Nghị quyết 71-NQ/TW: Mở đường cho khát vọng Việt Nam hùng cường - Bài 1

Trong mọi hoàn cảnh, từ khói lửa chiến tranh đến công cuộc kiến thiết hòa bình, giáo dục cách mạng Việt Nam luôn ở tuyến đầu, tạo dựng nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng vào thắng lợi của sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, đổi mới và hội nhập quốc tế.

Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo do Tổng Bí thư Tô Lâm thay mặt Bộ Chính trị ký ngày 22/8/2025 tiếp tục khẳng định và nâng tầm quan điểm xuyên suốt đó. Giáo dục và đào tạo không chỉ là quốc sách hàng đầu mà còn là động lực then chốt quyết định tương lai dân tộc, chìa khóa để hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường.

Nhân dịp này, phóng viên TTXVN thực hiện chùm bài chuyên đề: Nghị quyết 71-NQ/TW: Mở đường cho khát vọng Việt Nam hùng cường.

Học sinh Trường THPT chuyên Quang Trung (phường Đồng Xoài, tỉnh Đồng Nai) vui mừng đón chào năm học 2025-2026. Ảnh: Đậu Tất Thành/TTXVN

Bài 1: Giáo dục - Quốc sách quyết định tương lai dân tộc

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công không chỉ là mốc son chói lọi mở ra kỷ nguyên độc lập cho dân tộc mà còn đánh dấu bước ngoặt lớn của nền giáo dục Việt Nam.

Ngay sau khi thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, giữa muôn vàn khó khăn, thù trong giặc ngoài nhưng Đảng Cộng sản Việt Nam, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xem tình trạng trên 90% dân số mù chữ là một thứ giặc. Phong trào “diệt giặc dốt” do Người khởi xướng đã được toàn dân hưởng ứng, trở thành cuộc vận động sâu rộng, để lại dấu ấn xuyên suốt cho đến hôm nay. Với quan điểm nhất quán của Đảng và Nhà nước: giáo dục là quốc sách quyết định tương lai dân tộc, từ mùa Thu lịch sử năm ấy đến hành trình phát triển trong kỷ nguyên mới, tinh thần coi trọng giáo dục vẫn luôn được giữ vững và phát huy.

Đầu tư nguồn lực tạo sự đột phá

Sau ngày 2/9/1945, nền độc lập non trẻ đối mặt với “giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm”. Trong bối cảnh đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát động “Tuần lễ học chữ” (1945-1946), coi việc xóa mù chữ là nhiệm vụ cấp bách, là điểm đột phá để chiến thắng cả 2 thứ giặc còn lại. Dưới ánh đèn dầu le lói, bảng đen, phấn trắng, những người dân bất kể tầng lớp, tuổi tác, tôn giáo chăm chú học chữ, gò lưng tập viết trên các lớp “bình dân học vụ”, ngày đêm góp lửa cho ngọn đuốc tri thức của dân tộc. Từ phong trào này, đã có hơn 75.000 lớp học bình dân học vụ, với hàng triệu người thoát nạn mù chữ – một thành tựu chưa từng có trong lịch sử.

Từ đó cho đến nay, trải qua 80 năm với nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau, ngành Giáo dục và đào tạo đã qua 3 lần cải cách giáo dục lớn, 2 lần đổi mới sâu rộng có tính chất cách mạng để phát triển theo hướng vừa kế thừa truyền thống, vừa hội nhập quốc tế, tạo bản sắc và giá trị riêng của Việt Nam.

Đặc biệt, trong bối cảnh thế giới có nhiều thay đổi sâu sắc, công nghệ số và trí tuệ nhân tạo đang tái định hình nền giáo dục toàn cầu, ngày 22/8/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, trong đó nêu rõ: Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc.

Chiều 16/9/2025, tại Trụ sở Trung ương Đảng, Tổng Bí thư Tô Lâm gặp mặt thân mật Ban Thường vụ Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam khóa VI, nhiệm kỳ 2021 - 2026. Ảnh: Thống Nhất/TTXVN

Tại Hội nghị trực tuyến triển khai 4 nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị diễn ra sáng 16/9, Nghị quyết 71-NQ/TW một lần nữa được Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh là một chiến lược đột phá trong kỷ nguyên mới của nước ta. Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: Đầu tư cho giáo dục chính là đầu tư, bồi đắp, nâng cao “nguyên khí quốc gia”, chính là đầu tư cho tương lai của dân tộc. Đây là lĩnh vực then chốt của mọi then chốt, là động lực căn cơ để tăng năng suất, bứt phá năng lực cạnh tranh quốc gia, nuôi dưỡng khát vọng phát triển. Giáo dục đào tạo theo phương châm: “Lấy chất lượng làm trục - lấy nhà giáo làm then chốt - lấy công nghệ làm đòn bẩy”.

