Người nổi tiếng khi hạ bút ký hợp đồng liên quan đến hình ảnh do AI tạo ra cần lưu ý

Sáng 7-10, Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐHQG TP.HCM phối hợp cùng báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức Hội thảo khoa học: “AI và Pháp luật: Kinh nghiệm quốc tế và một số gợi mở cho Việt Nam”.

Sau khi lắng nghe 4 tham luận của các chuyên gia, hội thảo bước vào phần thảo luận.

Các diễn giả tham gia thảo luận. Ảnh: THUẬN VĂN

AI giúp phổ biến pháp luật

Tại phần thảo luận, PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Nhung, Trưởng Khoa Luật, Trường ĐH Kinh tế - Luật, đặt câu hỏi với nhà báo Nguyễn Đức Hiển, Phó Tổng Biên tập thường trực báo Pháp Luật TP.HCM về vấn đề AI nói riêng và công nghệ nói chung đang có những tác động gì đối với việc phổ biến và truyền pháp luật?

Nhà báo Nguyễn Đức Hiển, Phó Tổng Biên tập thường trực báo Pháp luật TP.HCM chia sẻ tại phần thảo luận. Ảnh: THUẬN VĂN.

Nhà báo Nguyễn Đức Hiển cho rằng AI đã trở thành một phần cuộc sống, chi phối hành vi của con người. Trong phổ biến và tuyên truyền pháp luật, AI có những tác động tích cực. AI có thể tư vấn pháp lý cho người dân...

Theo ông Hiển, trước đây, báo Pháp luật TP.HCM là cơ quan cung cấp văn bản pháp luật lớn nhất cho người dân, người dân tìm đến Báo để xin các văn bản cũng như nhờ tư vấn pháp lý rất lớn.

Tuy nhiên, hiện nay, người dân đến Báo tư vấn chỉ còn tầm 10%. Họ đến Báo đã có những sự hiểu biết nhất định về pháp luật và họ đến với tâm lý để chia sẻ về mặt con người.

Hiện nay, AI đã làm thay rất nhiều việc. Như trong công việc của phóng viên, biên tập viên, AI cũng đã hỗ trợ rất nhiều và đòi hỏi các PV, BTV phải cố gắng hoàn thiện hơn nữa. Các cơ quan chức năng cũng đã sử dụng AI để tương tác với người dân. Vì vậy, AI đã giúp vai trò tư vấn và phổ biến pháp luật đã giảm đi một phần.

Về xây dựng pháp luật, theo ông Hiển, cần luật mang tính định hướng hơn là luật định khung...

Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với tác phẩm do AI tạo ra

Đặt vấn đề, PGS.TS Nhung cho rằng dưới sự phát triển bùng nổ của trí tuệ nhân tạo, trên thực tế đã có những tranh cãi trong việc sử dụng hình ảnh do AI tạo ra.

Việc sử dụng công nghệ để chỉnh sửa hình ảnh của cá nhân, đặc biệt là chỉnh sửa các tác phẩm nghệ thuật có sự tham gia của những cá nhân có sức ảnh hưởng như diễn viên, người mẫu, ca sĩ... là một vấn đề phức tạp, giao thoa giữa quyền nhân thân, quyền sở hữu trí tuệ và thỏa thuận giữa các bên.

Vậy quyền sở hữu trí tuệ do AI tạo ra thuộc về ai? Người nổi tiếng khi ký kết các hợp đồng có liên quan đến hình ảnh do AI tạo ra cần chú ý gì?...

Luật sư Nguyễn Quốc Cường, Giám đốc Công ty Luật Infinity Việt Nam, chia sẻ về quyền hình ảnh do AI tạo ra. Ảnh: THUẬN VĂN

Theo luật sư Nguyễn Quốc Cường – Giám đốc Công ty Luật Infinity Việt Nam, về quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm do AI tạo ra, hiện nay pháp luật Việt Nam chưa thừa nhận tác phẩm do AI tự động tạo ra là đối tượng được bảo hộ quyền tác giả.

Căn cứ theo Điều 6, 13 Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 (sửa đổi, bổ sung 2022) quy định quyền tác giả chỉ phát sinh đối với tác phẩm do con người sáng tạo và trực tiếp thực hiện.

Một tác phẩm thuần túy do AI tạo ra, thiếu sự can thiệp sáng tạo đáng kể của con người, có thể không đủ điều kiện để được bảo hộ quyền tác giả. Do đó, trước sự thiếu quy định rõ ràng như pháp luật Việt Nam hiện nay và pháp luật nhiều quốc gia như Mỹ thì có nhiều quan điểm về việc một sản phẩm do AI tạo ra thì quyền sở hữu này sẽ thuộc về một trong các chủ thể sau:

Người sử dụng AI (Người đưa ra yêu cầu/lời nhắc): Nếu người này thể hiện sự sáng tạo đáng kể, chẳng hạn như lựa chọn, sắp xếp, hoặc điều chỉnh nội dung do AI tạo ra.

