Người gìn giữ, lan tỏa văn hóa và ngôn ngữ Việt Nam tại Cộng hòa Séc

Trên giảng đường của Đại học Charles - một trong những ngôi trường danh giá nhất Cộng hòa Séc - vị Tiến sĩ gốc Việt Nam Bình Slavicka đã miệt mài truyền lửa cho bao thế hệ sinh viên nước ngoài, mang vẻ đẹp của ngôn ngữ và văn hóa Việt Nam lan tỏa đến bạn bè quốc tế cũng như gieo tình yêu, niềm tự hào và sự gắn bó với quê hương Việt Nam tới cộng đồng.

Tiến sĩ Bình Slavicka (trái) và đồng nghiệp ngành Việt Nam học, tại văn phòng ở Đại học Charles, CH Séc. Tiến sĩ Bình Slavicka tự biên soạn một số giáo trình tiếng Việt phục vụ cho việc giảng dạy sinh viên.

Sinh ra ở một vùng quê nghèo của tỉnh Hưng Yên, dù gia đình khó khăn nhưng từ thời đi học, bà vẫn luôn dành tiền tiết kiệm ít ỏi của mình mua Báo Văn nghệ hàng tháng, để được đắm chìm trong các tác phẩm văn học, nuôi dưỡng tình yêu tiếng Việt và văn hóa dân tộc. Chính tình yêu về ngôn ngữ và văn hóa Việt đó đã trở thành sợi dây kết nối giữa bà với ông Stanislav Slavický, một chuyên gia sân khấu Séc, người cũng có đam mê tìm hiểu và khám phá văn hóa Việt Nam. Mối lương duyên ấy cũng là tiền đề để bà có cơ hội trở thành một trong những giảng viên xuất sắc của ngành Việt Nam học tại Đại học Charles, một trong những trường Đại học nổi tiếng nhất Cộng hòa Séc, giúp bà có cơ hội trao gửi tình yêu tiếng Việt và lan tỏa văn hóa Việt Nam tới các thế hệ tiếp theo.

Hơn 40 năm giảng dạy tiếng Việt cho các thế hệ sinh viên Séc và sinh viên Việt Nam sinh ra và lớn lên tại Cộng hòa Séc, Tiến sĩ Bình Slavicka hiểu rằng, giữ gìn tiếng Việt ở nước ngoài không chỉ là dạy ngữ pháp hay từ vựng, mà quan trọng hơn cả là truyền lửa, giúp sinh viên hiểu hơn về văn hóa Việt Nam. Chính vì thế bà đã tự biên soạn một số giáo trình giảng dạy như: Tiếng Việt thực hành, Ngữ âm tiếng Việt và Tập đọc tiếng Việt.

Tiến sĩ Bình Slavicka chia sẻ: “Khi viết sách, tôi muốn giới thiệu kỹ về ngôn ngữ, nhưng cũng muốn nói về những địa điểm nổi tiếng ở Việt Nam, những nét truyền thống văn hóa và phong tục của người Việt. Qua đó các sinh viên không chỉ học tiếng Việt mà còn thêm hiểu và yêu văn hóa, đất nước Việt Nam. Thấy những sinh viên Séc và con em người Việt sinh ra và lớn lên tại Séc hào hứng tìm hiểu về văn hóa Việt Nam và chăm chỉ học tiếng Việt, tôi hiểu rằng mình đã đi đúng hướng trong việc truyền dạy ngôn ngữ và văn hóa dân tộc”.

Giảng viên Bình Slavicka trong lúc làm việc.

Dưới sự chỉ bảo, giảng dạy tận tình của Tiến sĩ Bình Slavicka, lớp lớp các thế hệ sinh viên nước ngoài ngành Việt Nam học được bà rèn giũa đã trở thành những người nối dài mạch chảy tiếng Việt và văn hóa Việt giữa lòng châu Âu. Nhiều người từng là học trò nay đã trở thành đồng nghiệp của bà, trở thành những người đồng hành và lan tỏa tình yêu với tiếng Việt tại các trường Đại học của Séc. Nhiều học trò của bà cũng trở thành phiên dịch viên, hỗ trợ tích cực trong các hoạt động đối ngoại của các đoàn cấp cao của Séc và Việt Nam, góp phần thúc đẩy quan hệ hữu nghị truyền thống giữa hai nước.

