Ngày Thế giới vì trẻ sinh non (17/11): Khởi đầu vững chắc, tương lai tươi sáng

Chị Nguyễn Thị Hồng Thắm, điều dưỡng Khoa Hồi sức sơ sinh, Bệnh viện Nhi đồng 2, chăm sóc cho trẻ sơ sinh. Ảnh tư liệu: Đinh Hằng/TTXVN

Thách thức toàn cầu và cơ hội chăm sóc kịp thời

Năm 2025 đánh dấu bước tiến quan trọng khi Đại hội đồng Y tế thế giới chính thức đưa Ngày Thế giới vì trẻ sinh non vào lịch hoạt động của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Chủ đề "Khởi đầu vững chắc, tương lai tươi sáng cho trẻ sinh non" nhấn mạnh yêu cầu chăm sóc kịp thời, đảm bảo mọi trẻ em đều có khởi đầu tốt đẹp trong cuộc sống.

Mỗi năm, thế giới ghi nhận hơn 13,4 triệu trẻ sinh non. Riêng tại Việt Nam, năm 2024 ước tính có khoảng 14.000 trẻ sơ sinh tử vong, trong đó cứ bốn trường hợp tử vong lại có một ca liên quan đến sinh non. Những con số này cho thấy việc dự phòng sinh non cần được đặt lên hàng đầu trong chiến lược chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em.

Những em bé chào đời quá sớm thường nhỏ bé, yếu ớt, phải đối mặt với nhiều thách thức. Sinh non không những là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong, mà còn có nguy cơ để lại nhiều di chứng nặng nề cho trẻ, như các bệnh về mắt, tai, bệnh lý hô hấp, tuần hoàn, chuyển hóa; chậm phát triển thể chất, tâm thần, vận động. Nhưng nếu được chăm sóc đúng cách, trẻ vẫn lớn lên khỏe mạnh, phát triển bình thường. Chính vì vậy, bên cạnh việc can thiệp có tính chiến lược nhằm giảm tỉ lệ sinh non hoặc nhẹ cân, việc chăm sóc phù hợp là hết sức quan trọng nhằm giảm các di chứng lâu dài.

Bà Silvia Danailov, Trưởng đại diện Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) tại Việt Nam, cho biết, sinh non vẫn là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi trên toàn thế giới. Chủ đề năm nay là lời kêu gọi hành động mạnh mẽ, nhắc nhở cộng đồng rằng, mọi trẻ sinh non cần phải được tiếp cận dịch vụ chăm sóc tốt nhất. Đó vừa là trách nhiệm, cũng là đầu tư cho một xã hội khỏe mạnh, kiên cường trong tương lai. Đánh giá về những nỗ lực của Việt Nam, Trưởng Đại diện UNICEF ghi nhận những tiến bộ vượt bậc trong chăm sóc trẻ sơ sinh với tỷ lệ tử vong dưới 5 tuổi đã giảm mạnh, từ hơn 100 trên 1.000 trẻ sinh sống xuống chỉ còn 16,9. UNICEF đặt mục tiêu tất cả trẻ sơ sinh, dù sinh ra ở đâu hay trong hoàn cảnh nào, đều được hưởng dịch vụ chăm sóc toàn diện, chất lượng.

Nỗ lực nâng cao chất lượng chăm sóc trẻ sinh non

Sinh con ở tuần thai thứ 28, chị Hồ Thị Mai (Nghệ An), mẹ bé Minh Đạt, chia sẻ câu chuyện xúc động về hành trình đồng hành cùng con. Khi chào đời, bé chỉ nặng 1,2 kg, phải đối mặt với hàng loạt biến chứng nặng như suy hô hấp, nhiễm khuẩn huyết, xuất huyết não, loạn sản phổi và bệnh lý võng mạc sinh non, phải điều trị bằng tiêm nội nhãn. Tổng cộng, bé trải qua 73 ngày điều trị tích cực, đó cũng là quãng thời gian vô cùng căng thẳng với gia đình.

Những khó khăn ấy đã dần được vượt qua nhờ sự chăm sóc tận tâm, chuyên nghiệp, kiên trì của đội ngũ y tế. Đến nay, bé Minh Đạt đã tròn một tuổi và phát triển khỏe mạnh. Nhớ lại hành trình giành giật sự sống cùng con, chị Mai cho rằng điều quan trọng nhất là giữ vững niềm tin: Các bé mạnh mẽ hơn rất nhiều so với những gì chúng ta nghĩ. Chỉ cần bố mẹ kiên trì đồng hành, các con sẽ vượt qua được.

