Nghệ sĩ – nghệ nhân: Khi cái bắt tay mở ra tinh thần mới cho gốm Việt

Khi liên kết mở ra cánh cửa sáng tạo

Họa sĩ Trần Dân - người đang triển khai nhiều dự án kết nối sáng tạo với các làng nghề cho biết, Festival năm nay là dịp quan trọng để giới làm nghề cùng đặt lại câu hỏi: "Chất liệu truyền thống có thể đi xa đến đâu nếu được thổi vào tư duy thiết kế mới?"

“Sơn mài trên gốm giúp chúng tôi thổi hồn mới, giữ tinh thần Việt mà vẫn hiện đại”, họa sĩ Trần Dân giải thích khi giới thiệu sản phẩm.

Theo họa sĩ, giá trị lớn nhất của sự kết hợp giữa nghệ sĩ và nghệ nhân không đơn thuần nằm ở hình thức của sản phẩm, mà ở sự gặp gỡ trong tư duy sáng tạo. Các nghệ nhân có kỹ thuật thuần thục, hiểu sâu vật liệu và quy trình thủ công; còn họa sĩ – kiến trúc sư mang đến tinh thần mới, tư duy hình khối, thẩm mỹ và khả năng ứng dụng trong không gian đương đại. Hai yếu tố này hòa vào nhau tạo ra những sản phẩm “vừa cũ vừa mới” – vẫn giữ tinh thần Việt, nhưng có sắc thái, bề mặt và ngôn ngữ tạo hình đậm tính hiện đại.

“Nghề thủ công cần tiệm cận sự hiện đại, có tư duy mới về sản phẩm. Sự đổi mới không làm mất đi bản sắc, mà ngược lại giúp gốm bước vào đời sống, vào kiến trúc và không gian sống của người đương thời”, anh nhấn mạnh.

Bộ ngựa gốm sơn mài với dáng uyển chuyển, vừa giữ tinh thần Việt vừa mang hơi thở đương đại.

Một góc trưng bày gốm kết hợp giữa hình dáng truyền thống và sơn mài.

Nghệ nhân – khi được mở khóa sáng tạo

Những ngày đầu làm việc, nhóm họa sĩ gặp không ít khó khăn khi thuyết phục nghệ nhân thay đổi quy trình quen thuộc. Việc đưa mẫu thiết kế mới đồng nghĩa với thách thức mới: vừa giữ cái cũ, vừa cập nhật cái mới.

Tuy nhiên, theo họa sĩ Trần Dân, chỉ cần mở được “chiếc khóa ngần ngại”, nghệ nhân lập tức trở thành những người sáng tạo mạnh mẽ nhất. “Bản chất nghệ nhân cũng là nghệ sĩ. Khi được khơi đúng cảm hứng, họ sẽ bùng nổ ý tưởng và sẵn sàng thử nghiệm”, anh nói.

Các sản phẩm gốm tại Festival 2025 thể hiện tinh thần hợp tác giữa nghệ nhân và họa sĩ, vừa truyền thống vừa đương đại.

Chiếc bình gốm dáng cổ được phủ lớp sơn mài tinh tế, vừa giữ bản sắc Việt vừa mang phong cách đương đại.

Từ Bát Tràng, Kim Lan, Phù Lãng, Hương Canh đến gốm Ninh Bình, nhiều nghệ nhân đã chủ động đề xuất mẫu mã mới, cùng nhóm họa sĩ tạo ra các sản phẩm có chất liệu độc đáo, bề mặt mới lạ nhưng vẫn mang đậm tinh thần truyền thống.

Sơn mài trên gốm – hướng đi đương đại cho chất liệu truyền thống

Một điểm nhấn của Festival năm nay là dòng sản phẩm sơn mài trên gốm- sản phẩm của nghệ sĩ và nghệ nhân. Những chiếc bình dáng cổ, đậm tinh thần Việt, được phủ sơn mài với kỹ thuật mới đã thu hút sự trầm trồ của du khách.

