Ngày Nhân đạo thế giới 2025: Vì sao nhân viên y tế cần được bảo vệ và hỗ trợ tài chính khẩn cấp?

Những khoản đầu tư khẩn cấp, giải pháp từ địa phương và nỗ lực bảo vệ các dịch vụ y tế là yếu tố then chốt để hỗ trợ những nhóm dễ bị tổn thương nhất - phụ nữ, trẻ em gái và các lực lượng ứng phó tuyến đầu. (Nguồn: UNFPA)

Từ những ngôi làng bị lũ lụt ở Nepal đến các khu vực chịu ảnh hưởng xung đột ở Myanmar, nữ hộ sinh, bác sĩ và các nhân viên cộng đồng đang cứu sống con người. Họ chính là những người đến đầu tiên và rời đi sau cùng khi khủng hoảng xảy ra. Họ làm việc tại các điểm nóng xung đột, vùng thiên tai khí hậu và trại tị nạn với nguồn lực hạn chế và thường xuyên ở trong tình trạng đe dọa bởi bạo lực.

Riêng tại Myanmar, hàng triệu phụ nữ và trẻ em gái vẫn đang phải di dời, cả trong nước và sang các quốc gia láng giềng. Năm nay đánh dấu tròn 8 năm kể từ cuộc di cư hàng loạt đầy bi thương của người Rohingya từ Myanmar sang Cox’s Bazar, Bangladesh, nơi hiện là khu tị nạn lớn nhất thế giới, nơi các nhân viên nhân đạo vẫn đang miệt mài bảo vệ quyền và phẩm giá của những người di cư.

Giám đốc khu vực châu Á-Thái Bình Dương UNFPA Pio Smith. (Nguồn: UNFPA)

Chỉ 6 tháng sau khi UNFPA buộc phải thực hiện những cắt giảm ngân sách toàn cầu nghiêm trọng, chúng tôi đã và đang chứng kiến những tác động sâu rộng tới cuộc sống của những người mà chúng tôi nỗ lực hỗ trợ: các phòng khám sức khỏe bà mẹ phải đóng cửa, các đội y tế lưu động buộc phải ngừng hoạt động và việc cung cấp vật tư sức khỏe sinh sản thiết yếu bị chậm trễ.

Điều này khiến hàng triệu người không được tiếp cận dịch vụ thiết yếu. Đối với nhóm người dễ bị tổn thương, đây là yếu tố phân định giữa sự sống và cái chết.

Cùng lúc đó, các vụ tấn công vào y tế đang gia tăng. Năm vừa qua ghi nhận số nhân viên cứu trợ thiệt mạng cao nhất từ trước tới nay, phần lớn là nhân viên tại quốc gia sở tại. Trên toàn cầu ghi nhận hơn 1.600 vụ tấn công vào nhân viên y tế, bao gồm tại Iran, Myanmar và Pakistan, khiến hơn 900 bệnh nhân và nhân viên y tế thiệt mạng, hàng trăm người khác bị thương. Đây không chỉ là thảm kịch nhân đạo mà còn là sự vi phạm Luật nhân đạo quốc tế.

Các cuộc tấn công nhằm vào cơ sở y tế đều bị nghiêm cấm, nhưng tình trạng vô trách nhiệm vẫn tiếp diễn. Các nhà lãnh đạo cần hành động ngay: xem việc bảo vệ y tế là một nguyên tắc nhân đạo cốt lõi; lồng ghép nguyên tắc này vào luật pháp quốc gia và quy tắc tác chiến quân sự; đồng thời buộc các thủ phạm phải chịu trách nhiệm.

Khi dịch vụ y tế bị tấn công hoặc gián đoạn, phụ nữ và trẻ em gái là những người chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Phụ nữ mang thai không thể tiếp cận dịch vụ sản khoa thiết yếu cứu sống người bệnh, biến mỗi ca sinh nở thành tình huống khẩn cấp đe dọa tính mạng. Người bị bạo lực trên cơ sở giới mất đi cơ hội tiếp cận thuốc tránh thai khẩn cấp, điều trị sau khi bị xâm hại, hỗ trợ tâm lý - xã hội và các dịch vụ chuyển tuyến. Trong nhiều cuộc xung đột, bạo lực tình dục bị sử dụng như một vũ khí, làm trầm trọng thêm những sang chấn và rủi ro mà phụ nữ, trẻ em gái phải đối mặt. Các cơ sở chăm sóc sức khỏe và bảo vệ phụ nữ trở thành chiến trường với hậu quả chết người.

