Người 'tiếp lửa' tình yêu bài chòi

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Thu, Chủ nhiệm Câu lạc bộ Dân ca Bài chòi Bình Thuận (đầu tiên bên trái qua)

Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Thu sinh ra, lớn lên ở vùng biển Bình Sơn, tuổi thơ gắn liền với những ngày hội làng, những dịp Tết theo cha ra đình làng hay Lăng Vạn để nghe các bậc tiền bối hát bả trạo, dâng cúng thần linh, đặc biệt là lễ cúng Ông Nam Hải.

Khi học cấp ba, ông bắt đầu học chơi các nhạc cụ truyền thống như trống, đàn nhị, kèn và hát các làn điệu dân ca miền biển.

Năm 1983, Nguyễn Văn Thu được tuyển vào Khoa Âm nhạc của Trường Trung học Văn hóa Nghệ thuật Thừa Thiên Huế (nay là Học viện Âm nhạc Huế). Tuy nhiên, vì hoàn cảnh gia đình khó khăn, ông đành gác lại giấc mơ trở thành nhạc sĩ.

Trở về quê, vừa bám biển mưu sinh, ông vừa tiếp tục đam mê sưu tầm ca dao, dân ca, hát bài chòi, bả trạo và học chơi nhạc cụ truyền thống. Không chỉ gìn giữ, ông còn sáng tác lời mới cho các làn điệu dân ca, làm cho những giai điệu xưa thêm phần gắn bó với cuộc sống đương đại.

Câu lạc bộ Dân ca Bài chòi Bình Thuận biểu diễn ở địa phương

Năm 2011, chính quyền xã Bình Thuận thành lập Câu lạc bộ đàn và hát dân ca (nay được đổi tên thành Câu lạc bộ dân ca bài chòi xã Bình Thuận), nghệ nhân Nguyễn Văn Thu làm Chủ nhiệm Câu lạc bộ từ năm 2018 đến nay. Ông luôn tận tâm, gìn giữ và phát huy nghệ thuật dân gian, không chỉ biểu diễn mà còn tích cực truyền dạy hát bả trạo cho học sinh các trường học địa phương.

Để gìn giữ và phát huy nghệ thuật bài chòi, Quảng Ngãi đang triển khai thực hiện Đề án Bảo tồn và phát huy nghệ thuật bài chòi. Theo đó, tập trung phát triển các đội, nhóm CLB bài chòi ở các địa phương, gắn kết loại hình nghệ thuật này với hoạt động du lịch

Sau 8 năm làm Chủ nhiệm Câu lạc bộ dân ca bài chòi xã Bình Thuận, ông đã đưa Câu lạc bộ tham gia biểu diễn ở nhiều tỉnh, thành trên cả nước, trong đó có Hà Nội.

“ “Bả” nghĩa là tay cầm chèo, “trạo” là con chèo, thể hiện hình ảnh đoàn thuyền vươn khơi. Đội hát bả trạo gồm 15 người, trong đó có ba người đứng đầu là Tổng Tiền, Tổng Thương và Tổng Lái, còn lại 12 người cầm chèo - gọi là 13 con Trạo - cùng nhau tái hiện sinh động không khí lao động và nghi lễ của cư dân miền biển”, ông Thu cho biết.

Năm 2019, nghệ nhân Nguyễn Văn Thu vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Đây không chỉ là niềm tự hào mà còn là động lực để ông tiếp tục gắn bó, say mê với những làn điệu dân ca bài chòi, bả trạo.

Khi du khách đến rừng ngập mặn bàu Cá Cái sẽ được lắng nghe làn điệu bài chòi mộc mạc, sâu lắng

Hiện nay, CLB dân ca xã Bình Thuận, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi có 30 thành viên. Điều ông Thu trăn trở nhất là muốn gìn giữ truyền dạy cho thế hệ trẻ. “Giữa khu công nghiệp Dung Quất ồn ào, tấp nập này, văn hóa bản địa phải được bảo tồn và gìn giữ. Dù khó mấy, chúng ta cũng phải làm, vì văn hóa chính là cái gốc của cuộc sống con người”, ông Thu nói.

Hiện nay, khi du khách đến rừng ngập mặn bàu Cá Cái sẽ được ngắm những vạt rừng ngập mặn đẹp nao lòng và lắng nghe làn điệu bài chòi mộc mạc, sâu lắng. Đặc biệt, du khách được trực tiếp tham gia trò chơi bài chòi, di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO vinh danh. Một trải nghiệm ý nghĩa, đặc biệt với nhiều bạn trẻ muốn khám phá nét đẹp văn hóa truyền thống.

Du khách tham quan rừng ngập mặn bàu Cá Cái, xã Bình Thuận, huyện Bình Sơn

“Thưởng thức các làn điệu và thử sức hát bài chòi đã trở thành một phần không thể thiếu trong hành trình khám phá của du khách khi đến tham quan, trải nghiệm ở đây. Đặc biệt, Câu lạc bộ còn mời các nghệ nhân bài chòi từ nhiều nơi khác nhau để giao lưu, trao đổi kinh nghiệm. Điều này góp phần làm phong phú thêm các làn điệu và mang đến một không gian giao lưu văn hóa đa dạng, hấp dẫn hơn cho khách tham quan”, ông Thu chia sẻ.

“Bài chòi là một nét đẹp văn hóa của làng, vì vậy tôi muốn đem hết sức mình để đưa câu lạc bộ và nghệ thuật chơi bài chòi của quê hương ngày một phát triển bền vững, qua đó truyền lửa đam mê bài chòi cho thế hệ trẻ để loại hình nghệ thuật này không bao giờ bị mai một”, ông Thu bày tỏ.

NHƯ ĐỒNG