'Nghêu Sò Ốc Hến' tái xuất trên sân khấu rối cạn

Vở "Nghêu Sò Ốc Hến" được Nhà hát Múa rối Việt Nam dàn dựng để tham dự Liên hoan Múa rối quốc tế năm 2026

Thêm món ăn “tinh thần” mới

Nghêu Sò Ốc Hến từ lâu đã trở thành một kịch bản “kinh điển” của sân khấu Việt Nam, từng được chuyển thể thành công qua nhiều loại hình như tuồng, chèo, kịch nói, xiếc…

Việc Nhà hát Múa rối Việt Nam lựa chọn dàn dựng tác phẩm bằng hình thức rối cạn đặt ra không ít thách thức trong việc làm mới một kịch bản đã quá quen thuộc, song đồng thời mở rộng không gian sáng tạo, góp phần làm giàu đời sống nghệ thuật múa rối đương đại.

Câu chuyện quen thuộc được tái hiện với trọng tâm rõ nét và mạch kể chặt chẽ. Vở diễn xoay quanh việc anh Ốc (kẻ trộm vặt) nhờ thầy bói Nghêu chỉ đường đột nhập nhà Trùm Sò, rồi mang đồ trộm bán cho Thị Hến. Sự việc nhanh chóng bị Lý trưởng phát hiện, kéo theo một chuỗi kiện tụng nơi công đường.

Tại đây, bộ mặt thật của quan huyện lộ rõ qua sự tham lam, háo sắc, đã bị Hến mê hoặc, xử cho Hến thắng kiện, còn Trùm Sò mất tiền, Lý trưởng bị phạt.

Vở rối kết hợp linh hoạt nhiều loại hình rối và các tích trò đặc trưng

Dưới bàn tay dàn dựng giàu kinh nghiệm của Giám đốc Nhà hát Múa rối Việt Nam, đạo diễn, NSND Nguyễn Tiến Dũng, tác phẩm đã bộc lộ rõ tư duy sáng tạo đa diện khi kết hợp linh hoạt nhiều loại hình múa rối như rối que, rối dây, rối tay, rối chân,…

Sân khấu vở Nghêu Sò Ốc Hến được thiết kế theo lối tối giản nhưng giàu tính biểu tượng. Trung tâm không gian là một đồng tiền xu khổng lồ. Không còn là vật trao đổi thông thường mà đồng xu này trở thành biểu tượng chi phối mọi hành động.

Giám đốc Nhà hát Múa rối Việt Nam, đạo diễn, NSND Nguyễn Tiến Dũng bày tỏ niềm vui khi tác phẩm nhận được nhiều quan tâm của công chúng

Ngay từ lớp đồng dao mở màn, hình ảnh những thân phận người khoác đồng tiền lên thân thể như xiềng xích vô hình, từ đó, phơi bày sự lệ thuộc và bào mòn nhân tính.

Đồng tiền xoay lật nhiều mặt khác nhau trên sân khấu đã trở thành ẩn dụ sắc lạnh cho quyền lực của vật chất, bóp nghẹt những phận người yếu thế và phơi lộ vòng xoáy tham lam cùng mặt trái của xã hội.

Cách tạo hình này mang sắc thái mỉa mai, cay độc, phơi bày trần trụi thói cửa quyền và sự mua bán công lý của xã hội cũ, đồng thời chiếu rọi những ám ảnh chưa bao giờ cũ về đồng tiền và quyền lực trong đời sống đương đại.

Hệ thống con rối tạo hình giàu sáng tạo. Mỗi nhân vật xuất hiện với dáng vẻ riêng, vừa hài hước vừa sinh động. Điển hình như nhân vật Hến được điểm xuyết bằng dải lụa mềm mại, gợi nét nữ tính nhưng cũng linh hoạt, biến hóa, phản ánh khả năng thích nghi của nhân vật trong nghịch cảnh.

Hình ảnh những người phụ nữ khoác đồng tiền lên thân thể như xiềng xích vô hình

Điểm nhấn của vở diễn là thiết kế đồng xu mang nhiều triết lý sâu sắc

Sân khấu vở "Nghêu Sò Ốc Hến" tối giản nhưng giàu tính biểu tượng

NSND Nguyễn Tiến Dũng cho rằng, thành công của một vở múa rối nằm ở sự khéo léo, tinh tế và lao động bền bỉ của nghệ sĩ.

Theo ông, từng chi tiết của con rối đều đòi hỏi sự rèn luyện kỹ lưỡng, từ động tác đến nhịp lời thoại, để các nghệ sĩ phối hợp ăn ý trong quá trình điều khiển. Khi các nghệ sĩ cùng vận hành, họ phải hòa làm một với con rối, tạo nên một chỉnh thể sống động trên sân khấu.

Chinh phục giới nghề và khán giả trẻ

Vở rối nhận được sự quan tâm của nhiều nghệ sĩ, người làm nghề đến thưởng thức và đánh giá. Giới chuyên môn ghi nhận nỗ lực sáng tạo, cách dàn dựng công phu cùng khả năng làm mới kịch bản quen thuộc, qua đó góp phần khẳng định sức sống và hướng đi giàu tiềm năng của nghệ thuật múa rối đương đại.

NSND Thu Quế (Nhà hát Kịch Quân đội) bày tỏ: “Nghêu Sò Ốc Hến vốn là tác phẩm quen thuộc, từng được thể hiện qua nhiều loại hình sân khấu, nhưng khi xuất hiện trong hình thức múa rối lại mang đến cảm giác hoàn toàn mới mẻ, thú vị và đầy bất ngờ. Tiếng cười dân gian trong vở diễn không chỉ mang tính giải trí mà còn giàu chất châm biếm, càng xem càng mở ra nhiều lớp nghĩa sâu sắc”.

NSND Thu Quế đặc biệt ấn tượng với thiết kế mỹ thuật độc đáo và diễn xuất của các nghệ sĩ múa rối – những người vừa biểu diễn bằng hình thể, vừa điều khiển con rối, hòa quyện con người và nhân vật một cách nhuần nhuyễn, tinh tế.

Đến thưởng thức vở Nghêu Sò Ốc Hến còn có đông đảo học sinh, sinh viên. Nhiều tràng vỗ tay vang lên sau mỗi lớp diễn cao trào, cho thấy sức hút của vở rối và sự quan tâm của giới trẻ đối với nghệ thuật sân khấu truyền thống.

Khán giả Thân Thị Thanh Thảo (21 tuổi, Hà Nội) cho biết: “Tôi cảm nhận vở diễn mang nhiều yếu tố mới mẻ, có khả năng tiếp cận không chỉ khán giả trong nước mà cả công chúng quốc tế. Múa rối vốn là loại hình nghệ thuật độc đáo, nay được kết hợp linh hoạt giữa biểu diễn hình thể, kỹ thuật điều khiển rối và lồng ghép nhiều làn điệu dân ca, tạo nên sự cuốn hút.

Tôi mong vở rối sẽ được lan tỏa rộng rãi hơn, đặc biệt đến với giới trẻ, để nghệ thuật truyền thống không chỉ được bảo tồn mà còn được tiếp nhận như một trải nghiệm văn hóa sống động, gần gũi với đời sống hôm nay” - khán giả Thảo bày tỏ.

THANH MAI