Người dân Nhật Bản chật vật trong vòng xoáy giá cả tăng cao

Người dân chọn mua thực phẩm tại siêu thị ở Tokyo, Nhật Bản. Ảnh: Kyodo/ TTXVN

Tuy nhiên, mức độ tiết kiệm đã gần chạm giới hạn khi thu nhập thực tế vẫn chưa cải thiện, buộc nhiều gia đình phải tính đến việc cắt giảm sâu hơn, kể cả trong giáo dục và nhà ở.

Theo phóng viên TTXVN tại Tokyo, kết quả cuộc khảo sát do Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản thực hiện và công bố cho thấy từ tháng 1 đến tháng 8, chi tiêu thực tế cho thực phẩm của các hộ gia đình đã giảm 1,4% so với cùng kỳ năm ngoái. Dù đã giảm lượng mua và chọn nguyên liệu rẻ hơn, các chuyên gia cho rằng khả năng tiết kiệm trong ăn uống gần như đã chạm đến giới hạn, buộc nhiều người phải tính đến việc cắt giảm chi phí khác như giáo dục và nhà ở.

Chuyên gia tài chính Masako Hatanaka cho biết, với hộ gia đình 3–4 người, mức chi cho thực phẩm nên chiếm 12–15% thu nhập thực tế hằng tháng.

Tuy nhiên, nhiều gia đình hiện thậm chí chỉ còn dưới 10%, mức được xem là “tiết kiệm quá mức”. Thêm vào đó, nguyên liệu vốn rẻ như thịt gà cũng đã tăng giá 10,6% trong tháng 9 - mức tăng cao nhất trong nhóm thực phẩm thịt, theo báo cáo chỉ số giá tiêu dùng của bộ trên.

Khi chi tiêu ăn uống đã đến giới hạn, nhiều hộ chuyển sang tiết kiệm trong giáo dục. Mặc dù học phí trung học phổ thông được miễn, song chi phí thực tế cho giáo dục vẫn tăng, chủ yếu do các khoản học thêm. Theo chỉ số giá tiêu dùng, chi phí giáo dục tại Nhật Bản đã tăng liên tục 13 năm liền tính đến năm 2024.

Bà Hatanaka cảnh báo nếu dự định cho con học đại học, cha mẹ cần tính toán sớm để tránh việc chi tiêu quá nhiều cho học thêm hiện tại làm suy yếu tài chính dài hạn. Việc phụ thuộc vào học bổng vay nợ có thể khiến con cái phải gánh nợ sau khi tốt nghiệp.

Theo chuyên gia Koike tại Viện nghiên cứu SOMPO, các ứng dụng học tập và nền tảng giáo dục dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI) đang nổi lên như giải pháp giúp các gia đình giảm chi phí mà vẫn đảm bảo chất lượng học tập.

Không chỉ giáo dục, tiền thuê nhà cũng là áp lực lớn. Một nhân viên 50 tuổi sống tại Tokyo cho biết đang tìm nhà mới để giảm chi phí thuê khoảng 40.000 yen/tháng (tương đương 260 USD) so với mức 200.000 yen/tháng hiện nay.

Chuyên gia bất động sản Hirokazu Fuchinoue cho rằng, chuyển nhà là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để cắt giảm chi tiêu. Theo khảo sát giá bán lẻ do Bộ Nội vụ và Truyền thông thực hiện, chênh lệch tiền thuê giữa 23 quận trung tâm ở Tokyo và các thành phố khác rất lớn. So với 23 quận này, giá thuê nhà tại thành phố Yokohama và Osaka rẻ hơn khoảng 30–40%, một số thành phố địa phương thậm chí chỉ bằng 1/3.

Mức chênh lệnh cũng tương tự đối với nhà sở hữu. Giá căn hộ đã qua sử dụng (70m²) ở hai thành phố trên cũng rẻ hơn khoảng 50% so với Tokyo. Ông Fuchinoue khuyến nghị nếu có thể làm việc từ xa, việc chuyển đến vùng có chi phí sinh hoạt thấp hơn là lựa chọn đáng cân nhắc, đặc biệt khi con đã lớn và chi phí giáo dục tăng cao.

Trong khi các hộ gia đình nỗ lực cắt giảm chi tiêu, lý tưởng nhất là thu nhập theo kịp mức tăng giá. Tuy nhiên, thống kê của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản cho thấy tiền lương thực tế đã giảm 9 tháng liên tiếp tính đến tháng 9/2025 (loại trừ giá nhà sở hữu).

Chuyên gia kinh tế Hideo Kumano tại Viện nghiên cứu Kinh tế Dai-ichi Life nhận định đây là lúc người dân nên chủ động tìm cách tăng thu nhập, chẳng hạn làm thêm hoặc đầu tư, thay vì chỉ trông chờ vào tăng lương từ công ty. Khi thắt chặt chi tiêu đã chạm ngưỡng, tăng thu nhập là giải pháp duy nhất để cân bằng tài chính.

Hiện chính quyền Thủ tướng Sanae Takaichi đang gấp rút hoàn thiện gói giải pháp kinh tế mới với 3 trụ cột: Bảo đảm an sinh xã hội và ứng phó với lạm phát; thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua đầu tư vào quản lý khủng hoảng và các lĩnh vực chiến lược; tăng cường năng lực quốc phòng và ngoại giao.

Trong đó, ứng phó với vật giá tăng cao là nhiệm vụ quan trọng nhất với các giải pháp đồng bộ như hỗ trợ chi phí điện, ga trong giai đoạn từ tháng 1-3/2026; mở rộng Quỹ hỗ trợ các địa phương nhằm trợ cấp bữa ăn trưa học đường và hỗ trợ mua thực phẩm cho các hộ gia đình; trợ cấp giúp tăng lương cho người làm việc trong lĩnh vực y tế, điều dưỡng và nâng phúc lợi cho người khuyết tật…

Phạm Tuân