Nghị quyết 72 mang tầm chiến lược, đột phá trong chăm sóc sức khỏe toàn dân

Nghị quyết ban hành đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của toàn dân với nhiều kỳ vọng vào những chính sách đột phá, mang tính chất hành động và thể hiện sự ưu việt so với các nghị quyết về y tế trước đó. Để Nghị quyết 72 đi vào cuộc sống, cần phải hiện thực hóa những nhiệm vụ, giải pháp như thế nào? Phóng viên (PV) Báo CAND đã có cuộc trò chuyện với GS.TS Nguyễn Anh Trí, đại biểu Quốc hội Khóa XV xung quanh vấn đề này.

GS.TS Nguyễn Anh Trí.

PV: Thưa ông, đâu là ý nghĩa lớn nhất của Nghị quyết 72 trong việc bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe của toàn dân?

GS.TS Nguyễn Anh Trí: Trước hết, phải nói đến tính nhân văn của Nghị quyết 72. Đảng khẳng định, bảo vệ và nâng cao chăm sóc sức khỏe nhân dân là mục tiêu, động lực, nhiệm vụ chính trị hàng đầu, giữ vị trí ưu tiên trong các chiến lược, chính sách phát triển. Nhân văn ở đây là Đảng quan tâm đến mọi mặt sức khỏe của nhân dân, chuyển mạnh từ tư duy khám chữa bệnh sang tư duy phòng bệnh từ sớm, coi việc bảo vệ chăm sóc sức khỏe nhân dân là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội. Nghị quyết đề cập toàn diện đến các yếu tố tổng hợp để bảo vệ, chăm sóc sức khỏe nhân dân. Nhân văn hơn nữa là bảo vệ chăm sóc sức khỏe nhân dân do ngân sách Nhà nước đảm bảo, là chủ đạo, từ đó đưa ra các nhiệm vụ cụ thể, tiến đến khám chữa bệnh cơ bản, người dân không phải trả tiền, mà ngân sách Nhà nước và Quỹ BHYT chi trả. Đây là bước ngoặt lịch sử trong việc chăm sóc sức khỏe toàn dân.

Trong nhiều năm qua, chúng ta đã có nhiều nghị quyết về y tế đáp ứng ở từng giai đoạn, nhưng Nghị quyết 72 lần này thực sự nổi bật bởi tính bao trùm và đột phá. Đây là một nghị quyết mang tầm chiến lược, định hướng cho sự phát triển bền vững của ngành Y tế trong sự nghiệp bảo vệ và chăm sóc sức khỏe nhân dân. Nghị quyết có tầm nhìn xa, đi vào nhiều khía cạnh cụ thể: Từ đào tạo, chuyển đổi số, nguồn lực, nhân lực, cách vận hành, cho tới những giải pháp rất khả thi…

PV: Vậy Nghị quyết 72 có những điểm ưu việt nào hơn các nghị quyết trước đây, thưa ông?

GS.TS Nguyễn Anh Trí: Nghị quyết 72 được xây dựng rất công phu, tất cả nội dung đều được cân nhắc, xem xét kỹ lưỡng, có sự tham gia của Bộ Chính trị, Bộ Y tế, các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách, cán bộ y tế gạo cội với tinh thần trách nhiệm rất cao. Nghị quyết có 5 quan điểm chỉ đạo chính, vừa mới, vừa bao trùm đầy đủ. Tôi muốn nhấn mạnh 4 điểm rất ấn tượng.

Thứ nhất, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân được khẳng định là mục tiêu, động lực, nhiệm vụ chính trị hàng đầu – đây là bước chuyển về nhận thức rất quan trọng.

Thứ hai, thay vì tập trung khám chữa bệnh, nghị quyết lần này đặt trọng tâm vào chủ động phòng bệnh. Quan điểm này không phải mới, nhưng khẳng định về mặt tư duy từ “chữa bệnh” sang “phòng bệnh”, được cụ thể hóa bằng những mục tiêu rõ ràng, như tỷ lệ tiêm chủng mở rộng phải đạt trên 95%; tăng tuổi thọ trung bình lên 75,5 tuổi, trong đó số năm sống khỏe mạnh đạt tối thiểu 68 năm… Đại dịch COVID-19 vừa qua đã chứng minh việc chủ động phòng bệnh bằng vaccine hiệu quả hơn nhiều so với điều trị khi bệnh xảy ra.

Thứ ba là hướng tới chăm sóc sức khỏe toàn diện, thông qua hồ sơ sức khỏe điện tử cho từng người dân, quản lý sức khỏe theo vòng đời. Đây là bước tiến rất hiện đại.

