từng nhân vật và khiến gia đình ngày càng trở nên xa cách.

Tiểu thuyết cũng mở ra câu hỏi bí ẩn nhất trong cuộc đời của nhà soạn kịch thiên tài: Liệu bi kịch của Hamnet có phải là nguồn cảm hứng để Shakespeare viết nên vở kịch kiệt Hamlet hay không?

Tạo hình nhân vật trong phim Hamnet. Ảnh: Amazon.

GS Stephen Greenblatt (Đại học Harvard, Mỹ) chỉ ra trong thời gian Shakespeare sinh sống, hai cái tên “Hamlet” và “Hamnet” gần như tương đồng về cách viết lẫn cách phát âm và hoàn toàn có thể hoán đổi cho nhau. O’Farrell đã dựa trên chi tiết này để đào sâu hơn về cách Shakespeare đối diện với nỗi đau. Bằng cách vào vai hồn ma vua cha của Hamlet, ông có cơ hội nói lời tạm biệt với con trai mình trên sân khấu, điều mà ông không thể làm ngoài đời.

Kết thúc của Hamnet không cố xoa dịu những tổn thương hay đẩy người đọc vào tuyệt vọng. O’Farrell thắp lên một tia sáng nhỏ khi Agnes và chồng học cách chấp nhận sự mất mát. Nỗi buồn ở cuối truyện không còn dữ dội như khi Hamnet ra đi mà dần lắng lại. Họ cuối cùng cũng hiểu được tấm lòng của nhau và nhớ về con trai như một ký ức dịu dàng.

Hamnet chiến thắng hạng mục tiểu thuyết hư cấu của Women’s Prize 2020 và được vinh danh là Tiểu thuyết của năm tại giải thưởng Văn học Dalkey 2021. Bộ phim được chuyển thể từ tiểu thuyết giành giải People’s Choice tại Liên hoan phim quốc tế Toronto (TIFF) 2025.

Maggie O’Farrell sinh năm 1972 tại Bắc Ireland, là một trong những cây viết nổi bật của dòng tiểu thuyết đương đại. Bà từng nhận nhiều giải thưởng danh giá như Betty Trask, Somerset Maugham, Costa Novel…

Khánh Linh