Nhà phát triển hoặc chủ sở hữu mô hình AI: Tùy thuộc vào điều khoản sử dụng của công cụ AI cụ thể (ví dụ: một số Công ty AI lớn có thể chuyển nhượng quyền sở hữu cho người dùng theo điều khoản của họ).

Tổ chức, cá nhân giao nhiệm vụ hoặc ký hợp đồng: Nếu nội dung được tạo ra trong khuôn khổ hợp đồng lao động hoặc hợp đồng giao việc.

Do đó, theo luật sư Cường quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm do AI tạo ra sẽ phụ thuộc vào thỏa thuận giữa các bên, thường thuộc về tổ chức, cá nhân sở hữu hoặc vận hành hệ thống AI.

Tuy nhiên, đối với hình ảnh cá nhân thì căn cứ vào quy định tại Điều 32 BLDS 2015 quy định về quyền của nhân thân đối với hình ảnh khẳng định việc sử dụng hình ảnh phải có sự đồng ý của chính cá nhân đó, trừ trường hợp vì lợi ích quốc gia, dân tộc...

Luật sư Cường cho rằng đối với người nổi tiếng, hình ảnh, giọng nói, và các đặc điểm nhận dạng cá nhân khác là tài sản vô hình, việc sử dụng hình ảnh do AI tạo ra đặt ra nhiều rủi ro.

Vì vậy, khi ký kết hợp đồng, người nổi tiếng cần chú ý các điều khoản về phạm vi cấp phép. Phải quy định rõ ràng loại hình ảnh AI sẽ tạo ra (ảnh tĩnh, video, deepfake, hình đại diện 3D), mục đích sử dụng (quảng cáo, phim ảnh, game, metaverse), thời hạn và phạm vi lãnh thổ được phép sử dụng.

Phân biệt rõ ràng giữa việc cấp quyền sử dụng hình ảnh thực và cấp quyền sử dụng dữ liệu cá nhân hoặc hình ảnh được tạo ra từ công nghệ AI.

Cần chú ý về quyền kiểm soát nội dung và chất lượng. Đó là yêu cầu quyền kiểm soát và phê duyệt cuối cùng đối với mọi hình ảnh/video do AI tạo ra trước khi công bố. Cần đặt ra các giới hạn rõ ràng về nội dung không được phép tạo ra ví dụ nội dung liên quan đến chính trị, hoặc gây hiểu lầm… Hình ảnh AI phải đảm bảo chất lượng, không làm giảm uy tín hay giá trị thương hiệu cá nhân.

"Thêm nữa là điều khoản quyền sở hữu và quyền tái tạo. Quyền sở hữu hình ảnh AI, quy định rõ ràng ai sẽ sở hữu bản quyền đối với hình ảnh AI được tạo ra trong khuôn khổ hợp đồng (thông thường, người nổi tiếng nên đàm phán để giữ quyền kiểm soát tối đa hoặc có quyền sử dụng rộng rãi).

Về dữ liệu đào tạo AI, phải quy định rõ ràng về việc sử dụng dữ liệu cá nhân (ảnh, video, giọng nói) của người nổi tiếng để huấn luyện mô hình AI (AI Model Training Data).

Hạn chế việc bên thứ ba sử dụng mô hình AI đã được huấn luyện bằng dữ liệu của mình để tạo ra các sản phẩm không được cấp phép. Quyền chấm dứt và thu hồi, phải đảm bảo có quyền chấm dứt việc sử dụng hình ảnh AI và yêu cầu bên kia xóa bỏ các mô hình, dữ liệu đã huấn luyện sau khi hợp đồng kết thúc", luật sư Cường nói.

Theo luật sư Cường, cuối cùng là trách nhiệm pháp lý, phải quy định yêu cầu điều khoản bồi thường thiệt hại và phạt vi phạm trong trường hợp hình ảnh được tạo ra từ công nghệ AI của họ bị sử dụng sai mục đích, gây thiệt hại về danh dự, uy tín, hoặc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của bên thứ ba.

Trọng tài bảo mật thông tin

Chia sẻ về AI và công nghệ đang được ứng dụng vào quy trình trọng tài tại VIAC ở những khâu nào, ông Châu Việt Bắc - Phó Tổng Thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), cho biết rất ấn tượng công tác xét xử tại tòa án trong việc ứng dụng AI, nhất là tại TAND khu vực 1 - TP.HCM.

YẾN CHÂU-HỮU ĐĂNG