Nghịch lý: Xây dựng luật 5 năm, chu kỳ công nghệ vài tháng

Trong khuôn khổ phiên chuyên đề "Thể chế kiến tạo - Doanh nghiệp vươn mình" của diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025 diễn ra chiều ngày 15/9, ông Nguyễn Hồng Phong - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp và Khoa học Công nghệ Việt Nam (VST), Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Tổng Giám đốc CTCP Công Nông nghiệp Tiến Nông đã có bài tham luận về vai trò của thể chế trong bối cảnh mới, nhấn mạnh sự cần thiết phải có một khung pháp lý thích ứng để Việt Nam có thể bứt phá.

Khi pháp luật không theo kịp thực tiễn

Mở đầu bài phát biểu, ông Nguyễn Hồng Phong nhận định, chưa bao giờ sự quan tâm của người dân và doanh nghiệp đối với luật pháp và thể chế lại lớn như hiện nay. Minh chứng rõ nhất là chính sách bỏ thuế khoán doanh nghiệp gần đây đã tạo ra một làn sóng thảo luận sôi nổi trong giới kinh doanh.

“Đây là một tín hiệu rất tốt, cho thấy mong muốn về một môi trường kinh doanh công bằng, văn minh, bảo đảm quyền lợi giữa các thành phần kinh tế. Một thể chế minh bạch sẽ là nền tảng để các doanh nghiệp làm ăn chân chính có thể tồn tại và phát triển bền vững”, ông Phong nhấn mạnh.

Tuy nhiên, Phó Chủ tịch VST cũng chỉ ra một thách thức lớn đang hiện hữu: pháp luật đang không theo kịp tốc độ phát triển của thực tiễn.

Ông Nguyễn Hồng Phong - Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp và Khoa học Công nghệ Việt Nam (VST), Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam, Tổng Giám đốc CTCP Công Nông nghiệp Tiến Nông.

"Chu kỳ công nghệ ngày càng rút ngắn, chỉ còn 2-3 năm, thậm chí vài tháng. Trong khi đó, chu kỳ xây dựng luật pháp lại kéo dài tới 5 năm", lãnh đạo VST nêu.

Theo ông Phong, sự chênh lệch này đã tạo ra những "vùng pháp lý trống", khiến nhiều lĩnh vực mới như kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh dù mang lại lợi ích lớn nhưng doanh nghiệp vẫn phải hoạt động trong trạng thái "chấp chới", thiếu một hành lang pháp lý an toàn. Bên cạnh đó, các quy định còn cứng nhắc, việc phổ biến pháp luật còn yếu kém, dẫn đến thực trạng nhiều chủ doanh nghiệp, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, chưa nhận thức đầy đủ về pháp luật.

Chuyển từ tư duy "đi sau" sang "đồng kiến tạo"

Ông Phong ví von thể chế chính là "hệ điều hành" của một quốc gia, bao gồm "luật chơi" và "bộ máy thực thi". Do đó, khi doanh nhân tham gia đóng góp xây dựng pháp luật chính là đang tham gia thiết lập luật chơi chung cho cả nền kinh tế.

Ông đặc biệt tâm đắc với chỉ đạo của Tổng Bí thư, đó là "biến thể chế thành lợi thế cạnh tranh quốc gia". Đây là một tư duy rất cởi mở của Đảng và Nhà nước, hướng tới một môi trường mà ở đó, doanh nghiệp chỉ cần làm ăn chuẩn mực là có thể phát triển.

"Với một định hướng rõ ràng như vậy, không có lý do gì doanh nghiệp chúng ta không nỗ lực làm chuẩn mực để cùng vươn lên", Phó Chủ tịch VST khẳng định.

Để giải quyết những bất cập hiện tại, ông Nguyễn Hồng Phong đề xuất một loạt giải pháp đồng bộ, trong đó cốt lõi là sự chuyển đổi tư duy.

“Chúng ta cần chuyển từ tư duy 'pháp luật đi sau' sang 'đồng kiến tạo thể chế'. Doanh nghiệp, với sự nhạy bén của mình, cần chủ động đề xuất với các cơ quan nhà nước về việc xây dựng các quy định, quy chuẩn, tiêu chuẩn mới, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ mới”, ông Phong đề xuất.

Cụ thể, các giải pháp được đưa ra bao gồm: thiết lập cơ chế rà soát định kỳ và đồng giám sát. Trong đó, cần có cơ chế linh hoạt để người dân và doanh nghiệp có thể phản ánh những bất cập pháp lý, từ đó cùng giám sát và điều chỉnh kịp thời.

Thành lập trung tâm dự báo và đánh giá tác động công nghệ, qua đó giúp tiên liệu các rủi ro và cơ hội từ những đột phá công nghệ, từ đó xây dựng chính sách phù hợp.

Khuyến khích doanh nghiệp tham gia sâu hơn vào quá trình xây dựng pháp luật bởi vai trò của doanh nghiệp là vô cùng quan trọng, bởi luật pháp tác động trực tiếp đến hoạt động của họ.

Từ kinh nghiệm thực tiễn của Công ty Tiến Nông, ông Phong chia sẻ, doanh nghiệp của ông đã thành lập một ban pháp chế chuyên trách để nghiên cứu và tích cực đóng góp ý kiến cho việc xây dựng Luật Khoa học Công nghệ. Ông kêu gọi các doanh nghiệp khác cũng cần trang bị cho mình bộ phận pháp chế hoặc đội ngũ luật sư chuyên nghiệp để có thể đồng hành, kiến tạo cùng Nhà nước.

"Khi chúng ta đã cùng nhau tạo ra luật chơi, việc tuân thủ sẽ trở thành trách nhiệm và ý thức tự giác", ông Phong nhấn mạnh, đồng thời bày tỏ tin tưởng rằng với cách tiếp cận này, doanh nghiệp và quốc gia sẽ cùng nhau bứt phá trong kỷ nguyên mới.

Nguyệt Minh