Ngày Nhân quyền thế giới 10/12: Bảo đảm quyền con người như 'hơi thở cuộc sống'

Từ Công ước Hà Nội đến thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc, Việt Nam đang hiện thực hóa cam kết mạnh mẽ về bảo vệ quyền con người như giá trị thiết yếu mỗi ngày, như hơi thở cuộc sống.

Lễ đón chính thức các Trưởng đoàn tại Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng, ngày 25/10, tại Hà Nội. (Ảnh: Thành Long)

Nhân kỷ niệm 77 năm Ngày Nhân quyền thế giới (10/12/1948 - 10/12/2025), Liên hợp quốc chọn chủ đề năm 2025 là "Quyền con người: Những giá trị thiết yếu mỗi ngày" (Human Rights, Our Everyday Essentials).

Tại Việt Nam, thông điệp này được thể hiện rõ nét trong hai dấu mốc nổi bật gần đây: Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) và việc Việt Nam tái đắc cử thành viên Hội đồng Nhân quyền nhiệm kỳ 2026-2028 với số phiếu tín nhiệm rất cao. Đây là minh chứng cho nỗ lực của Việt Nam trong việc bảo vệ phẩm giá con người trước những thách thức mới của kỷ nguyên số.

Lượng hóa qua những con số biết nói

Chủ đề Ngày Nhân quyền Thế giới năm nay nhấn mạnh, quyền con người là những điều thiết yếu chúng ta dựa vào mỗi ngày, như hơi thở cuộc sống. Tại Việt Nam, tinh thần ấy được lượng hóa bằng những chính sách phát triển toàn diện, bằng những con số biết nói, là lo cho 100 triệu dân ấm no và hạnh phúc, dân chủ, có cuộc sống bình yên, an ninh, an toàn, an dân, phát huy tối đa yếu tố con người.

Theo Báo cáo phát triển con người (HDR) năm 2025, Việt Nam tiếp tục thuộc nhóm quốc gia có mức phát triển con người cao với Chỉ số Phát triển con người (HDI - Human Development Index) năm 2023 đạt 0,766, xếp thứ 93 trên 193 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong hơn 3 thập kỷ (1990-2023), chỉ số này đã tăng tới 53,5%, phản ánh nỗ lực bền bỉ trong việc cải thiện y tế, giáo dục và thu nhập cho người dân.

Trong lĩnh vực quyền trẻ em, Việt Nam là quốc gia châu Á đầu tiên phê chuẩn Công ước Quyền trẻ em (CRC). Sau 35 năm triển khai, tỷ lệ tử vong trẻ em dưới 5 tuổi đã giảm từ 58% vào năm 1990, xuống còn 16,9‰ vào năm 2024. Những thành tựu đó là sự hiện thực hóa mạnh mẽ cam kết của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong đảm bảo những nhu cầu căn bản nhất cho người dân, để "không ai bị bỏ lại phía sau" trong hành trình phát triển, đồng thời là nền tảng vững chắc cho uy tín đối ngoại. Việc Việt Nam tái đắc cử thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2026–2028 với số phiếu cao nhất trong Nhóm châu Á – Thái Bình Dương là minh chứng rõ nét nhất.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đặng Hoàng Giang khẳng định: "Đây chính là sự ghi nhận cao nhất của cộng đồng quốc tế đối với chính sách, chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước... đặc biệt trong việc bảo đảm quyền con người".

Đoàn Việt Nam chung vui trong khoảnh khắc Việt Nam được xướng tên tái đắc cử Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc tại New York, ngày 14/10. (Nguồn: Phái đoàn Việt Nam tại New York)

An toàn thiết yếu trong kỷ nguyên số

Trước bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng và quá trình chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, việc bảo đảm quyền con người không chỉ diễn ra trong không gian vật lý mà đã mở rộng sang không gian số. Với 78,8% dân số cả nước truy cập Internet, trong đó 76,2 triệu người dùng mạng xã hội và có hơn 95% người dùng Internet Việt Nam hiện đang sử dụng ít nhất một nền tảng mạng xã hội, đứng thứ 12 thế giới và thứ 6 khu vực, cho thấy sức lan tỏa sâu rộng và sự phụ thuộc ngày càng lớn của người dân Việt Nam vào môi trường số.