Người đứng đầu ngành Giáo dục, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho rằng: Nghị quyết 71 được ban hành đã đặt phát triển giáo dục và đào tạo trong tư duy quản trị quốc gia, quản trị xã hội, đưa các mục tiêu nhiệm vụ phát triển giáo dục và đào tạo thành trọng tâm trong chiến lược, quy hoạch, chính sách, chương trình, kế hoạch phát triển các lĩnh vực của quốc gia. Nghị quyết đặt ra mục tiêu lớn, tới năm 2045, Việt Nam có hệ thống giáo dục quốc dân hiện đại, công bằng và chất lượng, đứng vào nhóm 20 quốc gia hàng đầu thế giới. Đây là cơ hội đặc biệt, chưa từng có đối với ngành giáo dục, là sứ mệnh, trách nhiệm và vinh dự lớn lao của ngành. Nghị quyết 71 có ý nghĩa mở đầu, định hướng cho cuộc cách mạng mới trong giáo dục.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Nghị quyết 71 đặt ra yêu cầu đổi mới mạnh mẽ thể chế, tạo cơ chế, chính sách đặc thù, nguồn lực đầu tư vượt trội cho phát triển giáo dục và đào tạo. Nghị quyết nêu rõ việc đảm bảo dành tối thiểu 20% chi ngân sách nhà nước cho giáo dục và đào tạo, trong đó ít nhất 5% cho chi đầu tư, 3% cho giáo dục đại học. Đây là một cam kết mạnh mẽ, tạo nền tảng tài chính vững chắc để giáo dục phát triển, đồng thời mở ra cơ chế để toàn xã hội cùng chăm lo sự nghiệp “trồng người”.

Ở góc độ quản lý, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Minh Sơn, Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội phân tích, yêu cầu chi tối thiểu 20% ngân sách nhà nước cho giáo dục đã có từ Nghị quyết 29-NQ/TW và được thể chế hóa trong Luật Giáo dục 2019, song thực tế nhiều năm chưa đạt. Nghị quyết 71 một lần nữa khẳng định lại tính đúng đắn của chính sách này, đồng thời bổ sung quy định chi đầu tư đạt ít nhất 5% tổng chi ngân sách và chi cho giáo dục đại học tối thiểu 3%.

Trong giai đoạn tới, chi đầu tư cho giáo dục mầm non và giáo dục phổ thông sẽ được ưu tiên đầu tư kiên cố hóa trường lớp, chú trọng các phòng học thực hành, trải nghiệm STEM/STEAM, không gian vui chơi, môi trường rèn luyện thể chất; xây dựng mạng lưới trường phổ thông nội trú tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng khó khăn và biên giới.

Đối với giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học, Nghị quyết cũng đã chỉ rõ “phân bổ ngân sách nhà nước cho các cơ sở giáo dục đại học, cơ sở giáo dục nghề nghiệp dựa trên sứ mạng, chất lượng và hiệu quả theo cơ chế thống nhất trong toàn ngành; ưu tiên đặt hàng, giao nhiệm vụ đối với các ngành, lĩnh vực trọng điểm theo kết quả đầu ra”.

Bên cạnh đó, các cơ chế, chính sách của Nhà nước tập trung tạo động lực và không gian cho các nhà đầu tư giáo dục và các tổ chức, cá nhân khác tham gia phát triển giáo dục.

Nhận định về tính ưu việt của chính sách này, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Nguyễn Đình Đức, nguyên Chủ tịch Hội đồng trường Trường Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội, cho rằng: “Có thực mới vực được đạo. Việc tăng đầu tư, đảm bảo tổng chi ngân sách cho giáo dục, cho đội ngũ nhà giáo không chỉ thể hiện sự quan tâm thiết thực của Đảng, mà còn là giải pháp cụ thể góp phần thực hiện bằng được mục tiêu đề ra. Sự đầu tư thỏa đáng này sẽ hiện đại hóa nhà trường, để tất cả các trường đều được “trường ra trường, lớp ra lớp”; đồng thời có trang thiết bị hiện đại để nâng cao chất lượng đào tạo, gắn đào tạo với nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và doanh nghiệp tốt hơn, nhanh hơn. Đời sống, thu nhập được cải thiện sẽ giúp nhà giáo yên tâm công tác, toàn tâm toàn ý cho sự nghiệp trồng người, tăng sức hút của nghề giáo với xã hội. Đây là đòn bẩy trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học, đẩy nhanh tốc độ hội nhập quốc tế của hệ thống giáo dục Việt Nam”.

Khởi động loạt chính sách mới

Học sinh Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Thàng Tín (xã Thàng Tín, Tuyên Quang) trở lại trường sau lũ ống. Ảnh: TTXVN phát

Cùng với việc ban hành Nghị quyết 71, hàng loạt chính sách đầu tư cho giáo dục đã bắt đầu được triển khai ngay từ năm học 2025-2026, thấm đẫm tính nhân văn của một dân tộc lấy việc học làm nền tảng cho phát triển để “không ai bị bỏ lại phía sau”.