Mỗi năm, hàng triệu người ở châu Á-Thái Bình Dương phải di dời do lũ lụt, động đất và xung đột. Biến đổi khí hậu đang làm gia tăng cả tần suất và mức độ nghiêm trọng của các tình huống khẩn cấp này. Nhiều cộng đồng bị cuốn vào cảnh ly tán, nhà cửa bị tàn phá, phụ nữ, trẻ em gái là nhóm chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Chúng ta đang chứng kiến một cuộc khủng hoảng thầm lặng về sức khỏe tinh thần, sang chấn và mất mát phẩm giá.

Tại một tỉnh ở Lào bị lũ tàn phá, tôi đã gặp Soudaly, một nữ hộ sinh lội qua dòng nước sâu đến thắt lưng để tới một nơi trú ẩn tạm thời cho các gia đình di dời. Cô mang theo ba lô chứa bộ dụng cụ đỡ đẻ sạch vì biết ít nhất ba phụ nữ mang thai sẽ sinh con trong vài ngày tới. Cô nói: “Nếu chờ nước rút thì sẽ quá muộn cho các sản phụ mất rồi.” Sự kiên cường của cô phản ánh tinh thần anh hùng thầm lặng của hàng nghìn nhân viên địa phương hành động khi thảm họa ập đến.

Giám đốc khu vực châu Á-Thái Bình Dương UNFPA Pio Smith thăm Trung tâm dịch vụ một cửa (OSSC) hay còn được gọi là “Ngôi nhà Ánh Dương” nhằm mục đích phát hiện, ngăn chặn và hỗ trợ những người bị bạo lực trên cơ sở giới tại Việt Nam, tháng 10/2024.

UNFPA tự hào sát cánh cùng nhân viên y tế, tình nguyện viên và lực lượng ứng phó/cứu trợ tại tại địa phương. Năm 2024, chúng tôi đã hỗ trợ 46 tình huống khẩn cấp tại 16 quốc gia ở châu Á-Thái Bình Dương, giúp đỡ hàng triệu phụ nữ và trẻ em gái. UNFPA hợp tác với các tổ chức quốc gia và các tổ chức do phụ nữ lãnh đạo để tăng cường các ứng phó do địa phương dẫn dắt, bảo đảm tính bao trùm và trao quyền cho những người am hiểu rõ nhất thực tế tại cộng đồng.

Tuy nhiên, trao quyền mà thiếu nguồn lực thực chất thì chỉ dừng lại ở cam kết trên giấy. Nguồn tài chính ổn định qua nhiều năm là điều thiết yếu để xây dựng hệ thống y tế có khả năng chống chịu, hỗ trợ nữ hộ sinh và các nhân viên tuyến đầu khác, dự trữ sẵn vật tư cứu sinh và bảo vệ nhân viên y tế khỏi nguy hiểm. Đây là khoản đầu tư thông minh nhất cho ổn định, phẩm giá và phòng ngừa khủng hoảng trong tương lai.

Những tình huống khẩn cấp ngày nay đòi hỏi một cách tiếp cận nhân đạo mới, bảo vệ nhân viên và cơ sở y tế, tuân thủ luật nhân đạo quốc tế và đầu tư vào các giải pháp tại địa phương. Các cuộc tấn công vào y tế phải chấm dứt. Chính phủ và các nhà tài trợ phải cung cấp nguồn lực đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng này. Chúng ta cần lên tiếng một cách mạnh mẽ khi các nguyên tắc nhân đạo, những dân thường vô tội và nhân viên tuyến đầu, đang bị tấn công.

Nhân Ngày Nhân đạo thế giới năm nay, hãy cùng đứng về phía nữ hộ sinh lội qua dòng lũ để đến với các bà mẹ mang thai, những nhân viên y tế kiên trì giữa xung đột và tình nguyện viên trẻ mang vật tư đến những cộng đồng xa xôi. Hãy đáp lại sự can đảm của Soudaly và tất cả những người đang ở tuyến đầu các cuộc khủng hoảng nhân đạo bằng ý chí chính trị, sự bảo vệ và nguồn tài chính bền vững mà họ cần để cứu sống con người.

Pio Smith