Nghề luật sư trong thời AI bùng nổ

Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo ra những tác động mang tính kiến tạo, tái cấu trúc, buộc toàn bộ lĩnh vực pháp lý phải thích ứng để không bị tụt hậu.

Tại Việt Nam, bối cảnh này diễn ra song song với sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế số. Thị trường công nghệ pháp lý, dù còn non trẻ, đang cho thấy những tiềm năng tăng trưởng vượt bậc.

Các luật sư thuộc Đoàn Luật sư TP.HCM tư vấn pháp luật miễn phí cho người dân. Ảnh: YC

AI tác động đến cách thức làm việc của các luật sư

Sự thẩm thấu, thâm nhập của AI vào ngành luật không còn là điều gì đó quá xa vời mà đã dần được hiện thực hóa qua các dự án cụ thể ở cả khu vực công và tư.

Các cơ quan nhà nước như Bộ Tư pháp và TAND Tối cao đã tiên phong triển khai các “trợ lý ảo” để hỗ trợ rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đồ sộ và trợ giúp thẩm phán trong việc tra cứu án, đảm bảo áp dụng pháp luật thống nhất.

Khu vực tư nhân cũng năng động không kém với sự ra đời của hàng loạt nền tảng AI pháp lý, cung cấp khả năng tra cứu và trả lời các câu hỏi pháp lý bằng ngôn ngữ tự nhiên.

AI đang cách mạng hóa cách thức làm việc của LS bằng cách đảm nhận những công việc dù đơn giản nhưng lại tốn nhiều thời gian và công sức, giải phóng họ để tập trung vào các nhiệm vụ đòi hỏi tư duy chiến lược và chuyên môn sâu.

Trong hoạt động nghề LS, AI có thể đóng vai trò hỗ trợ đắc lực ở các khâu như tra cứu và phân tích văn bản pháp luật. AI có khả năng tìm kiếm và đối chiếu văn bản nhanh chóng, giúp LS tiết kiệm thời gian và giảm sai sót.

Trong soạn thảo văn bản pháp lý, các công cụ AI hiện nay có thể hỗ trợ soạn hợp đồng, đơn khởi kiện và các loại văn bản theo mẫu một cách linh hoạt, với khả năng tùy biến theo từng vụ việc cụ thể.

Trong phân tích hồ sơ vụ án, dựa vào dữ liệu từ các vụ việc tương tự, AI có thể đề xuất chiến lược pháp lý hoặc xác định các rủi ro tiềm ẩn.

Những ứng dụng này không chỉ giúp tăng năng suất làm việc, mà còn nâng cao chất lượng tư vấn pháp lý cho khách hàng, đặc biệt trong những vụ việc có khối lượng tài liệu lớn hoặc đòi hỏi xử lý nhanh.

Đặc biệt, bằng cách phân tích dữ liệu từ hàng ngàn vụ án đã được xét xử, AI có thể xây dựng các mô hình dự báo về kết quả của một vụ kiện, xác suất thành công của một luận điểm pháp lý, hay thậm chí là xu hướng ra phán quyết của thẩm phán. Những dự báo này, dù không thể thay thế phán đoán của LS, vẫn có thể giúp LS và khách hàng đưa ra các quyết định chiến lược sáng suốt hơn thông qua góc nhìn tổng thể.

Luật sư Nguyễn Thành Công, Ủy viên Ban Chủ nhiệm Đoàn LS TP.HCM.

AI là công cụ hỗ trợ, chưa thể thay thế luật sư

Dù AI ngày càng thông minh và hiệu quả nhưng câu trả lời hiện tại là: Chưa thể và khó có thể thay thế hoàn toàn LS. Bởi lẽ nghề LS không đơn thuần là xử lý thông tin pháp lý, mà còn là đại diện, tranh tụng và bảo vệ quyền lợi cho thân chủ trước tòa án, điều mà AI hiện chưa có khả năng thực hiện theo pháp luật hiện hành.

Vận dụng kỹ năng phán đoán, suy luận và đạo đức nghề nghiệp, vốn là những yếu tố mang tính con người, gắn với từng hoàn cảnh, văn hóa và giá trị xã hội. Xây dựng niềm tin và quan hệ với khách hàng, điều mà một hệ thống máy học không thể thay thế được qua cảm xúc và kinh nghiệm.

Do đó, AI có thể thay thế một phần công việc kỹ thuật của LS nhưng không thể thay thế vai trò người LS với đầy đủ bản lĩnh, tư duy và trách nhiệm nghề nghiệp.

Trước làn sóng công nghệ, đặc biệt là AI, người LS không thể đứng ngoài cuộc. Thay vì lo ngại bị thay thế, cần chủ động nhận diện AI là một công cụ hỗ trợ và từ đó nâng cấp chính mình để thích ứng và phát triển.

Như vậy, LS cần tiếp cận công nghệ và khai thác AI một cách thông minh. LS cần làm chủ các công cụ hỗ trợ, hiểu rõ giới hạn của AI để vận dụng hiệu quả. Tái định vị vai trò nghề nghiệp: LS hiện đại không chỉ là “người xử lý tranh chấp”, mà cần trở thành cố vấn pháp lý chiến lược, hỗ trợ thân chủ ra quyết định trong môi trường pháp lý ngày càng phức tạp.

Phát triển những giá trị cốt lõi mà AI không thể thay thế, bao gồm tư duy phản biện, khả năng thuyết phục, ứng xử xã hội và đạo đức nghề nghiệp - những yếu tố mang tính con người sâu sắc.

Sự phát triển của AI là tất yếu và nghề LS không nằm ngoài guồng quay đó. Tuy nhiên, AI không phải là mối đe dọa, mà là công cụ để LS nâng cao năng lực, tối ưu hóa công việc và phục vụ khách hàng tốt hơn. Trong bối cảnh Việt Nam hiện nay, AI chưa thể thay thế LS nhưng chắc chắn sẽ làm thay đổi cách thức hành nghề.

Vì vậy, con đường phía trước dành cho người LS không phải là lựa chọn giữa “giữ nghề hay bị thay thế”, mà là học cách cộng tác với công nghệ, giữ vững giá trị con người và đổi mới để thích ứng. Chỉ khi đó, người LS mới có thể tiếp tục khẳng định vai trò thiết yếu trong xã hội pháp quyền hiện đại.•

LS NGUYỄN THÀNH CÔNG, Ủy viên Ban Chủ nhiệm Đoàn LS TP.HCM