Ngày 27/7, tỉnh Điện Biên đã khởi công xây dựng Trường liên cấp Tiểu học, Trung học cơ sở xã Si Pa Phìn. Đây là công trình đầu tiên được triển khai theo chủ trương mới của Bộ Chính trị về đầu tư xây dựng 248 trường phổ thông nội trú liên cấp Tiểu học, Trung học Cơ sở tại các xã biên giới đất liền. Lễ khởi công ngôi trường này cũng mở màn cho một chiến dịch xây dựng 100 trường nội trú liên cấp tại 100 xã biên giới đất liền chính thức được phát động với thời hạn chỉ 13 tháng, chậm nhất hoàn thành vào 30/8/2026.

Cùng với trường lớp, Đảng và Nhà nước tiếp tục chăm lo cho “bữa cơm no” trên lớp của các em học sinh. Thông báo số 177-TB/VPTW ngày 25/4/2025 của Văn phòng Trung ương Đảng Kết luận của Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với đại diện Đảng ủy Chính phủ và các bộ, ban, ngành Trung ương về tình hình thực hiện các nghị quyết của Trung ương về giáo dục và đào tạo nêu rõ việc thống nhất chủ trương Nhà nước hỗ trợ bữa ăn trưa cho học sinh Tiểu học và Trung học Cơ sở ở các xã biên giới, trong đó ưu tiên các xã biên giới miền núi (đối tượng bao gồm cả học sinh là người dân tộc thiểu số và học sinh là người dân tộc Kinh sinh sống tại các xã biên giới). Ngay tại Thủ đô Hà Nội, từ năm học này, sẽ có khoảng 768.000 học sinh tiểu học ở Hà Nội, gồm cả công lập và tư thục được hỗ trợ 20.000 - 30.000 đồng bữa ăn trưa mỗi ngày.

Cùng với việc đầu tư cơ sở vật chất, hỗ trợ điều kiện học tập, ăn ở cho học sinh, chính sách đãi ngộ cho giáo viên cũng được chú trọng nghiên cứu và triển khai. Tại lễ khai giảng năm học 2025-2026, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Thầy cô là linh hồn của giáo dục, là nhân tố quyết định sự thành bại của đổi mới; là người gieo mầm khát vọng, hun đúc nhân cách, thắp sáng niềm tin cho học trò.

Bởi vậy, việc chăm lo xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục cũng là một trong những nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu. Nghị quyết 71 đã đưa ra nhiều chính sách đột phá cho đội ngũ giáo viên, nhân viên trường học; trong đó, nâng phụ cấp ưu đãi nghề đối với cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông lên tối thiểu 70% cho giáo viên; tối thiểu 30% cho nhân viên; 100% cho giáo viên ở khu vực đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số”. Khi chính sách này được đưa vào triển khai sẽ là nguồn động lực lớn giúp cải thiện thu nhập nhân viên trường học, giữ chân họ gắn bó với nghề.

Giáo viên trang trí lớp học chào đón học sinh trong ngày khai giảng. Ảnh: Thanh Tùng/TTXVN

Chia sẻ về chính sách liên quan trực tiếp đến nghề nghiệp của mình, Cô Hứa Thị Nhung, giáo viên tại điểm trường Bản Lù, Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Tân Sơn (xã Tân Kỳ, tỉnh Thái Nguyên) bày tỏ vui mừng và cho rằng, Nghị quyết 71 là minh chứng rõ ràng cho sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với giáo viên, nhất là khu vực vùng sâu, vùng xa. Chính sách ưu đãi được nâng lên sẽ góp phần giúp các thầy cô giáo yên tâm công tác, ổn định cuộc sống và tiếp tục gắn bó lâu dài với nghề.

Không chỉ hỗ trợ nhà giáo, Nghị quyết 71 còn đưa ra những chính sách huy động người giỏi ngoài lực lượng nhà giáo tham gia giảng dạy, thực hiện chế độ giảng viên đồng cơ hữu tại các cơ sở giáo dục và khuyến khích các chuyên gia chủ trì nghiên cứu khoa học trong các trường học. Những cơ chế này kỳ vọng góp phần rút ngắn khoảng cách giữa giáo dục vùng thuận lợi và vùng khó khăn.

Với Nghị quyết 71 cùng những chính sách cụ thể đã và đang được triển khai nhanh chóng, một cuộc cách mạng mới trong giáo dục đang mở ra: Cuộc cách mạng về phát triển đột phá về giáo dục đào tạo. Trên nền móng vững chắc đã được vun đắp suốt 80 năm qua, từng viên gạch tri thức đang tiếp tục được bồi đắp cho những búp măng non đến các bậc học phổ thông. Từ đó hình thành nên bệ phóng vững vàng để thế hệ trẻ Việt Nam vươn lên làm chủ đất nước, làm chủ kỷ nguyên của tri thức, trí tuệ và nhân văn.

Bài 2: Tạo nền tảng vững chắc cho giáo dục phổ thông

Thu Phương - Việt Hà (TTXVN)