Người bệnh tiểu đường có uống được sữa tươi không?

Người bệnh tiểu đường có thể uống được sữa, nhưng cần lựa chọn đúng loại sữa (ít đường, ít béo) và tiêu thụ với lượng vừa phải để tránh làm tăng đường huyết... Tuy nhiên, trước khi đưa sữa vào chế độ ăn, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để có lời khuyên phù hợp với tình trạng sức khỏe của từng cá nhân.

Thực tế, không phải loại sữa nào cũng ảnh hưởng đến đường huyết theo cách giống nhau. Trong khi sữa nguyên chất chứa lactose – loại đường tự nhiên được cơ thể hấp thụ chậm, thì sữa có hương vị hay sữa lắc lại thường thêm đường tinh luyện, dễ gây tăng đường huyết đột ngột.

Hiểu rõ sự khác biệt giữa đường tự nhiên và đường bổ sung không chỉ giúp bạn lựa chọn loại sữa phù hợp mà còn là chìa khóa để kiểm soát đường máu, đặc biệt với người mắc hoặc có nguy cơ tiểu đường, tiền tiểu đường và kháng insulin.

1. Đường tự nhiên và đường bổ sung trong sữa ảnh hưởng đến đường huyết ra sao?

1.1 Lactose – đường tự nhiên trong sữa

Lactose là loại đường tự nhiên có trong sữa, được cấu tạo từ glucose và galactose. Khác với đường tinh luyện trong kẹo, nước ngọt hay bánh ngọt, lactose đi kèm nhiều dưỡng chất quý giá như protein, canxi, vitamin B12 và i-ốt. Sữa nguyên chất chứa lactose có chỉ số đường huyết thấp, được tiêu hóa chậm, nên ít gây tình trạng đường máu tăng vọt.

Không phải loại sữa nào cũng ảnh hưởng đến đường huyết theo cách giống nhau.

1.2 Đường bổ sung trong các sản phẩm từ sữa

Ngược lại, các loại sữa hương vị như sữa sô cô la, sữa dâu, cà phê latte hay sữa lắc thường chứa thêm lượng lớn "đường tự do" – tức đường bổ sung. Việc tiêu thụ thường xuyên những sản phẩm này dễ khiến cơ thể vượt ngưỡng đường khuyến nghị trong ngày, đồng thời làm đường huyết tăng nhanh và đột ngột.

2. Sữa ảnh hưởng đến đường huyết như thế nào?

2.1 Sữa có chỉ số đường huyết (GI) thấp

Theo nghiên cứu của Đại học Sydney, sữa có chỉ số đường huyết khoảng 46 – thuộc nhóm thấp. Điều này có nghĩa là sữa giải phóng glucose từ từ vào máu, giúp duy trì mức đường huyết ổn định, thay vì gây tăng vọt nhanh như bánh mì trắng hay các loại nước ngọt có đường.

2.2 Phản ứng insulin

Ngoài carbohydrate, protein trong sữa cũng tác động đến đường huyết, có thể kích thích cơ thể tiết insulin nhiều hơn. Với người khỏe mạnh, cơ chế này hỗ trợ kiểm soát đường máu tốt hơn. Tuy nhiên, với người kháng insulin hoặc có nguy cơ tiểu đường type 2, đây lại là yếu tố cần cân nhắc khi xây dựng thực đơn.

3. So sánh sữa với sữa có hương vị và đồ uống có đường

- Sữa có hương vị: Một nghiên cứu đăng trên ScienceDirect cho thấy, các loại sữa có hương vị như sô cô la hay dâu thường chứa lượng đường bổ sung cao hơn đáng kể so với sữa tươi. Điều này khiến mức đường huyết sau bữa ăn dễ tăng cao hơn.

- Đồ uống có đường: Khác với sữa, các loại nước ngọt, nước tăng lực hay trà sữa chứa đường tinh luyện thường gây ra sự "bùng nổ" đường huyết và insulin chỉ trong thời gian ngắn. Nếu sử dụng thường xuyên, chúng làm tăng nguy cơ kháng insulin và tiểu đường type 2 theo thời gian.

4. Tác động của sữa đối với sức khỏe

Người bệnh tiểu đường nên ưu tiên dùng sữa tươi không đường, sữa ít béo hoặc các loại sữa dành riêng cho người tiểu đường...

