Người cao tuổi gốc Việt ở California đối mặt nguy cơ mất nhà

Lều của những người vô gia cư tại California. Ảnh minh họa: Center for Health Journalism.

Khi nhận thông báo lần thứ ba vào cuối tháng 8, yêu cầu phải dẹp bỏ các chậu hoa và thay ghế ngả trên hiên nhà nếu không muốn bị “xử lý pháp lý”, bà Ngoc Tran, 87 tuổi, nói rằng bà vừa lo âu, vừa bất lực.

Thông báo nêu rõ bà đã đặt quá giới hạn 5 chậu cây và những chiếc ghế ngả trước hiên không đúng mẫu nội thất “được chấp nhận”, dù chúng đã được bà sử dụng từ khi mua nhà.

“Mỗi lần nhận thư cảnh cáo là tôi đau đầu. Tôi cảm thấy áp lực, bất an và không biết phải xử lý ra sao”, bà kể

Bà Tran và người chồng 91 tuổi đã sở hữu căn mobile home (mô hình nhà nhà lắp ghép phổ biến tại Mỹ) tại Kona Kai Mobile Home Park suốt 7 năm. Ngôi nhà từng là chốn bình yên và gắn kết cộng đồng. Nhưng nhiều tháng gần đây, họ liên tục bị nhắc nhở phải tuân thủ một loạt yêu cầu ngày càng khắt khe từ ban quản lý, theo Center for Health Journalism.

Theo luật cư trú mobile home của bang California, ban quản lý có quyền trục xuất chủ nhà nếu họ vi phạm các quy định hợp lý được ghi trong hợp đồng thuê đất.

Gánh nặng nhà ở vượt xa thu nhập người cao tuổi

Khu Kona Kai, được xây dựng từ những năm 1950 tại Santa Ana, quận Cam, California (Mỹ) là cộng đồng dành cho người cao tuổi với 208 căn mobile home. Một căn hai phòng ngủ, hai phòng tắm có giá khoảng 149.000 USD, tiền thuê đất trung bình 875 USD mỗi tháng. Hiện có khoảng 145 gia đình gốc Việt sinh sống tại đây.

“Chúng tôi thích ngồi trên ghế ngắm hoa cho khuây khỏa tinh thần”, bà Tran nói. “Nhưng những yêu cầu từ ban quản lý khiến tất cả điều đó trở nên bấp bênh”.

Mỗi khi nhận cảnh cáo, vợ chồng bà phải nhờ con trai sống xa dịch thư và trao đổi với ban quản lý. Nguy cơ bị đuổi khiến hai ông bà luôn căng thẳng, bởi họ gần như không còn lựa chọn nhà ở giá phải chăng nào khác.

Thực tế, khả năng chi trả nhà ở đang trở thành thách thức lớn với người cao tuổi ở quận Cam. Tiền thuê trung vị tại đây lên tới 3.560 USD/tháng, gấp đôi mức trung bình toàn quốc. Khoảng 40% cư dân quận Cam là người thuê nhà, đặc biệt nhóm sống bằng thu nhập cố định dễ rơi vào cảnh chật vật, thiếu ổn định.

Theo Cơ quan An sinh Xã hội Mỹ (SSA), mức trợ cấp hưu trí trung bình của một người nghỉ hưu đến tháng 7/2025 chỉ khoảng 2.006 USD/tháng, quá thấp so với chi phí thuê một căn hộ một phòng ngủ tại địa phương.

Chiếc ghế thư giãn của gia đình bà Tran trước khi được dỡ bỏ để tuân thủ lời nhắc nhở của ban quản lý. Ảnh: Center for Health Journalism.

Chỉ số Người Cao tuổi (Elder Index) 2023 cho thấy, một người cao tuổi có sức khỏe tốt và đi thuê nhà ở quận Cam cần thu nhập hàng năm 38.772 USD, cao hơn 30% so với mức trung bình toàn quốc.

