Người Mông ở Lai Châu giữ hồn dân tộc qua nét vẽ sáp ong trên vải lanh

Bản Lao Tỷ Phùng, phường Tân Phong, tỉnh Lai Châu (xã Nùng Nàng, huyện Tam Đường cũ) nằm bên sườn dãy núi Pu Sam Cáp là nơi sinh sống của phần lớn hộ đồng bào Mông. Tranh thủ thời gian nông nhàn, các bà, các chị lại tỉ mỉ, cần mẫn với từng đường kim, mũi chỉ và thoăn thoắt vẽ sáp ong trên từng tấm vải thổ cẩm thô sơ. Dưới đôi bàn tay khéo léo của người phụ nữ Mông, những sản phẩm như váy áo, túi xách, vỏ gối… mang đậm bản sắc dân tộc lần lượt được tạo nên, vừa phục vụ đời sống, vừa là cầu nối văn hóa truyền thống dân tộc.

Các đường viền, họa tiết, hoa văn được làm hoàn toàn thủ công mà không có khuôn mẫu nào.

Bà Hảng Thị Mẩy, một nghệ nhân tại bản Lao Tỷ Phùng cho biết: Khi sáp ong được đun nóng, người thợ sẽ chấm bút và đưa lên vải, vẽ từng đường viền, họa tiết, hoa văn hoàn toàn bằng tay, không có khuôn mẫu. Các hình khối như đường viền, hình vuông, hình quả trám, răng cưa… hòa quyện tạo nên tổng thể hài hòa, mang đậm triết lý sống và tâm hồn người Mông.

“Hằng năm, cứ vào tháng 6 âm lịch trở đi, khi mùa mưa về, ruộng nương đã thu vén xong cũng là lúc bà con trong bản lại cùng nhau gìn giữ nghề vẽ sáp ong, lưu giữ giá trị truyền thống ông cha để lại. Tôi được bà và mẹ dạy thêu thùa, may vá, vẽ sáp ong trên vải lanh từ khi còn nhỏ. Phụ nữ trong bản ai cũng biết vẽ sáp ong và bây giờ tôi lại truyền cho con cháu của mình”, bà Hảng Thị Mẩy chia sẻ.

Hoạt động vẽ sáp ong trên vải lanh thường được phụ nữ Mông ở bản Lao Tỷ Phùng, phường Đông Phong (Lai Châu) thực hiện vào lúc nông nhàn.

Kỹ thuật vẽ sáp ong của người Mông ở bản Lao Tỷ Phùng đã có từ lâu đời và được tiếp nối đến ngày nay. Những bé gái Mông nơi đây đều được dạy cách vẽ từ khi còn nhỏ, như một phần tất yếu của hành trang trưởng thành. Để vẽ được sáp ong, người Mông sử dụng bút vẽ bằng đồng hoặc kim loại, cán làm từ tre nứa.

Ông Hảng A Cháng, trưởng bản Lao Tỷ Phùng, phường Tân Phong cho biết: Nghề vẽ sáp ong của người dân ở bản đã có từ rất lâu đời rồi, đời này truyền lại cho đời sau để cùng nhau giữ gìn bản sắc văn hóa của mình. Chúng tôi đang tuyên truyền, vận động bà con phải giữ gìn bản sắc văn hóa của mình, không để sau này mai một đi.

Lưu giữ nghề truyền thống gắn với phát triển du lịch đang được chính quyền địa phương ở Lai Châu đẩy mạnh, tạo thêm việc làm và thu nhập cho người dân.

Trước làn sóng hội nhập và phát triển ngày nay, nghề vẽ sáp ong của người Mông ở Lai Châu, trong đó có bản Lao Tỷ Phùng đang dần bị mai một. Nhiều sản phẩm may sẵn với giá thành rẻ đang lấn át sản phẩm thủ công truyền thống của bà con. Do đó, chính quyền địa phương đã và đang đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân giữ gìn nghề truyền thống. Cán bộ, công chức bám sát cơ sở, hỗ trợ các hộ dân phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa.

Ông Lê Xuân Dũng, Phó Chủ tịch UBND phường Tân Phong, tỉnh Lai Châu cho biết: Đối với các bản sáp nhập từ xã cũ, như bản Nùng Nàng, Lao Tỷ Phùng... chúng tôi tập trung tuyên truyền người dân giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Mông. Trong đó, đặc biệt phát huy nghề truyền thống như vẽ sáp ong, kết hợp phát triển du lịch sinh thái tại các bản làng. Bên cạnh đó chúng tôi sẽ chỉ đạo cán bộ công chức của phường thường xuyên xuống cơ sở, gần dân, sát dân để tuyên truyền bà con tập trung bảo tồn, giới thiệu các nét văn hóa truyền thống cũng như các nghề truyền thống.

Việc vẽ sáp ong trên vải lanh ở bản Lao Tỷ Phùng nói riêng, tỉnh Lai Châu nói chung được phụ nữ Mông tiếp nối, trao truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Giữa nhịp sống hiện đại, từng nét vẽ sáp ong thủ công trên vải lanh không chỉ là trang phục, mà còn là biểu tượng của nghệ thuật, của bản sắc văn hóa người Mông. Việc gìn giữ và phát huy nghề vẽ sáp ong tại bản Lao Tỷ Phùng không chỉ góp phần bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể quý báu, mà còn mở ra hướng đi mới cho phát triển du lịch bền vững, gắn với văn hóa cộng đồng ở địa phương.

Khắc Kiên/VOV-Tây Bắc