Không chỉ dừng lại ở việc giảng dạy tiếng Việt, cái tên Bình Slavicka còn được cộng đồng biết đến qua việc dịch các tác phẩm văn học Séc sang tiếng Việt, góp phần truyền bá văn hóa, con người Séc đến độc giả Việt Nam. Bà đã dịch nhiều tác phẩm văn học kinh điển của Séc sang tiếng Việt, trong đó phải kể đến tác phẩm “Vận mệnh người lính tốt Svejk trong đại chiến thế giới” của nhà văn Jaroslav Hašek, một trong ba nhà văn vĩ đại của Séc; “Những câu chuyện về khu phố nhỏ ven sông” của tác giả Jan Neruda, “Bệnh trắng” của tác giả Karel Čapek; vở kịch “Nhà trên thiên đường” của tác giả Jiří Hubač.

Tiến sĩ Bình Slavicka cho biết: Dịch thuật là một việc khó và dịch văn học lại càng khó hơn. Nhưng tôi nghĩ quan hệ Việt - Séc là quan hệ rất đặc biệt, rất nhiều người Việt biết tiếng Séc, trong khi đó, ở Séc, người Việt được coi là một dân tộc thiểu số và đối với rất nhiều người Việt, Séc trở thành quê hương thứ hai. Do đó, tôi coi việc giới thiệu văn hóa, văn học Séc như là nghĩa vụ của mình để giúp độc giả Việt Nam cũng như Cộng đồng người Việt tại Séc hiểu hơn về văn hóa, con người Séc.

Với những cống hiến của mình, năm 2022, bà đã vinh dự được Bộ Ngoại giao Séc trao giải thưởng danh giá Gratias Agit, giải thưởng theo luật định duy nhất của Bộ Ngoại giao Séc trao tặng cho những cá nhân và tổ chức quan trọng đã góp phần truyền bá văn hóa, con người Cộng hòa Séc ở nước ngoài.

Quang cảnh trường Đại học Charles (Séc), nơi bà Bình Slavicka giảng dạy.

Thạc sĩ Marta Lopatkova, trước đây là sinh viên và hiện nay là đồng nghiệp của Tiến sĩ Bình Slavicka tại ngành Việt Nam học, Đại học Charles chia sẻ: “Cô Bình Slavicka là một người rất yêu nghề, đam mê với việc giảng dạy tiếng Việt. Khi còn là sinh viên, tôi đặc biệt yêu thích các giờ giảng dạy tiếng Việt của cô Bình Slavicka, bởi trong giờ học, tôi không chỉ được học tiếng Việt mà còn được cô Bình Slavicka giới thiệu thêm về đất nước, con người Việt Nam, đặc biệt là văn hóa truyền thống của Việt Nam. Tôi cũng đánh giá cao vai trò của cô Bình Slavicka trong việc kết nối hai nền văn hóa Séc và Việt Nam. Vai trò này được thể hiện rõ nét thông qua quá trình giảng dạy tiếng Việt nhiều năm qua cũng như việc biên soạn giáo trình dạy tiếng Việt và dịch các tác phẩm văn học kinh điển của Séc. Chính những hoạt động này đã đưa văn hóa Việt Nam đến gần hơn với sinh viên Séc, cũng như các bạn sinh viên Việt Nam sinh ra và lớn lên tại Cộng hòa Séc và truyền bá văn hóa Séc tới độc giả Việt Nam”.

Chia sẻ về những mong muốn trong việc lan tỏa tiếng Việt và văn hóa Việt Nam tại Cộng hòa Séc trong thời gian tới, Tiến sĩ Bình Slavicka cho biết: “Đối với những người con xa Tổ quốc và những người yêu mến Việt Nam, tiếng Việt luôn là sợi dây nối liền với cội nguồn dân tộc và kết nối bạn bè quốc tế. Tôi tin tưởng rằng chính các sinh viên của tôi sẽ là thế hệ tiếp nối, tiếp tục trở thành sứ giả, cầu nối ngôn ngữ - văn hóa Việt Nam tại Cộng hòa Séc”.

Đến nay, mặc dù đã nghỉ hưu, song Tiến sĩ Bình Slavicka vẫn được Trường Đại học Chales giữ lại giảng dạy tại ngành Việt Nam học. Sự miệt mài, tâm huyết và lan tỏa ngôn ngữ, văn hóa Việt Nam của bà là minh chứng sống động cho sự tận tụy, hết lòng nuôi dưỡng những mạch ngầm văn hóa để kết nối, giữ gìn và trao truyền cho bao thế hệ người Việt Nam dù ở trong hay ngoài nước.

Hải Đăng, Như Hoa/VOV-Praha