Người thuê trọ cần nắm luật để không phải chịu thiệt

Không nắm rõ các quy định pháp luật, ngại va chạm khiến nhiều người thuê trọ phải chịu thiệt thòi - đây là một thực tế không hiếm gặp.

Vậy làm sao để người thuê trọ đảm bảo quyền lợi của mình, PV báo Pháp Luật TP.HCM đã có những trao đổi cùng luật sư Lê Văn Thanh (Đoàn Luật sư TP.HCM) về các vấn đề pháp lý liên quan đến hợp đồng thuê trọ.

Người thuê trọ có những quyền gì?

Luật sư Lê Văn Thanh cho biết: Người thuê nhà muốn được pháp luật bảo vệ thì trước hết phải có hợp đồng thuê rõ ràng, có chữ ký giữa hai bên. Hợp đồng là cơ sở pháp lý ràng buộc quyền và nghĩa vụ của các bên, được điều chỉnh bởi Bộ luật Dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) và Luật Nhà ở 2023.

Theo đó, người thuê có quyền sử dụng nhà đúng mục đích đã thỏa thuận; được đảm bảo an toàn, được cung cấp các tiện ích cơ bản như điện, nước, vệ sinh môi trường; có thể sửa chữa hư hỏng nhỏ khi được chủ nhà đồng ý; được quyền cho thuê lại nếu được phép; và tiếp tục thuê nếu nhà được chuyển nhượng cho người khác.

Nghĩa vụ của người thuê là thanh toán tiền thuê đúng hạn, sử dụng đúng mục đích, bảo quản và trả lại nhà khi hết hạn hợp đồng.

Phía chủ nhà có quyền nhận tiền thuê đúng hạn, kiểm tra tình trạng nhà định kỳ theo thỏa thuận, và đơn phương chấm dứt hợp đồng trong các trường hợp được pháp luật cho phép.

Nghĩa vụ của chủ nhà là bàn giao nhà bảo đảm an toàn, đáp ứng quy định về phòng cháy chữa cháy (nếu có), sửa chữa hư hỏng lớn, và không được tự ý tăng giá thuê khi chưa có sự thống nhất.

Tuy nhiên, theo luật sư Thanh, trong thực tế, hầu hết hợp đồng thuê trọ do chủ nhà tự soạn sẵn, với nhiều điều khoản bất lợi cho người thuê. Ví dụ: chủ nhà có quyền tăng giá thuê sau khi báo trước mà không cần sự đồng ý của người thuê; có thể chấm dứt hợp đồng sau khi báo trước 30 ngày; buộc người thuê chịu mọi chi phí sửa chữa, kể cả hao mòn tự nhiên; hoặc mất tiền cọc nếu chấm dứt hợp đồng trước hạn, trong khi chủ nhà lại không bị ràng buộc nghĩa vụ bồi thường tương ứng.

Ngoài ra, việc tính giá điện, nước có nhiều trường hợp không minh bạch, tùy theo chủ nhà. Những điều khoản như vậy khiến người thuê chịu thiệt khi xảy ra tranh chấp.

Luật sư Thanh khuyến nghị: Trước khi ký hợp đồng, người thuê cần đọc kỹ toàn bộ điều khoản. Nếu thấy điều nào bất lợi, cần thương lượng lại hoặc yêu cầu chỉnh sửa. Hợp đồng càng rõ ràng, khả năng phát sinh tranh chấp càng thấp.

Cũng theo ông, bên cho thuê không được tùy tiện đơn phương chấm dứt hợp đồng khi chưa có căn cứ. Theo Điều 172 Luật Nhà ở 2023, chỉ trong một số trường hợp cụ thể, chủ nhà mới có quyền chấm dứt hợp đồng và thu hồi nhà, như: bên thuê không trả tiền từ 3 tháng trở lên mà không có lý do đã được thỏa thuận trong hợp đồng; sử dụng sai mục đích; tự ý đục phá, cơi nới, cải tạo, phá dỡ nhà đang thuê,...

Thuê trọ là giao dịch dân sự phổ biến, gắn liền trực tiếp với đời sống của hàng triệu người dân tại TP.HCM. Ảnh minh họa: NGUYỄN THƯ

Giữ tài sản để trừ nợ là vi phạm pháp luật

Một trong những hành vi vi phạm phổ biến hiện nay là chủ nhà giữ đồ đạc của người thuê để trừ nợ khi xảy ra mâu thuẫn. Nhiều người thuê khi rơi vào tình huống này thường cam chịu vì nghĩ chủ nhà có quyền làm vậy.

Luật sư Lê Văn Thanh khẳng định: Chủ nhà giữ tài sản của người thuê để trừ nợ là hành vi chiếm giữ tài sản trái phép và vi phạm pháp luật. Người thuê có quyền đòi lại tài sản và yêu cầu bồi thường.

Nếu giá trị tài sản từ 2 triệu đồng trở lên và chủ nhà có hành vi đe dọa, ngăn cản, họ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về "Tội cưỡng đoạt tài sản" theo Điều 170 Bộ luật Hình sự.

"Nhiều người thuê không dám tố cáo vì lo ngại rắc rối, hoặc sợ mất chỗ ở. Nhưng nếu không bảo vệ quyền lợi của mình, họ sẽ tạo tiền lệ xấu, khiến tình trạng lạm quyền, cư xử thiếu chuẩn mực trong quan hệ thuê nhà ngày càng phổ biến.

Hiểu biết pháp luật về thuê trọ không chỉ giúp người thuê nhà tự bảo vệ mình, mà còn góp phần tạo nên một môi trường giao dịch công bằng, tôn trọng lợi ích các bên" - luật sư Thanh nhấn mạnh.

NGUYỄN CHÍNH