Thứ tư, đặt mục tiêu đến năm 2030, người dân được miễn viện phí cơ bản trong phạm vi bảo hiểm y tế (BHYT). Đây là điểm nhân văn, khẳng định mạnh mẽ sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước đến việc chăm sóc sức khỏe cho nhân dân, thể hiện tính ưu việt của chế độ ta đối với đời sống của nhân dân.

Từ năm 2026, người dân được khám sức khỏe hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm 1 lần.

PV: Trong bối cảnh hiện nay, những yếu tố nào cần ưu tiên để đưa Nghị quyết đi vào cuộc sống, thưa ông?

GS.TS Nguyễn Anh Trí: Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long đã đề cập đến 6 nhóm nhiệm vụ, giải pháp, tất cả đều rất quan trọng và cần thiết. Trong một bức tranh chung, cá nhân tôi muốn nhấn mạnh, người làm nghề y phải nâng cao y đức, nâng cao đạo đức nghề nghiệp thì mới phục vụ được nhân dân. Bác sĩ dù làm việc ở nơi có đầy đủ điều kiện, nhưng y đức mà không tốt, thì hiệu quả điều trị không cao, chưa kể còn gây ra hậu quả khác. Y đức phải thường xuyên được rèn luyện, thường xuyên được chăm sóc vì rất dễ bị mai một. Điều này phải được đưa vào Nghị quyết và coi đây là một nhiệm vụ quan trọng.

Để Nghị quyết đi vào cuộc sống, việc đầu tiên phải hiện thực hóa Nghị quyết của Bộ Chính trị thành luật hóa thì mới có thể đưa vào triển khai. Tôi được biết Quốc hội, Chính phủ đang rất tích cực việc này, hy vọng rằng ngay trong kỳ họp thứ 10 Quốc hội Khóa XV sẽ tập trung kịp thời ban hành những nghị quyết của Quốc hội, hoặc sửa đổi luật có liên quan và xây dựng một số luật mới. Sau khi có các văn bản pháp luật ra đời thì các nội dung của nghị quyết mới hiện thực hóa được.

PV: Chăm sóc sức khỏe ban đầu là vô cùng quan trọng giúp người dân phòng bệnh từ sớm, nhưng hiện nay, bác sĩ sau khi ra trường rất ít người về công tác tại tuyến y tế cơ sở. Làm thế nào để đến năm 2027, mỗi trạm y tế xã ít nhất có từ 4-5 bác sĩ như mục tiêu ngành Y tế đặt ra? Nội dung đào tạo có cần phải thay đổi để đáp ứng nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe nhân dân trong tình hình mới hay không, thưa ông?

GS.TS Nguyễn Anh Trí: Thực ra, việc quan tâm đối với y tế cơ sở, y học dự phòng đã được nhắc đến nhiều, nhưng trước đây chưa đủ mạnh. Lần này, Nghị quyết 72 khẳng định rất rõ việc đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị y tế, nhân lực cho y tế cơ sở, y tế dự phòng cũng như bảo vệ quyền lợi, chính sách ưu đãi cho bác sĩ, nhân viên y tế cơ sở. Tôi được biết, Bộ Y tế đang xây dựng chính sách ưu đãi đặc thù, vượt trội, nâng mức phụ cấp ưu đãi nghề lên mức 70-100% cho đội ngũ nhân viên y tế trực tiếp làm chuyên môn tại y tế cấp xã, y tế dự phòng. Đây là sự khích lệ rất cần thiết.

Nhưng để giữ chân nhân lực y tế, không chỉ có đãi ngộ vật chất, mà họ cần có điều kiện và môi trường làm việc tốt hơn, được cọ sát với chuyên môn cao hơn, có thầy, có bạn để học hỏi, có cơ hội phát triển. Thực tế hiện nay có nhiều bác sĩ trẻ học xong chọn ở lại thành phố. Ngay cả ở các tỉnh miền núi bác sĩ được gửi về các trường đại học đào tạo, nhưng rất ít người học xong quay về địa phương, dẫn đến thiếu bác sĩ ở tuyến xã.

Để giải quyết được vấn đề này, phải có nhiều giải pháp đồng bộ. Phải tổ chức lại hệ thống y tế một cách hợp lý nhất khi bỏ chính quyền cấp huyện. Phải xây dựng hệ thống y tế theo nguyên tắc “gần dân nhất”, đảm bảo làm sao để trong đêm đứa con sốt bà mẹ bế con đi bộ 15 phút đến được trạm xá thăm khám kịp thời. Phải đẩy mạnh bác sĩ gia đình để bác sĩ phải thường xuyên, luôn luôn có mặt với người bệnh mà không cần phải đến bệnh viện. Mỗi tỉnh phải đảm bảo tối thiểu có một bệnh viện đa khoa để đáp ứng khám chữa bệnh cơ bản. Cần triển khai các trung tâm y tế chuyên sâu, trong trung tâm có nhiều bệnh viện chuyên sâu. Việt Nam cần 1-2 trung tâm như vậy để điều trị bệnh rất khó, cực hiếm và bệnh mới nổi. Làm được như vậy, nền y học Việt Nam mới sánh được với các nước có nền y học tiên tiến trên thế giới.