- Giá trị dinh dưỡng: Sữa là nguồn cung cấp protein, canxi, vitamin B12, i-ốt và riboflavin dồi dào. Đường lactose tự nhiên trong sữa không tính vào lượng "đường tự do" hằng ngày, vừa cung cấp năng lượng, vừa hỗ trợ sức khỏe xương, cơ và hệ thần kinh. Nhờ đó, sữa tươi không đường có thể là một phần an toàn trong chế độ ăn cân bằng.

- Đường huyết và bệnh tiểu đường: Người mắc tiểu đường hoặc tiền tiểu đường cần kiểm soát lượng carbohydrate, bao gồm cả lactose trong sữa. Tuy nhiên, nhờ được hấp thu chậm và kết hợp cùng protein, lactose ít gây tăng đường huyết đột ngột hơn so với đường trong nước ngọt. Vì vậy, sữa tươi thường được xem là lựa chọn thân thiện hơn đối với chế độ ăn cho người tiểu đường.

- Sức khỏe răng miệng: Lactose ít gây sâu răng hơn sucrose, nhưng việc tiêu thụ đường ở bất kỳ dạng nào đều có thể góp phần làm hại men răng nếu vệ sinh răng miệng kém. Các loại sữa có hương vị chứa đường bổ sung làm tăng nguy cơ sâu răng, đặc biệt ở trẻ nhỏ.

- Dinh dưỡng cho trẻ em: Trẻ em được hưởng lợi nhiều từ các dưỡng chất trong sữa. Sữa tươi nguyên chất nên hiện diện thường xuyên trong bữa ăn, trong khi sữa có hương vị hoặc thêm đường chỉ nên dùng hạn chế để tránh vượt mức khuyến nghị về đường.

5. Lượng sữa và đường khuyến nghị hằng ngày

Theo hướng dẫn của Dịch vụ Y tế Quốc gia Anh (NHS), người trưởng thành không nên tiêu thụ quá 30g đường tự do mỗi ngày. Với trẻ em, giới hạn này thấp hơn và thay đổi tùy theo độ tuổi. Điều cần lưu ý là lactose – loại đường tự nhiên trong sữa tươi – không được tính vào hạn mức này.

Ngược lại, đường bổ sung trong sữa có hương vị, sữa lắc hay các loại đồ uống từ sữa chế biến sẵn lại được tính trọn vẹn và có thể nhanh chóng đẩy mức tiêu thụ đường vượt quá khuyến nghị.

6. Lưu ý khi chọn và sử dụng sữa ở người tiểu đường

- Chọn sữa không đường hoặc ít đường: Ưu tiên sữa tươi không đường, sữa ít béo hoặc các loại sữa dành riêng cho người tiểu đường.

- Kiểm soát lượng sữa tiêu thụ: Người bệnh nên uống sữa với lượng vừa phải, khoảng 1-2 ly nhỏ mỗi ngày (200-300 ml) để không làm tăng quá mức lượng đường trong máu.

- Chia nhỏ bữa ăn: Nên uống sữa vào các bữa ăn chính hoặc bữa phụ thay vì lúc đói để giúp đường huyết ổn định hơn.

- Tham khảo ý kiến bác sĩ: Luôn tham vấn ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi bổ sung sữa vào chế độ ăn hàng ngày để đảm bảo an toàn.

- Theo dõi phản ứng cơ thể: Quan sát cơ thể để phát hiện các phản ứng bất lợi như đầy bụng, tiêu chảy hoặc dị ứng và ngưng sử dụng nếu có.

7. Cách để hạn chế đường từ sữa và đồ uống

Luôn đọc nhãn dinh dưỡng, chú ý mục "Carbohydrate (trong đó có đường)" để nhận biết lượng đường bổ sung.
Có thể thay thế bằng các loại sữa không đường từ thực vật như sữa hạnh nhân, sữa đậu nành, sữa yến mạch.
Uống sữa cùng thực phẩm giàu chất xơ hoặc protein để giúp ổn định đường huyết.
Với trẻ em, khuyến khích duy trì thói quen uống sữa tươi nguyên chất, đồng thời hạn chế đồ uống có đường.
Tránh thêm đường, siro hay bột pha ngọt vào sữa tại nhà...

Mời độc giả xem thêm:

Xuân Thủy