Người Cống ở Lai Châu

Người Cống là một trong 14 dân tộc rất ít người của Việt Nam, thuộc nhóm ngôn ngữ Tạng – Miến. Họ cư trú chủ yếu ở các xã vùng cao thuộc hai tỉnh Lai Châu và Điện Biên.

Ở Lai Châu, họ tập trung sinh sống tại các xã Pa Tần, Mường Mô và Mường Tè. Sống giữa địa hình núi cao hiểm trở và khí hậu khắc nghiệt, người Cống đã hình thành nên những bản làng đoàn kết, nơi cộng đồng lao động, sản xuất và gắn bó bền chặt với nhau.

Cuộc sống của họ dựa vào nương rẫy và các nguồn lợi từ thiên nhiên, song vẫn được điều hòa bằng những luật tục, tập quán mang đậm tính nhân văn.

Chính sự hòa hợp giữa con người và môi trường ấy đã tạo nên bản sắc văn hóa riêng, bền vững và sâu lắng của người Cống giữa nơi rẻo cao đầy thử thách.

Trong quá trình sinh tụ, người Cống thường dựng nhà sàn để thích nghi với khí hậu lạnh, địa hình dốc và điều kiện sinh hoạt hạn chế của vùng núi cao.

Vượt qua giá trị thực tế là nơi cư trú, sinh hoạt của gia đình, nhà sàn của người Cống là công trình kiến trúc độc đáo mang một nét đẹp riêng biệt, đơn sơ nhưng trang nhã.

Tuy chỉ được dựng bằng các vật liệu tự nhiên như gỗ, mây, tre… nhưng những ngôi nhà sàn này đều có kết cấu vững chãi, sàn cao, mái thấp, tạo cảm giác ấm cúng và an toàn.

Cách bố trí nơi ăn chốn nghỉ trong ngôi nhà cũng thể hiện rõ những triết lý nhân sinh sâu xa của tộc người.

Dưới hiên nhà sàn cổ, thấp thoáng bóng những cô gái Cống trong tà áo chàm truyền thống, điểm xuyết bằng những gam màu tươi sáng mà ngỡ như thấy một mùa xuân đang bừng nở.

Trang phục của họ đẹp như cánh hoa rừng rực rỡ, với chiếc khăn piêu vấn đầu thanh tú, đôi tay áo thêu vải nhiều sắc màu.

Người Cống khéo léo sử dụng kỹ thuật chắp vải và thêu hoa văn tinh tế, tạo nên những họa tiết mang tính biểu tượng cao thể hiện sự tuần hoàn của vạn vật vũ trụ, của không gian và thời gian.

Để hoàn thành một bộ trang phục như vậy, người phụ nữ Cống phải miệt mài hàng tháng trời. Họ gửi gắm trong từng đường kim, mũi chỉ những ước vọng về tình yêu, niềm hạnh phúc và niềm tự hào dân tộc.

Bởi vậy, trong mỗi dịp lễ hội hay ngày trọng đại, họ luôn nâng niu khoác lên mình bộ trang phục truyền thống thiêng liêng ấy

Bên cạnh sự khéo léo của những người phụ nữ, bàn tay người đàn ông dân tộc Cống cũng tạo nên những sản phẩm thủ công tinh xảo, tận dụng triệt để tài nguyên từ rừng núi.

Chỉ với giang, mây hay tre, họ đan lát thành những vật dụng sinh hoạt và lao động hàng ngày, vừa tiện lợi, bền chắc, vừa mang đậm dấu ấn thẩm mỹ riêng.

Mỗi sản phẩm không chỉ phản ánh sự khéo léo và kiên nhẫn, mà còn là cầu nối giữa đời sống vật chất và giá trị văn hóa tinh thần, góp phần giữ gìn và trao truyền những nét đặc trưng của cộng đồng người Cống qua nhiều thế hệ

Văn hóa Cống ghi dấu ấn sâu sắc không chỉ qua những giá trị vật chất, mà đời sống tinh thần của họ còn được hun đúc bởi âm sắc trong trẻo của ngôn từ.

Tiếng nói của người Cống xuất hiện trong giao tiếp hàng ngày, đồng thời hòa vào những câu hát ru, dân ca và các nghi lễ truyền thống, truyền tải tri thức, phong tục và giá trị văn hóa qua nhiều thế hệ.

Dù không có chữ viết riêng nhưng ngôn ngữ Cống vẫn được người dân bảo tồn thông qua truyền dạy trực tiếp, giữ trọn giọng điệu và giai điệu đặc trưng của cộng đồng

Dù sống cộng cư cùng nhiều dân tộc khác, niềm tin tâm linh vẫn là một nét đẹp độc đáo, không thể pha trộn trong văn hóa tinh thần của người Cống.

Họ duy trì các hoạt động lễ nghi, đặc biệt là những nghi thức gắn bó mật thiết với nông nghiệp như lễ cúng bản, cúng rừng, tết mừng cơm mới và Tết Ngô.

Trong dịp Tết Ngô, mỗi nghi lễ đều phản ánh mối quan hệ hài hòa giữa con người và thiên nhiên, đồng thời củng cố tính cố kết cộng đồng, nhắc nhở các thế hệ về truyền thống lao động cần cù và tôn trọng nguồn sống

Cũng trong những ngày lễ, tết, người Cống tụ họp, gắn kết với nhau qua các nghi thức sinh hoạt tập thể, nơi tình làng nghĩa xóm được thắt chặt và vun đắp.

Lời ca, điệu múa trong những dịp này không chỉ là hình thức giải trí, mà còn là phương tiện truyền tải tri thức, kinh nghiệm và quan niệm sống của cộng đồng.

Những điệu múa uyển chuyển hòa nhịp cùng tiếng nhạc rộn ràng và khúc dân ca trong trẻo, như mời gọi thần núi, thần rừng, thần lúa về vui cùng bà con dân bản, đồng thời khơi dậy những khát vọng sâu thẳm về một cuộc sống đủ đầy, an yên.

Ngày nay, cuộc sống hiện đại kéo theo những đổi thay tính theo ngày theo tháng, văn hóa của người Cống cũng không tránh khỏi những nhạt phai, mất mát.

Thế nhưng, bằng tình yêu và niềm tự hào, người Cống ở Lai Châu vẫn đang cùng nhau gìn giữ để văn hóa Cống mãi là dòng chảy sống động, tiếp sức cho các thế hệ tương lai

Không có một nền văn hóa nào đang tồn tại mà không dựa vào truyền thống vốn có từ xa xưa. Người Cống ở Lai Châu, dù già hay trẻ, thế hệ nào cũng đang cố gắng chắt chiu những gì là cội nguồn của dân tộc.

Thời gian có thể bỏ quên văn hóa trong bước đi của nó song những giá trị căn cốt nhất của một tộc người thì vẫn là tài sản thiêng liêng và là điểm tựa tinh thần vô giá để họ vững tin, bám trụ ở vùng xứ núi mù sương.

ĐẶNG XÁ