Nghiên cứu, đề xuất sửa đổi Luật Hòa giải ở cơ sở

Bộ Tư pháp tổ chức cuộc thi Hòa giải viên giỏi toàn quốc lần thứ IV. Ảnh: Khánh Huy

Theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc, Luật Hòa giải ở cơ sở có vai trò rất lớn trong đời sống chính trị - xã hội hiện nay, sau gần 12 năm thi hành Luật Hòa giải ở cơ sở đã giúp củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, bảo đảm an ninh trật tự xã hội. Song, bên cạnh những thành tựu thì cũng có những khó khăn, vướng mắc cần sửa đổi, bổ sung Luật để phù hợp với tình hình mới.

Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý Ngô Quỳnh Hoa khẳng định, hòa giải ở cơ sở là một phương thức giải quyết tranh chấp ngoài tòa án ngày càng được coi trọng và ưu tiên áp dụng. Trong Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong Kỷ nguyên mới đã xác định: “Kết hợp các phương thức phi tố tụng tư pháp với các phương thức tố tụng tư pháp; có giải pháp khuyến khích, phát triển các thiết chế giải quyết tranh chấp ngoài tòa án…”; “Khẩn trương sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật đáp ứng yêu cầu thực hiện chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, sắp xếp đơn vị hành chính, gắn với phân cấp, phân quyền tối đa”. Việc đổi mới công tác hòa giải ở cơ sở, sửa đổi Luật Hòa giải ở cơ sở là một xu hướng tất yếu hiện nay.

Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý Lê Vệ Quốc cũng đề cao ý nghĩa của công tác hòa giải, bảo đảm sự bình yên của xóm làng, đề cao tính nhân văn của công tác với người dân ở cơ sở, đồng thời nhấn mạnh, việc sửa đổi Luật Hòa giải ở cơ sở sẽ xoay quanh 4 vấn đề lớn về: phạm vi hòa giải ở cơ sở (xác định rõ vụ, việc hòa giải nào được, vụ, việc nào không được hòa giải ở cơ sở?); mô hình tổ chức và con người làm công tác này (thành lập và hoạt động của tổ hòa giải như thế nào, việc lựa chọn hòa giải viên theo tiêu chuẩn nào, cách thức ra sao, quyền, nghĩa vụ của các hòa giải viên); chính sách Nhà nước với công tác hòa giải ở cơ sở (khuyến khích, thu hút những người có chuyên môn tham gia công tác hòa giải ở cơ sở như thế nào, vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong công tác này?); quản lý của Nhà nước đối với công tác hòa giải ở cơ sở (thẩm quyền của các cơ quan quản lý Nhà nước từ T.Ư tới cơ sở sẽ được phân định như thế nào?).

Đặc biệt trong bối cảnh thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, có nhiều cán bộ, công chức được đưa về cấp xã như lực lượng công an cấp xã hiện nay, tính trung bình có từ 50-60 người/xã; sự tham gia giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp của các tổ bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở đặt ra yêu cầu phải xác định mối quan hệ cũng như sự phối hợp giữa các lực lượng này với các tổ hòa giải ở cơ sở trong thời gian tới.

Từ các ý kiến, góp ý của các đại diện Sở Tư pháp các tỉnh, TP, các chuyên gia và những người tham gia quản lý công tác hòa giải ở địa phương, trực tiếp tham gia công tác hòa giải ở cơ sở, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Ngọc cho biết, Bộ Tư pháp sẽ tiếp thu tất cả các ý kiến để nghiên cứu, đề xuất sửa Luật Hòa giải ở cơ sở cho phù hợp; đây là cơ sở để Bộ xây dựng báo cáo tổng kết 12 năm thi hành Luật Hòa giải ở cơ sở, cũng như nghiên cứu đề xuất các định hướng sửa đổi, hoàn thiện Luật trong thời gian tới, trình Chính phủ, Quốc hội xem xét theo lộ trình xây dựng pháp luật (dự kiến trình Quốc hội dự án Luật Hòa giải ở cơ sở sửa đổi Quốc hội vào tháng 10/2026).

Bạch Dương