Nghệ An quyết liệt chống khai thác IUU: Cần xử lý những 'con sâu làm rầu nồi canh'

Cần xử lý nghiêm

Mới đây (ngày 27/10), UBND tỉnh Nghệ An ban hành Kế hoạch số 902/KH-UBND hành động tháng cao điểm chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không theo quy định (IUU) và phát triển bền vững ngành thủy sản trên địa bàn. Kế hoạch này được ban hành nhằm tập trung cao điểm nguồn lực thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp cấp bách, trọng tâm để giải quyết triệt để các tồn tại, hạn chế trong chống khai thác IUU, thực hiện các khuyến nghị của EC và chuẩn bị làm việc với Đoàn Thanh tra lần thứ 5 của EC đảm bảo đạt kết quả tốt nhất, quyết tâm tháo gỡ “thẻ vàng” tại đợt thanh tra lần này.

Lực lượng chức năng đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho ngư dân về các quy định của pháp luật trong khai thác thủy sản.

Có thể thấy, tỉnh Nghệ An luôn quan tâm, sát sao trong công tác chống khai thác hải sản bất hợp pháp, nhiều ngư dân đã chấp hành nghiêm quy định. Tuy nhiên, vẫn còn đó những “con sâu làm rầu nồi canh” khi một số ngư dân vẫn đang tiếp tục khai thác hải sản theo kiểu tận diệt.

Sau khi tỉnh Nghệ An ban hành Kế hoạch số 902/KH-UBND, ngày 28/10 chúng tôi đã có mặt tại xã Quỳnh Phú - nơi đây có hai cảng cá là Lạch Thơi và Lạch Quèn với hơn 600 tàu cá đang hoạt động để lắng nghe, ghi nhận ý kiến của ngư dân và chính quyền về những nỗ lực phòng, chống khai thác IUU của địa phương này.

Được một người thân giới thiệu, chúng tôi tìm đến nhà anh H. xóm 9 xã Sơn Hải (xã cũ) - ngư dân có tàu dã cào và trực tiếp tham gia đánh bắt hải sản trên địa bàn. Chẳng cần phải nhập vai, phóng viên được anh H. chia sẻ một cách thẳng thắn những mánh khóe mà chính họ đã làm trong việc góp phần tận diệt thủy sản.

“Ở gần nhà em, có khoảng vài hộ dân có tàu dã cào như gia đình em. Việc dùng kích điện khi khai thác hải sản là không đúng pháp luật, nhưng nhà em làm trốn. Đánh bắt hải sản ngày càng khó khăn, nếu làm đúng và không kích điện thì cũng làm được thôi, thế nhưng lại không đủ chi tiêu, trả lương cho người làm thuê. Thời gian gần đây, thuyền thường đánh bắt ở vùng biển Hà Tĩnh. Con nào chết thì cấp đông, còn những con nào to, còn khỏe thì bọn em thường trống lại để bán, vì cá sống được giá cao hơn”.

Nhấp một ngụm trà, anh H. kể tiếp: “Việc ra khơi kéo dài gần một tuần lễ, mỗi lần thu về 60 - 70 triệu đồng. Sau khi chi trả tiền công, tiền dầu… nếu thuận lợi mỗi tháng cũng kiếm được khoảng 15 triệu/người, còn gặp biển động tháng trung bình chỉ kiếm được 6 - 7 triệu đồng. Để tránh lực lượng chức năng, bên em thường có hội nhóm, khi một người bị kiểm tra, xử phạt thì sẽ báo cho những người còn lại, ai đen thì mới bị bắt. Thời gian gần đây, bão liên tục nên em không đi biển thường xuyên được, nếu làm thì chủ yếu là mùa hè”.

Đem câu chuyện này kể với Chủ tịch Nghiệp đoàn nghề cá Quỳnh Long, Vũ Ngọc Chắt và được biết chính ông và người dân đánh cá lâu năm tại xã Quỳnh Long (xã cũ - nay sát nhập thành xã Quỳnh Phú) cũng đang hết sức bức xúc về thực trạng này.

Ông Chắt cho biết: “Trước đây, bãi biển này đầy ắp tôm cá, nghề cá ở Quỳnh Long và các xã lân cận rất phát triển. Tuy nhiên, gần đây sản lượng hải sản trong khu vực đã suy giảm mạnh. Nguyên nhân là do các tàu thuyền khai thác với mật độ dày đặc và tận diệt. Nhiều người dân phải bán tàu chuyển sang nghề khác. Thế hệ trẻ họ chọn con đường xuất khẩu lao động, vận tải biển. Còn những người trung tuổi họ đi học trung cấp, cố gắng lấy cái bằng để về hành nghề”.