Đối với mục tiêu mỗi trạm y tế xã ít nhất có 4-5 bác sĩ vào năm 2027, thực tế hiện nay, sau sáp nhập, có những xã, phường lớn đã có 5-6 bác sĩ. Nhưng để người dân được chăm sóc sức khỏe ban đầu tốt, chủ động phòng bệnh, tinh thần Nghị quyết 72 nhấn mạnh vấn đề đào tạo cán bộ, đào tạo bác sĩ. Đối với bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu và bác sĩ y học dự phòng làm việc ở tuyến y tế cơ sở đó là bác sĩ đa khoa, việc gì cũng biết. Vì vậy, tập trung ưu tiên đào tạo bác sĩ đa khoa có trình độ cứng làm việc ở y tế cơ sở. Tập trung cao độ để đào tạo đầy đủ bác sĩ y học dự phòng, có thể coi gần như một chuyên khoa riêng, giờ phải đào tạo thêm kiến thức như một bác sĩ đa khoa. Ví dụ, bác sĩ dự phòng đang đi chống dịch nhưng gặp ca bệnh thì có thể chẩn đoán và điều trị được, hiệu quả hơn nhiều, không thể chờ bác sĩ lâm sàng đến. Nghĩa là đào tạo bác sĩ cơ sở phải rộng hơn nhiều. Còn tuyến chuyên sâu phải có những bác sĩ đào tạo chuyên sâu hơn rất nhiều, học kỹ thì mới làm tốt được. Ở cơ sở cần bác sĩ đa khoa có kiến thức rộng để xử lý kịp thời bệnh cơ bản, còn tuyến trên phải có bác sĩ chuyên khoa sâu để giải quyết ca khó. Khi cân bằng được 3 tuyến như vậy, hệ thống y tế mới vận hành hiệu quả.

PV: Để thực hiện được mục tiêu đến năm 2030 miễn viện phí cấp cơ bản cho toàn dân, mục tiêu bao phủ BHYT đạt 100% có thực hiện được hay không khi còn 5% - 7% dân số chưa tham gia BHYT? Nên có chính sách ưu đãi cho những hộ gia đình không đủ điều kiện tham gia BHYT tự nguyện hay không, thưa ông?

GS.TS Nguyễn Anh Trí: Độ phủ BHYT hiện nay dao động từ 92-93% dân số, tiến tới trên 95% vào năm 2026 và đạt bao phủ toàn dân vào năm 2030. Tôi cho rằng đạt được mục tiêu này không khó vì trẻ em dưới 6 tuổi, hộ nghèo và cận nghèo, gia đình có công với cách mạng, người cao tuổi, sinh viên… đã được nhà nước hỗ trợ kinh phí đóng BHYT; đối với hộ gia đình tham gia BHYT tự nguyện cũng có các mức đóng giảm dần từ người thứ 2. Còn lại 5-7% người dân chưa tham gia BHYT thì phải thống kê lại, điều tra lại tại sao số này chưa tham gia, họ không muốn mua hay đã mua bảo hiểm dịch vụ. Điểm rất hay của Nghị quyết 72 là đa dạng hóa các loại hình bảo hiểm, có nghĩa người dân không tham gia BHYT của Nhà nước thì tham gia các loại hình bảo hiểm sức khỏe khác.

Điểm tôi rất tâm đắc là ngân sách Nhà nước bảo đảm các nhiệm vụ chi đáp ứng yêu cầu cơ bản, thiết yếu, giữ vai trò chủ đạo trong chăm sóc sức khỏe nhân dân. Đây là sự khẳng định tính ưu việt của chế độ ta. Theo Nghị quyết 72, không chỉ khám chữa bệnh mà cả dự phòng, quản lý bệnh mạn tính, khám sức khỏe định kỳ, khám sàng lọc theo yêu cầu chuyên môn… đều được tính đến trong phạm vi ngân sách Nhà nước và quỹ BHYT chi trả. Tất nhiên, việc này sẽ thực hiện theo lộ trình, tập trung vào những dịch vụ cơ bản và thiết yếu trước, để bảo đảm tính khả thi và bền vững.

Với những nhiệm vụ và giải pháp nêu trên, tôi tin rằng, nếu chúng ta biết phân phối, biết điều tiết, biết quan tâm đến những vấn đề trọng tâm, tôi tin Nghị quyết 72 ra đời sẽ làm được rất nhiều việc, sự nghiệp chăm sóc sức khỏe nhân dân được thực sự nâng cao.

PV: Xin trân trọng cảm ơn GS!

Trần Hằng (thực hiện)