Đồng thời, sự phát triển không ngừng của công nghệ, trí tuệ nhân tạo, tốc độ gia tăng nhanh chóng về số lượng người tham gia không gia mạng, đặc biệt là nhóm dân số trẻ, cũng đang đặt ra những thách thức

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Tường Duy Kiên, Viện trưởng Viện Quyền con người, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh nhận định, công nghệ số khiến ranh giới giữa riêng tư và công cộng trở nên mờ nhạt. Quyền riêng tư nay gắn liền với "dữ liệu kỹ thuật số” - nơi thông tin cá nhân có nguy cơ bị thu thập và phân tích "gần như không biết đến giới hạn".

Thách thức còn đến từ sự bất đối xứng giữa công nghệ và pháp luật. Những câu hỏi được đặt ra: Liệu "Quyền tiếp cận Internet" có nên được ghi nhận là một quyền cơ bản trong Hiến pháp? Làm thế nào để thực thi "Quyền được lãng quên" khi thông tin trên mạng tồn tại vĩnh viễn? Hay vấn đề "tính tự nguyện" khi người dùng buộc phải chấp nhận chia sẻ dữ liệu để được sử dụng dịch vụ.

Và đã có những cảnh báo: AI có thể giúp thu hẹp những khoảng cách này nhưng cũng có thể khiến khoảng cách này trở nên xa hơn. AI phục vụ con người, chứ không phải ngược lại.

Đáng báo động nữa là sự an toàn của trẻ em trên không gian mạng. Năm 2024, Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05, Bộ Công an) ghi nhận 381 vụ xâm hại trẻ em qua mạng. Còn báo cáo quốc tế của NCMEC (Hoa Kỳ) cho biết, số lượng nội dung xâm hại trẻ em được tạo bởi AI đã tăng 1.325% so với năm 2023.

Trước thách thức trên, Việt Nam đã chủ động xây dựng hành lang pháp lý vững chắc. Ngày 17/6/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1172/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch tổng thể triển khai thực hiện các khuyến nghị Việt Nam chấp thuận theo Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát (UPR) chu kỳ IV của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc. Đây là văn bản chiến lược với 6 nhóm nhiệm vụ trọng tâm, trong đó ưu tiên hoàn thiện pháp luật về quyền con người và bảo đảm quyền của các nhóm dễ bị tổn thương trong môi trường số. Chiến dịch "Không một mình" với sự tham gia của các bộ, ngành và nền tảng xuyên biên giới đã tạo "lá chắn" bảo vệ trẻ em trước các nguy cơ trực tuyến.

Ở tầm quốc tế, việc Việt Nam đăng cai Lễ mở ký Công ước Hà Nội- văn kiện pháp lý toàn cầu đầu tiên về chống tội phạm mạng của Liên hợp quốc, được coi là dấu mốc lịch sử. Chủ tịch nước Lương Cường đã khẳng định: “mục tiêu cao nhất của mọi nỗ lực là vì người dân, để công nghệ phục vụ đời sống, phát triển mang lại cơ hội cho tất cả, không ai bị bỏ lại phía sau trong tiến trình số hóa toàn cầu”.

Trong nhiệm kỳ thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc 2026-2028, Việt Nam sẽ tiếp tục thúc đẩy 8 lĩnh vực ưu tiên về nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng Nhân quyền, trong đó có bảo đảm quyền con người trong lĩnh vực biến đổi khí hậu và chuyển đổi số. Đây là sự lựa chọn chiến lược, gắn kết trực tiếp lợi ích quốc gia với xu thế tiến bộ của nhân loại.

Theo bà Kanni Wignaraja, Trợ lý Tổng Thư ký Liên hợp quốc, Giám đốc Khu vực châu Á-Thái Bình Dương của UNDP: "Tài sản quý giá nhất mà Việt Nam có, chính là con người”. Nếu tiếp tục đầu tư vào con người, Việt Nam sẽ đạt đến những thành tựu bứt phá.

Bảo đảm quyền con người trong kỷ nguyên số là nhiệm vụ sống còn. Từ Công ước Hà Nội đến thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc, Việt Nam đang khẳng định vị thế của một dân tộc yêu chuộng hòa bình, phát triển khoa học, công nghệ theo hướng nhân văn, phục vụ cho hạnh phúc của mọi người dân.