Người dùng máy tính Nhật đứng trước làn sóng tăng giá phi mã

Thị trường máy tính Nhật đang sốt giá

Nguyên nhân sâu xa của hiện tượng này không đến từ sự đổi mới đột phá của chính những chiếc PC, mà nghịch lý thay, lại xuất phát từ sự bùng nổ của Trí tuệ nhân tạo (AI). Cơn khát chip nhớ hiệu năng cao cho các máy chủ AI đã khiến các ông lớn bán dẫn toàn cầu định hình lại dây chuyền sản xuất, bỏ rơi phân khúc linh kiện PC truyền thống.

Hệ quả là giá chip nhớ tăng vọt đến mức không tưởng, cộng hưởng với sự mất giá của đồng yên, đẩy các thương hiệu máy tính Nhật Bản vào thế chân tường: hoặc tăng giá bán, hoặc chấp nhận thua lỗ. Thị trường đang chứng kiến những động thái chưa từng có, từ việc tạm ngừng bán hàng để tính toán lại giá cả cho đến những cảnh báo ảm đạm về một mặt bằng giá mới cho các thiết bị công nghệ trong năm tới.

Khi AI "hút cạn" tài nguyên

Tác động của việc dịch chuyển chuỗi cung ứng bán dẫn đã hiển hiện rõ ràng và gay gắt ngay tại thị trường Nhật Bản. MouseComputer, một thương hiệu có trụ sở tại Tokyo chuyên về các dòng máy tính lắp ráp theo đơn đặt hàng (BTO), đã phải thực hiện một bước đi hiếm thấy: tạm ngừng hoạt động bán hàng trên trang web từ ngày 23.12 đến ngày 4.1.

Quyết định này được đưa ra ngay sau khi công ty thông báo sẽ tăng giá sản phẩm vào tháng 1 do chi phí bộ nhớ tăng cao. Điều trớ trêu là thông báo tăng giá lại kích hoạt một làn sóng "mua chạy giá" (panic buying), khiến lượng đơn đặt hàng đổ về dồn dập vượt quá mọi dự tính của hãng. MouseComputer thừa nhận họ vẫn đang phải cân nhắc mức tăng cụ thể, cho thấy sự biến động của thị trường đầu vào là quá lớn và khó lường.

Không chỉ các hãng nhỏ, những tên tuổi lớn cũng đang điêu đứng. Dynabook, công ty con của Sharp và là một thế lực nắm giữ 9,6% thị phần PC Nhật Bản (tính theo lô hàng từ tháng 4 đến tháng 9), đã phát đi tín hiệu SOS. Hãng tuyên bố rằng mức tăng giá của DRAM đã "vượt quá khả năng bù đắp từ các nỗ lực kinh doanh nội bộ". Trong quá khứ, việc tăng giá PC thường đi đôi với sự nâng cấp về hiệu năng hoặc tính năng mới.

Tuy nhiên, lần này, người tiêu dùng phải trả nhiều tiền hơn chỉ để sở hữu cùng một cấu hình cũ. Với các nhà sản xuất Nhật Bản, nỗi đau này còn nhân đôi khi đồng yên yếu khiến chi phí nhập khẩu linh kiện tính bằng USD trở nên đắt đỏ hơn bao giờ hết. Cần biết rằng, bộ nhớ DRAM và ổ cứng SSD (sử dụng chip nhớ NAND flash) chiếm tới khoảng 30% tổng chi phí của một chiếc PC hoàn chỉnh. Bất kỳ biến động nào ở hai thành phần này đều tác động trực tiếp đến giá thành phẩm.

Nguyên nhân gốc rễ của sự khủng hoảng này nằm ở thượng nguồn chuỗi cung ứng. Ba "gã khổng lồ" kiểm soát 90% thị trường DRAM thế giới, Samsung Electronics, SK Hynix (Hàn Quốc) và Micron Technology (Mỹ)đang thực hiện một cuộc di cư quy mô lớn. Họ chuyển trọng tâm sang sản xuất bộ nhớ băng thông cao (HBM), loại chip được thiết kế bằng cách xếp chồng các chip DRAM để phục vụ các máy chủ AI trong các trung tâm dữ liệu. Đây là "mỏ vàng" mới với biên lợi nhuận cao hơn nhiều so với chip nhớ thông thường. Hệ quả tất yếu là dây chuyền sản xuất cho DDR4 (chuẩn RAM phổ biến cho PC hiện nay) bị cắt giảm hoặc ngừng hoàn toàn.