Trao đổi về những khó khăn trong chăm sóc trẻ sinh non, bác sĩ Lê Thị Hà, Giám đốc Trung tâm Sơ sinh, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, phần lớn trẻ được chuyển đến Trung tâm đều trong tình trạng rất nặng. Do đặc thù trẻ sinh non, việc vận chuyển không bảo đảm khiến tình trạng bệnh trầm trọng hơn. Khi tiếp nhận, nhiều trường hợp đã ở mức độ nặng, quá trình điều trị dù cứu được trẻ nhưng để lại nhiều di chứng lâu dài, nghiêm trọng hơn so với những trường hợp được can thiệp sớm, đúng cách.

Một trong những thách thức lớn nhất trong chăm sóc trẻ sinh non là nhu cầu sử dụng các loại dụng cụ, máy móc hiện đại, tinh vi và đắt tiền, bởi lẽ không thể dùng chung một loại máy cho trẻ nặng 3 kg và trẻ chỉ nặng khoảng 5 lạng. Từ đường truyền, thuốc men cho đến các phương tiện hỗ trợ, tất cả đều đòi hỏi sự chuyên biệt cao, chi phí lớn. Các trung tâm sơ sinh đang cố gắng cải tiến kỹ thuật, hướng tới các loại máy thở có chức năng tốt hơn, cùng với các phương tiện giúp duy trì đường truyền tĩnh mạch kéo dài mà không cần chọc ven quá nhiều lần. Một số loại thuốc đắt nhất, như thuốc hỗ trợ trưởng thành phổi, hiện đã được bảo hiểm y tế chi trả. Tuy nhiên, nhiều vật tư và kỹ thuật khác gia đình phải tự lo.

Một trẻ sinh non ở tuần 27-28 cần nằm viện ít nhất 1,5 tháng, nếu mắc bệnh phổi nặng, thời gian nằm viện có thể kéo dài hơn nữa khiến chi phí đội lên, đồng thời cha mẹ phải nghỉ việc chăm con cũng tạo thêm áp lực kinh tế. Ngay cả sữa mẹ từ ngân hàng sữa mẹ, vốn hoạt động phi lợi nhuận, vẫn yêu cầu gia đình chi trả khoảng 1,3 triệu đồng/lít cho chi phí thanh trùng và phân chia sữa. Bác sĩ Lê Thị Hà cho rằng, cần tăng cường truyền thông, đề xuất chính sách mở rộng danh mục chi trả bảo hiểm, giúp trẻ sinh non tiếp cận dịch vụ chăm sóc tốt hơn và giảm gánh nặng cho gia đình.

Về phương pháp chăm sóc, chuyên gia cho biết điều quan trọng không chỉ là kỹ thuật mới mà còn là cách tiếp cận đúng. Trung tâm Sơ sinh vừa ứng dụng kỹ thuật cao, vừa đặc biệt coi trọng chăm sóc cơ bản ngay từ đầu. Vai trò của gia đình rất quan trọng, nhất là trong việc duy trì nguồn sữa mẹ. Nếu mẹ tách khỏi con quá lâu, nguồn sữa sẽ giảm hoặc mất, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình nuôi dưỡng và hồi phục của trẻ sau khi ra viện.

Bác sĩ Lê Thị Hà nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tái khám. Lịch khám của trẻ sinh non rất dày nhằm phát hiện sớm các nguy cơ về thần kinh, giác quan và vận động. Có những biểu hiện chỉ xuất hiện rõ khi trẻ được 6 tháng hoặc muộn hơn. Nếu bỏ lỡ "thời điểm vàng" trong năm đầu đời, khả năng phục hồi sẽ giảm đáng kể. Việc chỉ đưa trẻ đến viện khi gia đình thấy bất thường sau một tuổi là quá trễ. Thêm nữa, gia đình phải tuân thủ lịch khám để phát hiện kịp thời các khiếm khuyết tiềm ẩn.

Ở góc độ quản lý, Tiến sĩ Trần Đăng Khoa, Phó Cục trưởng Cục Bà mẹ và Trẻ em (Bộ Y tế) cho biết, việc nâng cao chất lượng chăm sóc sơ sinh hiện được xác định là một trong những ưu tiên chiến lược của ngành Y tế. Bộ Y tế đã tập trung hoàn thiện mạng lưới chăm sóc thiết yếu cho bà mẹ và trẻ em, đặc biệt chú trọng nhóm trẻ sinh non; đồng thời tiếp tục đẩy mạnh đào tạo nhân lực, bổ sung trang thiết bị hiện đại, hỗ trợ các cơ sở tuyến dưới, với mục tiêu bảo đảm mọi trẻ sinh non đều được tiếp cận dịch vụ chăm sóc an toàn, hiệu quả.

Phương Thanh (TTXVN)