Quận Cam là nơi tập trung cộng đồng người Việt lớn nhất tại Mỹ với khoảng 180.000 đến 215.000 người, tương đương 4,1% dân số, trong đó, nhiều gia đình sống đa thế hệ để san sẻ chi phí.

Tuy nhiên, rào cản ngôn ngữ khiến họ gặp khó khi xử lý hợp đồng thuê, vi phạm nội quy hoặc thông báo trục xuất. Riêng người cao tuổi gốc Việt chịu gánh nặng chi phí nhà ở cao hơn mức trung bình, và mobile home trở thành lựa chọn hiếm hoi còn “vừa túi tiền”.

Toàn quận Cam có 249 khu mobile home, một số dành riêng cho người cao tuổi như Kona Kai. Với nhiều người thu nhập thấp, đây là “phao cứu sinh” giữa thị trường nhà ở đắt đỏ song sự ổn định vẫn rất mong manh.

Theo báo cáo năm 2022 của California Housing Partnership, cứ 3 người cao tuổi thu nhập thấp ở quận Cam thì có 1 người chịu gánh nặng chi phí nhà ở “nghiêm trọng”.

Bà Thanh Flynn, một cư dân khác của Kona Kai, cũng từng bị ban quản lý “gây khó dễ”.

“Đó là một kiểu khủng bố tinh thần. Tôi phải bỏ vài nghìn USD để sơn lại mặt tiền theo yêu cầu của họ. Tôi vừa đổ bệnh sau khi nhận thêm một thông báo dọa kiện”, bà nói.

Quy định mơ hồ, tạo sức ép với người nhập cư

Với bà Tran và nhiều người cao tuổi gốc Việt khác, áp lực không chỉ về tài chính mà còn bào mòn tinh thần. Ý nghĩ có thể mất đi mái nhà hay góc vườn nhỏ mang lại niềm vui mỗi ngày, khiến họ luôn sống trong bất an.

Thư cảnh cáo vi phạm nội quy tại khu Kona Kai, thành phố Santa Ana. Ảnh: Center for Health Journalism.

Hiện Santa Ana là một trong những thành phố đầu tiên ở quận Cam thông qua Quy định Ổn định Tiền thuê và Trục xuất Có lý do Chính đáng vào tháng 10/2021. Luật giới hạn mức tăng tiền thuê hàng năm của cư dân mobile home ở mức 3% hoặc 80% CPI và yêu cầu chủ đất phải nêu lý do chính đáng khi trục xuất.

Tuy nhiên, luật này không thể ngăn hoàn toàn việc chủ đất hoặc ban quản lý tận dụng các quy định bảo trì, yêu cầu về mã số nhà cửa hoặc các lý do hành chính để gây áp lực buộc cư dân rời đi.

Các nhà vận động cho rằng cơ chế thực thi luật hiện vẫn còn yếu, không đủ để ngăn chặn việc quấy rối thông qua nội quy.

Các tổ chức cộng đồng như VietRISE và Orange County Tenants United Coalition từng ghi nhận nhiều trường hợp chủ đất ở Santa Ana và Westminster dùng các quy định tùy tiện, thông báo mơ hồ hay hành vi đe dọa để gây sức ép lên người nhập cư và người cao tuổi.

Ông Paul Eakins, phụ trách thông tin công chúng của thành phố Santa Ana, cho biết quy định ổn định tiền thuê và trục xuất có lý do nhằm “hạn chế tăng giá thuê và ngăn chặn trục xuất tùy tiện”, giúp bảo vệ cư dân không bị mất nhà vì những lý do bất công.

Dù sống trong thành phố có kiểm soát giá thuê, người cao tuổi và cư dân nhập cư vẫn dễ bị tổn thương trước các quy định thay đổi liên tục, sự tùy tiện của quản lý và nỗi lo bị đuổi khỏi nhà.

“Muốn được ở lại đây, anh phải làm đúng mọi yêu cầu và chỉ mong như vậy là đủ”, bà Tran nói, nhìn vào khoảng trống nơi từng đặt hai chiếc ghế ngả và chiếc bàn nhỏ trên hiên nhà.

Lâm Phương