Du khách thích thú với những sản phẩm gốm mang “hơi thở mới” tại không gian triển lãm.

Anh Nhật Nam- một du khách đến từ Đà Nẵng chia sẻ cảm nhận: “Tôi thích cách họ giữ hình dáng gốm truyền thống nhưng màu sắc, kỹ thuật sơn mài lại khiến nó rất hiện đại. Tưởng đối lập mà hợp nhau bất ngờ”.

“Nhìn rất hợp với không gian sống hiện đại mà vẫn mang dáng vẻ, tinh thần Việt”, bạn Tú Anh đến từ Hà Nội cảm nhận.

Với bề mặt gốm được xử lý tinh xảo, tạo hiệu ứng thị giác mạnh nhưng vẫn giữ được sự mộc mạc của đất, sơn mài trên gốm là sự kết hợp hiếm gặp giữa hai chất liệu truyền thống. “Bảo tồn không có nghĩa là giữ nguyên, mà là tiếp biến, làm mới để truyền thống có đời sống tiếp theo”, nhóm họa sĩ Sơn mài Đất Việt chia sẻ.

Các nghệ nhân và kiến trúc sư cùng bàn bạc giải pháp đưa gốm vào không gian sống đương đại.

Sản phẩm làng nghề: cần sáng tạo, cần bảo vệ chất xám

Theo các họa sĩ, giá trị sản phẩm thủ công chỉ thực sự được nâng cao khi đi kèm tư duy sáng tạo và sự bảo vệ chất xám. Việc đưa ra thiết kế mới không chỉ giúp sản phẩm có diện mạo khác biệt, mà còn tạo nền tảng để khẳng định vị thế trên thị trường.

Sự hợp tác giữa họa sĩ – nghệ nhân vì thế không chỉ là sự cộng tác nghệ thuật, mà còn là chiến lược phát triển nghề, giúp sản phẩm có bản sắc, tạo chỗ đứng cho làng nghề và xây dựng giá trị lâu dài cho thị trường thủ công mỹ nghệ.

Gốm Việt không chỉ là sản phẩm thủ công mà còn có cơ hội “xuất khẩu văn hóa” nhờ sự hợp tác giữa họa sĩ và nghệ nhân.

Không dừng lại ở Festival Bảo tồn và Phát triển Làng nghề quốc tế 2025, nhiều sản phẩm gốm mới được kỳ vọng sẽ bước ra thị trường quốc tế. Sự kết hợp giữa câu chuyện văn hóa, hình thức đương đại và chất liệu độc đáo giúp gốm Việt có cơ hội cạnh tranh với sản phẩm thủ công của các quốc gia khác.

“Tôi tin chắc gốm Việt sẽ không chỉ dừng lại ở hội chợ trong nước mà còn vươn xa hơn, đến với công chúng và thị trường quốc tế. Khi đó, chúng ta không chỉ xuất khẩu sản phẩm mà còn xuất khẩu văn hóa”, họa sĩ Trần Dân khẳng định.

Một bước chuyển cần thiết cho gốm Việt

Trong bối cảnh nghề thủ công đối mặt với nhiều thách thức về nhân lực, thị trường và cạnh tranh, sự bắt tay giữa nghệ sĩ – nghệ nhân được xem như hướng đi tất yếu.

Sự kết hợp này giúp gốm Việt giữ được gốc rễ truyền thống, mở rộng biên độ sáng tạo, đồng thời tạo giá trị mới và trở nên phù hợp với đời sống đương đại.

Festival Bảo tồn và Phát triển Làng nghề quốc tế 2025 vì thế không chỉ là sự kiện văn hóa, mà còn là bước chuyển quan trọng đánh dấu nỗ lực đổi mới của nghề gốm Việt trên hành trình hội nhập và phát triển.

Bộ sưu tập gốm mới hứa hẹn bước ra thị trường quốc tế nhờ kết hợp văn hóa, hình thức đương đại và chất liệu độc đáo.

Hải Hà/VOV.VN