Nghiên cứu kỹ lưỡng khi đề xuất mở rộng xã hội hóa giám định tư pháp

(Ảnh minh họa: CP)

Nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám định tư pháp

Dự thảo Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) đang được Bộ Tư pháp - cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát, hoàn thiện dự thảo, bảo đảm tính khả thi và đồng bộ trước khi trình Quốc hội xem xét, quyết định tại kỳ họp tới.

Theo Bộ Tư pháp, trước yêu cầu ngày càng cao của công cuộc cải cách tư pháp, cải cách hành chính, đấu tranh, phòng, chống tội phạm, nhất là về tham nhũng, kinh tế, công tác giám định tư pháp đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập như sau: chất lượng đội ngũ người giám định tư pháp tuy đã được cải thiện nhưng vẫn còn hạn chế; còn thiếu đội ngũ giám định viên có trình độ chuyên sâu. Chủ trương xã hội hóa trong lĩnh vực giám định tư pháp còn hạn chế, chưa thực sự phát huy hiệu quả trên thực tế.

Bên cạnh đó, hoạt động giám định tư pháp trong một số trường hợp còn tồn tại, hạn chế cả ở khâu trưng cầu và tiếp nhận, thực hiện giám định. Việc quản lý, sử dụng chi phí giám định tư pháp còn bất cập, vướng mắc; cơ chế tài chính trong hoạt động giám định tư pháp chưa cụ thể…

Vì vậy, việc sửa đổi Luật Giám định tư pháp là cần thiết nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám định tư pháp và công tác quản lý Nhà nước về giám định tư pháp; khắc phục những hạn chế, bất cập trong thực tiễn thi hành Luật Giám định tư pháp.

Dự thảo Luật được soạn thảo theo trình tự rút gọn, gồm 7 chương, 45 điều.

Một trong những điểm mới của dự thảo Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) là đề xuất mở rộng xã hội hóa giám định tư pháp trong một số chuyên ngành như: ADN, tài liệu, kỹ thuật số, điện tử, dấu vết đường vân và tài nguyên, song có giới hạn trong lĩnh vực tố tụng hình sự trừ trường hợp đặc biệt, bởi đây là những chuyên ngành có ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả điều tra, đòi hỏi kỹ thuật cao và bảo đảm an toàn dữ liệu cá nhân. Bên cạnh đó, dự thảo Luật cũng sửa đổi cơ chế thanh toán chi phí giám định: đơn vị được trưng cầu và bảo đảm bằng ngân sách sẽ trực tiếp lập dự toán, thanh quyết toán, thay cho cơ quan trưng cầu chi trả như hiện nay.

Về lĩnh vực giám định pháp y thương tích, dự thảo Luật quy định cho phép Phòng kỹ thuật hình sự công an tỉnh, thành phố được thực hiện nhiệm vụ này bên cạnh giám định pháp y tử thi. Quy định mới sẽ tận dụng đội ngũ chuyên môn, cơ sở vật chất hiện có, đồng thời tạo thuận lợi cho quá trình điều tra, truy tố và xét xử khi cần tiến hành cả hai loại giám định trong cùng vụ án.

Cân nhắc khi mở rộng phạm vi xã hội hóa giám định tư pháp

Tại cuộc họp với Cục Bổ trợ tư pháp (Bộ Tư pháp) và một số đơn vị có liên quan về rà soát dự án Luật Giám định tư pháp (sửa đổi), ngày 25/9, Thứ trưởng Tư pháp Phan Chí Hiếu thống nhất với phương án giữ nguyên quy định về thẩm quyền bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp như dự thảo Luật. Theo Thứ trưởng, việc này không chỉ nhằm khắc phục tình trạng chậm trễ của cơ quan quản lý trong quá trình bổ nhiệm, miễn nhiệm mà còn có nhiều lợi thế khác.

Đối với việc mở rộng xã hội hóa trong lĩnh vực giám định tư pháp, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu gợi mở vận dụng những nội dung quy định tại Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới và các kết luận của lãnh đạo Đảng, Nhà nước để tăng cường xã hội hóa một số hoạt động giám định tư pháp.

Về chính sách khuyến khích xã hội hóa, Thứ trưởng đề xuất nghiên cứu quy định ưu đãi thuế rõ ràng, tránh tình trạng quy định quá chung chung khiến khó thúc đẩy xã hội hóa. Đồng thời, Thứ trưởng yêu cầu rà soát, quy định thống nhất về hình thức tổ chức Văn phòng giám định tư pháp, phân biệt rõ mô hình một người hay nhiều người hành nghề, bảo đảm đồng bộ với các luật về nghề bổ trợ tư pháp khác.

Liên quan đến quy định giám định pháp y thương tích tại địa phương, Thứ trưởng Phan Chí Hiếu lưu ý, cần làm rõ cơ sở pháp lý và năng lực chuyên môn của các tổ chức được giao nhiệm vụ.

Đồng quan điểm, Bộ trưởng Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đề nghị cần bổ sung lập luận, dẫn chứng từ thực tiễn công tác giám định pháp y thương tích tại một số địa phương; báo cáo giải trình cần kèm theo số liệu định lượng, căn cứ pháp lý và thực tiễn.

Bộ trưởng cũng lưu ý phải nghiên cứu kỹ lưỡng, cân nhắc phạm vi mở rộng xã hội hóa giám định tư pháp, nhất là đối với lĩnh vực nhạy cảm như thông tin, truyền thông. Cùng với đó, cần làm rõ tính độc lập về chuyên môn của tổ chức, cá nhân thực hiện giám định nhằm bảo đảm kết quả giám định không bị tác động, can thiệp…

Thu Hằng