“Khu vực Quỳnh Long, hiện tại có khoảng hơn 120 tàu thuyền to nhỏ các loại. Tuy nhiên không có tàu dã cào nào hoạt động và theo kiểu kích điện, tận diệt như trên. Tại khu vực xã Quỳnh Thọ (xã cũ) cũng có nhiều ngư dân sục vẹn ngao, họ dùng máy công suất lớn, thổi phịt đất, lưới hứng phía sau. Nếu ai cũng làm theo kiểu này, đến đời con cháu chẳng còn hải sản mà khai thác”, ông Vũ Ngọc Choắt cho biết thêm.

Theo tìm hiểu, sau khi sáp nhập, xã Quỳnh Phú có bờ biển dài khoảng 15,5 km, dọc bờ biển có 2 cửa lạch, 47/69 thôn có nghề khai thác hải sản với 901 phương tiện, trong đó, có hơn 360 tàu có chiều dài trên 15m trở lên đánh bắt xa bờ, lực lượng lao động nghề cá có hơn 4.000 người. Thời gian qua, từ việc triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, công tác chống IUU của xã Quỳnh Phú cũng đã có nhiều chuyển biến tích cực.

Trao đổi với chúng tôi, ông Cao Xuân Điệp, Phó Chủ tịch UBND xã Quỳnh Phú xác nhận: “Trên địa bàn xã vẫn có vài chục thuyền nhỏ chưa đầy đủ gọi là khai thác trái phép. Địa phương cũng đã nắm bắt được danh sách và tăng cường tuyên truyền cho các ngư dân để họ biết được các quy định của pháp luật, đặc biệt là luật thủy sản năm 2017. Hiện tại, chúng tôi cũng đang đề xuất với cơ quan các cấp thẩm quyền có cơ chế chính sách để chuyển đổi nghề cho một số ngư dân làm nghề khai thác hải sản, khi các hồ sơ thủ tục của họ chưa đảm bảo”.

Nhiều kết quả đáng ghi nhận

Trở lại với câu chuyện công tác phòng chống IUU của tỉnh Nghệ An, thời gian qua, địa phương này đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, nhờ đó công tác chống IUU của Nghệ An đã có nhiều chuyển biến tích cực, thể hiện rõ nhất trong việc thực hiện quản lý hệ thống tàu cá lớn nhỏ. Toàn tỉnh có 2.630 tàu cá chiều dài từ 6m trở lên đều đã được đăng ký; tổng số tàu cá đã cấp giấy phép khai thác thủy sản đang còn hạn là 2.614 tàu cá, đạt tỷ lệ 100% số tàu cá đủ điều kiện hoạt động; tàu cá đã lắp thiết bị giám sát hành trình 1.037/1.039 tàu, đạt 100% số tàu cá đủ điều kiện hoạt động (trong đó có 2 tàu cá đậu bờ không đi khai thác)…

Theo thống kê của Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư tỉnh Nghệ An, kết quả xử lý từ đầu năm 2024 đến 27/10/2025, toàn tỉnh đã xử phạt 239 trường hợp vi phạm mất kết nối VMS, vượt ranh giới cho phép khai thác trên biển, với tổng số tiền phạt lên tới 7.360,5 triệu đồng. Trong đó, đáng chú ý cơ quan chức năng đã xử phạt vi phạm hành chính 1 tàu vượt ranh giới năm 2025 với số tiền 112,5 triệu đồng. Không có tàu bị nước ngoài bắt giữ, xử lý.

Trao đổi với phóng viên, ông Chu Quốc Nam - Phó Chi cục trưởng, Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư tỉnh Nghệ An cho biết: “Hiện tại là tháng cao điểm chống khai thác IUU, việc tuyên truyền cho người dân về tác hại của việc khai thác hải sản bất hợp pháp, không theo quy định được chúng tôi triển khai rất nhiều và thường xuyên. Tuy nhiên gần đây, có hướng tuyên truyền mới đó là diễn kịch cho người dân xem.

Điển hình như tối nay sẽ phối hợp với Bộ đội Biên phòng làm sân khấu họa ở khu vực Quỳnh Lưu, Hoàng Mai,… về hành vi IUU. Đồng thời, những tàu cá không đủ điều kiện hoạt động, chúng tôi đã nắm bắt vị trí tọa độ, chụp ảnh vệ tinh hàng tuần rồi giao cho địa phương, Biên phòng theo dõi”.

Theo dự kiến, trong tháng 11/2025, EC sẽ cử đoàn IUU về Việt Nam để tiến hành đợt kiểm tra lần thứ 5. Thời gian đã cận kề và đây là cơ hội cuối để Việt Nam nói chung và Nghệ An nói riêng chứng minh nỗ lực gỡ “thẻ vàng”. Với quyết tâm chính trị cao, sự phối hợp chặt chẽ của các lực lượng và sự đồng thuận của ngư dân, Nghệ An đang hoàn thiện khung quản lý, minh bạch hóa dữ liệu, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm và hướng tới nghề cá có trách nhiệm, bền vững

Tuấn Quỳnh