Số liệu thị trường vẽ nên một bức tranh kinh hoàng: Tính đến thứ Năm vừa qua, giá giao ngay (spot price) của chip DRAM DDR4 8-gigabit, một sản phẩm chuẩn mực của ngành đã chạm mốc 14,10 USD. Con số này tương ứng với mức tăng khủng khiếp 886% so với cuối năm ngoái. Ngay cả giá hợp đồng dài hạn (bulk contract) trong quý IV (tháng 10-12) cũng đã tăng khoảng 80% so với quý trước đó. Sự khan hiếm nguồn cung trầm trọng đến mức, theo một nguồn tin thân cận thị trường, các lãnh đạo cấp cao từ nhóm GAFAM (Google, Apple, Meta, Amazon, Microsoft) đã phải trực tiếp đàm phán với các nhà sản xuất DRAM để giành giật nguồn cung, để lại rất ít dư địa cho các nhà sản xuất PC truyền thống.

Hiệu ứng Domino lan rộng

Cơn bão giá không chỉ dừng lại ở RAM mà đang lan rộng sang cả thị trường lưu trữ. Sự bùng nổ của các trung tâm dữ liệu AI cũng kéo theo nhu cầu khổng lồ về ổ cứng SSD hiệu năng cao, tạo ra xu hướng chuyển dịch từ ổ cứng HDD truyền thống sang SSD trong các máy chủ. Điều này càng làm trầm trọng thêm sự khan hiếm chip nhớ NAND flash, nguyên liệu chính để sản xuất SSD. Trong quý từ tháng 10 đến tháng 12, giá bán sỉ cho bộ nhớ NAND loại TLC (triple-level cell) đã tăng khoảng 40% so với quý trước, đạt mức 46,60 USD cho dung lượng 256 GB và 87,40 USD cho 512 GB.

Kioxia Holdings, niềm tự hào của ngành bán dẫn Nhật Bản và là nhà sản xuất NAND/SSD lớn, cũng đã xác nhận xu hướng "bỏ rơi" mảng PC trong cuộc họp báo cáo thu nhập quý 3 vào tháng 11. Hãng tuyên bố sẽ "tập trung vào thị trường trung tâm dữ liệu và doanh nghiệp, ưu tiên lợi nhuận và tăng trưởng". Tuyên bố này như một lời khẳng định rằng nguồn cung cho PC cá nhân sẽ bị hạn chế, tạo thêm áp lực tăng giá lên thị trường tiêu dùng.

Trong bối cảnh đó, mọi ánh mắt đang đổ dồn về các ông lớn PC toàn cầu như Lenovo, HP và Dell, nhóm nắm giữ 60% thị phần thế giới. Lenovo đã bóng gió về việc duy trì khả năng cạnh tranh và biên lợi nhuận thông qua "điều chỉnh giá", một cách nói giảm nói tránh của việc tăng giá bán.

HP hiện vẫn giữ kín chiến lược, nhưng giới phân tích tin rằng họ không thể đứng ngoài cuộc chơi. Akira Minamikawa, giám đốc tư vấn cấp cao tại công ty nghiên cứu Omdia, đưa ra dự báo ảm đạm: "Các nhà sản xuất PC có khả năng cần tăng giá từ 10% đến 20% để duy trì lợi nhuận, và các đợt tăng giá sẽ còn tiếp diễn".

Không chỉ người dùng máy tính chịu thiệt, làn sóng tăng giá linh kiện này dự kiến sẽ quét qua toàn bộ ngành điện tử tiêu dùng, bao gồm cả điện thoại thông minh. Công ty nghiên cứu TrendForce của Đài Loan cảnh báo rằng chi phí linh kiện bộ nhớ cho iPhone dự kiến sẽ tăng đáng kể. Điều này có thể buộc Apple, công ty vốn rất giỏi trong việc quản lý chuỗi cung ứng phải đánh giá lại chiến lược định giá cho các mẫu iPhone mới.

Tóm lại, sự chuyển dịch của ngành công nghiệp bán dẫn sang phục vụ cơn sốt AI đang tạo ra một "tác dụng phụ" đau đớn cho người dùng phổ thông. Khi các nguồn lực sản xuất ưu tú nhất được dồn cho các siêu máy chủ AI, chiếc máy tính cá nhân hay điện thoại trên tay người dùng đang trở nên đắt đỏ hơn, đánh dấu sự kết thúc của kỷ nguyên linh kiện giá rẻ và mở ra một giai đoạn "bình thường mới" với mặt bằng giá cao hơn cho các thiết bị công nghệ thiết yếu.

Bùi Tú