Người Việt 'già trước khi giàu', đề xuất tư nhân xây viện dưỡng lão

Ngày 2/12, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo nghị quyết liên quan một số cơ chế, chính sách đột phá trong công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, cũng như chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu Quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035. Vấn đề già hóa dân số thu hút nhiều ý kiến quan tâm của các đại biểu.

Sáng 2/12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đột phá cho công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân. Ảnh: Quốc hội.

Thiếu cơ sở chuyên sâu chăm sóc người cao tuổi

Đại biểu Trần Thị Hiền (đoàn Ninh Bình) cho biết Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa từ năm 2011; nếu xu hướng hiện nay tiếp tục, đến năm 2036 nước ta sẽ chính thức trở thành quốc gia có dân số già và đến năm 2049 có thể đạt trạng thái “siêu già”.

Đặt mục tiêu trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045 trong bối cảnh dân số già đi nhanh chóng, theo bà, điều này đồng nghĩa với việc Nhà nước phải đối mặt những yêu cầu mới.

“Có thể thấy, thách thức đất nước ‘già trước khi giàu’ là rất thực tế. Điều này sẽ tạo ra áp lực rất lớn đối với cả ngân sách nhà nước và nguồn lực xã hội cho các vấn đề chăm sóc y tế, đảm bảo an sinh xã hội và chuẩn bị hạ tầng phù hợp với người cao tuổi”, đại biểu Hiền nhấn mạnh.

Trong điều kiện ngân sách công còn hạn chế, việc huy động khu vực tư nhân tham gia chăm sóc người cao tuổi không chỉ là giải pháp tài chính mà còn mang tính chiến lược lâu dài. Qua nghiên cứu hồ sơ chương trình, đại biểu Hiền nhận định Chương trình mục tiêu Quốc gia dù có nội dung về phát triển cơ sở trợ giúp xã hội, song nhiều chính sách chưa theo kịp thực tế và thiếu những bước đột phá để thực thi các chủ trương của Nghị quyết 72 Bộ Chính trị.

Đại biểu Trần Thị Hiền (đoàn Ninh Bình). Ảnh: Quốc hội.

Bà dẫn chứng cả nước hiện có 425 cơ sở bảo trợ xã hội, nhưng chỉ 46 cơ sở chuyên chăm sóc người cao tuổi, chiếm khoảng 11%. Nhiều địa phương không có cơ sở chuyên biệt. Mục tiêu chương trình đặt ra là đến năm 2030 tối thiểu đạt 60 cơ sở dưỡng lão và 70 cơ sở vào năm 2035, song con số này không tương thích với quy hoạch mạng lưới cơ sở trợ giúp xã hội giai đoạn 2026-2030, vốn yêu cầu ít nhất 90 cơ sở chăm sóc người cao tuổi vào năm 2030.

Điều này đồng nghĩa trong vòng 5 năm tới cần bổ sung khoảng 30 cơ sở mới nếu muốn hoàn thành mục tiêu quy hoạch. Trong khi đó, đại biểu đánh giá tỷ lệ vốn ngoài ngân sách trong tổng mức đầu tư chương trình giai đoạn 2026-2030 chỉ đạt 0,67% (594 tỷ đồng) là quá thấp so với nhu cầu thực tế. Theo bà, nếu thực sự hướng tới xã hội hóa dịch vụ dưỡng lão thì tỷ trọng vốn xã hội hóa không thể ở mức hiện tại.

Thiếu kinh phí cho lĩnh vực dân số

Cùng thảo luận về vấn đề già hóa dân số, đại biểu Nguyễn Văn Mạnh (đoàn Phú Thọ) cũng nhấn mạnh việc bố trí nguồn lực cho lĩnh vực dân số và phát triển còn chưa tương xứng với mục tiêu mà Đảng và Nhà nước đã đề ra trong các nghị quyết quan trọng như Nghị quyết 21, Nghị quyết 72 hay các kết luận liên quan.

Báo cáo thẩm tra cho thấy kinh phí dành cho các nội dung dân số và phát triển mới chiếm 15,5%, bao gồm cả ngân sách địa phương. Trong tổng mức vốn ngân sách trung ương dự kiến 68.000 tỷ đồng cho giai đoạn 2026-2030, chỉ khoảng 6.000 tỷ đồng (8,9%) được bố trí trực tiếp cho các dự án về dân số.

Đại biểu Mạnh cho rằng với nguồn lực như vậy, rất khó đảm bảo sự cân đối và khó đạt được các mục tiêu quan trọng của chương trình, nhất là trong bối cảnh Việt Nam thuộc nhóm quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới.

Ông cũng nhắc lại yêu cầu trong Nghị quyết 72 là mỗi tỉnh, thành cần có bệnh viện lão khoa hoặc bệnh viện đa khoa có chuyên khoa lão khoa, song nội dung này hiện vẫn chưa được Bộ Y tế làm rõ trong dự thảo Chương trình mục tiêu quốc gia.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Văn Mạnh (đoàn Phú Thọ). Ảnh: Quốc hội.

Tháo gỡ các điểm nghẽn

Đại biểu Nguyễn Văn Mạnh đề nghị Chính phủ cân đối lại nguồn vốn, bổ sung các tiểu dự án nhằm nâng cao chất lượng dân số, thích ứng với già hóa và có thể triển khai thí điểm tại một số địa phương, phù hợp với quy hoạch mạng lưới y tế quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2050.

Để thu hút đầu tư tư nhân vào lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi, đại biểu Trần Thị Hiền nêu hai điểm nghẽn lớn cần tháo gỡ.

Thứ nhất, nhiều cơ sở dưỡng lão đang thực hiện các dịch vụ chăm sóc dài hạn và phục hồi chức năng, nhưng chưa được xem là cơ sở y tế nên không được hưởng chính sách ưu đãi về đất đai. Nếu các địa phương không bố trí quỹ đất sạch, thuận tiện trong cộng đồng dân cư, rất khó thu hút doanh nghiệp tham gia.

Thứ hai, mô hình dưỡng lão chuyên nghiệp đòi hỏi vốn lớn, thời gian thu hồi lâu và cần nhiều trang thiết bị chuyên dụng như xe cấp cứu, thiết bị phục hồi chức năng hay hệ thống y tế hỗ trợ, nên cần cơ chế ưu đãi về tín dụng, hỗ trợ lãi suất và thuế thu nhập doanh nghiệp.

Từ những phân tích này, bà kiến nghị Quốc hội xem xét bổ sung quy định xếp cơ sở dưỡng lão thực hiện khám chữa bệnh, chăm sóc dài hạn và phục hồi chức năng cho người cao tuổi như cơ sở y tế, qua đó được hưởng chính sách ưu đãi đặc thù về đất đai, thuế và tài chính.

Đại biểu Hiền cũng đề nghị bổ sung vào Chương trình mục tiêu quốc gia các hoạt động nghiên cứu hoàn thiện cơ chế thu hút nguồn lực xã hội, ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật đối với cơ sở chăm sóc người cao tuổi và thí điểm mô hình chăm sóc bán trú.

Kỳ Duyên